آیین‌ها/ نماز جمعه

از پنجره‌ی هتل نگاهی به شهر دودگرفته می‌اندازد. این اولین باری است که به ایران آمده و حالا در آستانه‌ی اذان ظهر، می‌خواهد غسل جمعه کند و به محل برگزاری نماز جمعه‌ی تهران برود.

با عجله به حمام کوچک اتاقش می‌رود و سر و تنی صفا می‌دهد. بعد لباس نویش را می‌پوشد و به لابی هتل می‌رود تا نشانی محل برگزاری نمازجمعه‌ی تهران را از مسئول پذیرش هتل بپرسد.

متصدی اطلاعات که انگار چیز عجیب و غریبی را شنیده باشد، شانه‌هایش را به علامت بی‌اطلاعی بالا می‌اندازد و او را به اتاق مدیریت هتل که عکس بزرگی از پادشاه  را بر دیوارش کوبیده حواله می‌دهد.

مدیر هتل با گشاده‌رویی او را می‌پذیرد و در جواب سؤالش می‌گوید: «در تهران نماز جمعه برگزار    نمی‌شود!»

با ناباوری به اتاقش برمی‌گردد. چمدانش را می‌بندد و راهی فرودگاه می‌شود تا از شهری که در آن نماز جمعه خوانده نمی‌شود، برود. او نمی‌داند به زودی انقلاب اسلامی ملت ایران پیروز می‌شود و عطر نماز آدینه، شهر را پر می‌کند... (از خاطرات دکتر کلیم صدیقی، رهبر فقید مسلمانان انگلستان)

                                                         ***

این مقدمه‌ی کوتاه، بهانه‌ای بود برای پرداختن به آیینی باشکوه و پرمعنا که امروز در حدود هفتصد نقطه از ایران اسلامی برگزار می‌شود؛ مراسمی عبادی به نام نماز آدینه.

در اهمیت نماز جمعه همین بس که خداوند متعال در سوره‌ی جمعه می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! موقع فراخوانی به نماز جمعه به سوی ذکر خدا بشتابید و داد و ستد را رها کنید که اگر بدانید این برای شما بهتر است.»

در حالات اصحاب پیامبر اکرم(ص) گفته‌اند که از روز پنج‌شنبه خود را برای شرکت در نماز جمعه آماده می‌کردند. چنان‌که امیرالمؤمنین علی(ع) فرموده‌اند: «چنان‌چه غذا و دوایی سبب ضعف در شما می‌شود، از خوردن آن قبل از نماز جمعه خودداری کنید تا مبادا از شرکت در نماز محروم شوید.»

تا پیش از آن‌که اهل حجاز آخرین روز هفته را جمعه بنامند، این روز «یوم‌العروبه» نامیده می‌شد. پیامبر اسلام در هجرت تاریخی خود از مکه به مدینه، دوشنبه‌روزی در منطقه‌ی «قبا» فرود آمد تا موقع ورود به یثرب حضرت علی و فاطمه(س) و دیگر همراهان، افتخار همگامی با ایشان را داشته باشند.

حضرت تا روز پنجشنبه در قبا ماند و با اهالی آن‌جا نماز گزارد و در نیم‌روز جمعه- آن‌گاه که عزیزانش از راه رسیدند- باقی‌مانده‌ی مسیر هجرت را پیمود و اولین نماز آدینه را در حومه‌ی شهر اقامه فرمود.

در رساله‌های مراجع دینی آمده است که: «نماز جمعه دو رکعت است، با دو قنوت که یکی در رکعت اول و قبل از رکوع گفته می‌شود و یکی هم در رکعت دوم و پس از رکوع. خواندن دو خطبه از سوی امام جمعه نیز قبل از اقامه‌ی نماز واجب است.»

در صورت تقارن اعیاد فطر و قربان با جمعه، نماز جمعه جای خود را به نماز جماعت ظهر می‌دهد و مردم فقط برای خواندن نماز عید به مصلا می‌روند.

نماز جمعه تنها نمازی است که واجب است به جماعت خوانده شود؛ آن هم با حضور حداقل پنج مرد (یک امام و چهار مأموم).

بانوان هم می‌توانند در نماز جمعه شرکت کنند و نمازشان نیز صحیح است؛ اما هسته‌ی اصلی نماز جمعه یا همان پنج نفر اولیه، باید مرد باشند.

امام جمعه با حکم ولی فقیه برای سه سال تعیین می‌شود. این مدت قابل تمدید است.

اولین نماز جمعه‌ی تهران در تاریخ پنجم مرداد سال 1358 به امر بنیان‌گذار نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی(ره) از سوی آیت‌الله طالقانی در محوطه‌ی دانشگاه تهران اقامه شد که هم‌چنان ادامه دارد.

سخن آخر این‌که بنا به فرموده‌ی رهبر فرزانه‌ی انقلاب: «نماز جمعه یک عمل صرفاً عبادی نیست؛ عملی است که در ذات و ترکیب خود، آگاهی‌بخش است؛ هم اجتماع عظیم مسلمانان را هر هفته تشکیل می‌دهد و به رخ دوست و دشمن می‌کشد و هم از سوی خطیب جمعه، اوضاع و احوال سیاسی برای آن‌ها تشریح و تبیین می‌شود. حقیقتاً نماز جمعه در اسلام ترکیب عجیبی است، از یک طرف، توصیه‌ی مردم به تقوا، پاک‌دامنی و اعراض از هواهای نفسانی است و از طرف دیگر، آگاه‌کردن مردم از جریان‌های سیاسی،  توطئه‌های دشمنان، نیازهای دوستان و اوضاع دنیای اسلام است. قدر این فریضه‌ی عظیم را باید خیلی دانست...»