برای انجام هر کاری در دنیا، فرشتگان زیادی آفریده شده‌اند. در روایت از پیامبر خداست که هیچ موجودی تعدادش بیش‌تر از فرشته‌ها نیست.(1) بنابراین ما در بین انبوهی از فرشته‌ها زندگی می‌کنیم؛ اما با این همه فراوانی فرشته‌ها، نمی‌توانیم آن‌ها را ببینیم؛ زیرا چشمان ما نمی‌تواند چیزهای لطیف را ببیند و فقط اجسام سخت را می‌بیند. فرشته‌ها جزء چیزهای بسیار لطیف‌اند. چیزهای لطیف به چیزهایی مثل هوا می‌گویند. هوا جسم دارد، اما جسم آن لطیف است؛ یعنی با این‌که اطراف ما را پر کرده است، دیده نمی‌شود؛ دست ما در آن فرو می‌رود و هر چیزی به آسانی می‌تواند در آن حرکت کند.
پیامبر اکرم(صل‌الله‌علیه‌آله) فرمودند: «شما مردم نمی‌توانید با حواس ظاهری خود فرشتگان را مشاهده کنید؛ زیرا آن‌ها از جنس هوا هستند و تشخیص آن‌ها برای شما مقدور نیست؛ اما اگر خداوند قوای دیدگان شما را تقویت کند، به طوری که بتوانید آن‌ها را مشاهده کنید، خواهید گفت که این‌ها نیز مانند ما بشرند.»(2)
در کل حواس پنجگانه‌ی ما توان درک کردن موجودات فوق‌مادی را ندارند. بینایی ما آن‌قدر ضعیف و ناقص است که گاهی در دیدن اجسام سخت هم به اشتباه می‌افتد. اجسام سخت مثل همه‌ی چیزهایی که ما با چشم می‌بینیم و یا با حس لامسه آن‌ها را درک می‌کنیم؛ مثلاً شیشه یک جسم سخت است. سخت‌تر از مایعات است و هیچ چیزی در آن فرو نمی‌رود؛ اما همین شیشه اگر خیلی تمیز و شفاف باشد، دیگر نمی‌توانیم آن را ببینیم و فکر می‌کنیم چیزی وجود ندارد؛ پس با این چشم‌های ناقص که درک‌شان خیلی ضعیف است، هیچ‌گاه نمی‌توان موجودات عالی مثل فرشته‌ها را دید.
گوش‌های ما نیز شنوایی ضعیف و ناقصی دارند. صداهای بسیار ضعیف و بسیار قوی را نمی‌شنوند. ما از بین صداهای اطراف‌مان، فقط صداهایی را که با ساختار گوش‌مان هماهنگی دارند، می‌شنویم؛ پس در این دنیا صدای فرشته‌ها را هم نمی‌شنویم؛ اما این وضعیت، مخصوص زندگی ما در دنیاست. به محض این‌که مرگ سر برسد و انسان از دنیا برود، اولین چیزی که خواهد دید، فرشته‌ها هستند. بعد از مرگ می‌توانیم فرشته‌ها را ببینیم؛ چون وقتی می‌میریم دیگر با چشمان سرمان نگاه نمی‌کنیم، با روح‌مان می‌بینیم. روح ما ادراک بسیار قوی‌تری دارد؛ به همین دلیل فرشته‌ها برای ما قابل دیدن می‌شوند.
برای اثبات دیدن فرشته‌ها بعد از مرگ از این آیه‌ی قرآن می‌شود استفاده کرد: «یوْمَ یرَوْنَ الْمَلائِکَةَ لا بُشْرى یوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمِینَ وَ یقُولُونَ حِجْراً مَحْجُوراً؛ روزی که (روز مرگ) فرشته‌ها را می‌بینند، فرشته‌ها می‌گویند امروز برای مجرمین مژده‌ای نیست و به آن‌ها دورباد می‌گویند.»(3)
اما خداوند با فرشته‌ها فرق دارد. خدا را بعد از مرگ هم نمی‌توان دید. در قرآن، در سوره‌ی اعراف آمده است که وقتی موسی در قرارگاه خود با خدا سخن می‌گفت، از خداوند خواست که خودش را به او نشان دهد. خدا به او گفت تو هرگز نمی‌توانی مرا ببینی. من خودم را روی آن کوه مقابل تو ظاهر می‌کنم. اگر آن کوه توانست (دیدار مرا تحمل کند و) سر جای خود بایستد، تو هم مرا می‌بینی. سپس خداوند برای کوه جلوه کرد. کوه از هم متلاشی شد، به هوا پاشید و موسی بی‌هوش روی زمین افتاد...
وَ لَمَّا جاءَ مُوسى لِمِیقاتِنا وَ کَلَّمَهُ رَبُّهُ قالَ رَبِّ أَرِنِی أَنْظُرْ إِلَیکَ قالَ لَنْ تَرانِی وَ لکِنِ انْظُرْ إِلَى الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَکانَهُ فَسَوْفَ تَرانِی فَلَمَّا تَجَلَّى رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَکًّا وَ خَرَّ مُوسى صَعِقاً...(4)
بنابراین دیدن خدا برای بشر امکان ندارد. عظمت خداوند در حدی است که در ظرف وجود انسان نمی‌گنجد؛ اما به قول امام علی(علیه‌السلام) می‌شود خدا را با دل درک کرد.
1) تفسیر نورالثقلین، ج4، ص31.
2) تفسیر جامع، ج5، ص428.
3) سوره‌ی فرقان، آیه‌ی 22.
4) سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 143.
