موزه‌ی مردان نمکی

قصه‌ی مردان اسرارآمیز

چند کیلومتر بیرون شهر زنجان، یک معدن اسرارآمیز قرار دارد. یک معدن نمک معمولی به نام معدن چهرآباد که چند سال پیش، بعد از یک اتفاق مهم، نامش بر سر زبان‌ها افتاد؛ اما این چه اتفاق مهمی بود که یک معدن نمک معمولی را به یک معدن اسرارآمیز تبدیل کرد؟ کارگرها، آن روز، که یکی از روزهای سال 1372 بود، مثل همیشه مشغول جمع کردن نمک بودند که ناگهان چشم‌شان به یک جسد افتاد. یک جسد که معلوم بود سال‌های سال است که زیر این همه نمک دفن شده است؛ اما آن‌ها فکر نمی‌کردند که این جسد، مربوط به مردی از 2300 سال پیش باشد. بعد از آن ماجرا، جسد چهار نفر دیگر هم در معدن نمک چهرآباد پیدا شد. این پنج جسد به مردان نمکی معروف شدند. معروف بودن آن‌ها هم به این دلیل بود که بعد از گذشت این همه سال سالم مانده بودند. باستان‌شناس‌ها وقتی آزمایش کردند و فهمیدند مردان نمکی، از 2300 سال پیش هستند، خیلی خوشحال شدند؛ چون می‌توانستند اسرار زیادی را درباره‌ی مردان آن زمان کشف کنند. حالا جسد مرد نمکی اول در موزه‌ی ایران باستان تهران نگهداری می‌شود؛ اما جسد چهار مرد نمکی دیگر در موزه‌ی مردان نمکی زنجان است. برای همین این موزه از مهمترین موزه‌های ایران است. اگر برای سفر عید، زنجان را انتخاب کردید، حتماً سری هم به این موزه‌ی دیدنی بزنید.

مردان باستانی، زیر نمک

معدن‌کاران، وقتی داشتند با بولدوزر کارشان را می‌کردند، بدن نیم‌تنه‌ی مردی را که ریش و موی بلند داشت پیدا کردند. معلوم بود خیلی وقت است که زیر نمک‌ها مرده؛ زیرا بدنش تقریباً از بین رفته بود. خیلی زود، باستان‌شناس‌ها از این قضیه باخبر شدند و آزمایش‌های دقیق علمی را روی آن جسد آغاز کردند. آزمایش‌هایی مثل کربن 14، دی ان ای و سی‌تی‌اسکن. این آزمایش‌ها نشان دادند که این مرد 37 ساله بوده، 175 سانتی‌متر قد داشته و به خاطر ضربه‌ی محکمی که 1800 سال قبل به سرش وارد شده، فوت کرده است؛ یعنی او در زمان حکومت سلسله‌ی اشکانیان زندگی می‌کرده است. روی لباس مرد نمکی، جواهرات و تزیینات زیادی بود، پس او یک کارگر ساده‌ی معدن نبوده است. باستان‌شناس‌ها می‌گویند او احتمالاً از شاهزاده‌ها یا ثروتمندان بوده که در حال فرار از جنگ یا دشمن، به این معدن پناه آورده است؛ اما به خاطر سقوط کردن یا ریزش معدن، کشته شده است.

وقتی کشف به این مهمی در معدن چهرآباد اتفاق افتاد، گروه‌های باستان‌شناسی جستجوی خود را در آن‌جا شروع کردند. سال‌ها بعد، در جستجوهای بعدی، جسد چهار مرد نمکی دیگر هم در معدن چهرآباد پیدا شد. جسد یکی از این مردان نمکی از بقیه سالم‌تر بود. دانشمندان با آزمایش‌های‌شان متوجه شدند که این جسد یک جوان 16 ساله است که او هم به خاطر ضربه به سرش کشته شده است؛ اما این مومیایی یک فرق دیگر هم داشت. سال مرگ او به 2300 سال پیش برمی‌گردد. آزمایش‌ها نشان دادند که مردان نمکی اول و دوم 1800 سال پیش، یعنی در زمان اشکانیان و مردان نمکی سوم، چهارم و پنجم 2300 سال پیش، یعنی در زمان هخامنشیان در این معدن گیر افتاده و کشته شدند.

خانه‌ای تاریخی، مردان باستانی

در شهر زنجان آثار تاریخی زیادی وجود دارد. از جمله یک خانه‌ی قدیمی به نام «عمارت ذوالفقاری». عمارت ذوالفقاری در یکی از محلات قدیمی زنجان به نام محله‌ی «دالان آلتی» قرار دارد. برای رفتن و بازدید کردن از این خانه‌ی زیبا باید به سبزه‌میدان زنجان رفت. این‌جا سال‌ها قبل، یعنی در زمان قاجاریه، محل زندگی و ساختمان اداری حاکم شهر زنجان به نام محمودخان ذوالفقاری بوده است. هر چند بنای ساختمان ذوالفقاری، یک اثر تاریخی است؛ اما از چهار سال پیش، اهمیت آن بیشتر هم شده است. دلیل آن هم این است که به محل نگهداری مردان نمکی تبدیل شده است. در واقع موزه‌ی مردان نمکی، همان ساختمان عمارت ذوالفقاری است.

به غیر از مرد نمکی اول، چهار مرد نمکی دیگر به این‌جا آورده شده‌اند و در شرایط مخصوصی نگهداری می‌شوند. مردان نمکی را داخل جعبه‌های بزرگ شیشه‌ای گذاشته‌اند تا بازدیدکننده‌ها به خوبی آن‌ها را ببینند. به غیر از بدن مردان نمکی، اشیای گرانبها و باستانی زیادی در این موزه است. البته همه‌ی آنها به همراه مردان نمکی کشف شده‌اند. اشیایی مثل چکمه، چند چاقو، چند ظرف غذا و نوشیدنی، کوزه‌های تزیین‌شده، چراغ روغنی، سرنیزه، دستبند، سلاح جنگی و تعدادی از جواهرات و اشیای تزیینی. بیشتر این اشیای کشف‌شده هم مربوط به همان دوران قدیم، یعنی دوره‌ی اشکانیان و هخامنشیان هستند. اگر به شهر زیبای زنجان سفر کردید، حتماً همراه خانواده به موزه‌ی مردان نمکی هم سری بزنید تا اطلاعات جالب و زیادی در مورد ایران باستان به دست بیاورید.

تعداد مشاهده مقاله: 170