علمی/ تمساح

تمساح یا کروکودیل جانوری است خزنده‌ی دارای چهار دست و پا، در آب به راحتی شنا می‌کند؛ اما همیشه در آب نمی‌ماند و تخم‌هایش را در خشکی می‌گذارد. این حیوان دارای فک و دندان‌های بسیار نیرومند است و به گروه چهاراندامان از تیره‌ی تمساحیان تعلق دارد. این خزنده‌ی بزرگ آبی و خشکی در سراسر مناطق استوایی زندگی می‌کند. تمساح مانند سایر موجودات ساکن در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، در آب‌های شیرین و گاهی در آب‌های کمی شور زندگی می‌کند.

تمساح واژه‌ای است که برای نامیدن انواع مختلف کروکودیل از جمله کایمن و الیگاتور استفاده می‌شود. در گذشته واژه‌ی نهنگ به جای تمساح استفاده می‌شد؛ اما در قرن بیستم نهنگ به واژه‌ای برای نامیدن وال‌ها تبدیل شد و تمساح جای آن را در معنی کروکودیل گرفت. امروزه بسیاری از وقت‌ها نام تمساح و سوسمار به جای یک‌دیگر استفاده می‌شوند، در حالی که سوسمار نام گروه دیگری از خزندگان، دربرگیرنده‌ی مارمولک، بزمجه و... است

تمساح اغلب از مهره‌داران دیگر مانند انواع ماهی‌ها، خزنده‌ها و پستانداران و بعضی وقت‌ها از بی‌مهرگانی مانند صدف‌ها و سخت‌پوستان با توجه به گونه‌های خود تغذیه می‌کنند. تمساح شجره‌ی تاریخی دارد و از زمان‌های دور وجود داشته و این اعتقاد هم وجود دارد که از زمان دایناسورها به این طرف تغییرات ناچیزی داشته‌ است.

تمساح دوزیست است. تمساح بدن خط‌دار ناصافی دارد و می‌تواند به سرعت و راحت در آب شنا کند و هم‌چنین می‌تواند هنگام شنا پاهای خود را در کناره‌های بدن خود جمع و با کاستن از مقاومت آب سریع‌تر شنا کند. تمساح پاهایی با انگشتان چسبیده به هم دارد، اگرچه این پاها برای پا زدن در آب به کار نمی‌رود؛ اما این خصوصیت امکان برگشت سریع و حرکت‌های ناگهانی را در آب را به او می‌دهد و در مسافت‌های کوتاه، حتی بیرون از آب خیلی سریع است.

تمساح آرواره‌های فوق‌العاده قوی و دندان‌های تیز برای گرفتن و پاره کردن گوشت دارد. اگر دهان تمساح بسته نگه‌ داشته شود نمی‌تواند آن را باز کند. به همین دلیل برای مطالعه یا حمل و نقل تمساح، معمولاً آرواره‌های او را با نوارهای فلزی یا با بندهای لاستیکی بزرگ که از تایر و تیوب اتومبیل تهیه می‌شوند، می‌بندند.

تمساح‌های قدیمی در حدود هفتاد سال زندگی می‌کرده‌اند، و شواهد محدودی نیز نشان می‌دهد که بعضی از انواع این حیوان بیش از صد سال عمر می‌کنند. یکی از قدیمی‌ترین نوع تمساح‌های شناخته‌شده در یک باغ وحش در روسیه ظاهراً در سن ۱۱۵ سالگی مرده‌ است. گزارش‌های جدید این موارد را تأیید نمی‌کند.

در اندازه‌ی گونه‌های مختلف تمساح، تفاوت‌های زیادی وجود دارد؛ از انواع استثنایی کوچک، افسانه‌ای یا جادویی تا گونه‌ای بزرگ‌تر، تمساح آب شور.

گونه‌های بزرگ اغلب پنج یا شش متر و وزن آن‌ها ۱۲۰۰ کیلوگرم است. با وجود وزن زیاد گونه‌های بالغ، زندگی خود را از اندازه‌های خیلی کوچک شروع می‌کند.

تمساح برای اولین بار که از تخم بیرون می‌آید در حدود بیست سانتی‌متر طول دارد. اندازه‌ها با توجه به فصل و تغذیه و ترکیبات خون مادر فرق می‌کند. در گونه‌های بزرگ‌تر، بزرگ‌ترین خزنده‌ی روی زمین، تمساح آب شور است که در استرالیای شمالی و کل آسیای جنوب شرقی زندگی می‌کند.

تمساح‌های وحشی در بسیاری از مناطق مورد محافظت قرار گرفته‌اند؛ اما آن‌ها به ‌طور تجاری در مزرعه نگه‌داری و پوست آن‌ها دباغی می‌شود و برای درست کردن بسیاری از وسایل چرمی مانند کفش و کیف دستی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بسیاری از گونه‌هایی که در مزرعه نگه‌داری می‌شوند، تمساح‌های آب شور و تمساح‌های نیل هستند و تمساح‌های عظیم‌الجثه‌ی آب شور و تمساح‌های کمیاب سیامی در مزارع آسیایی پرورش داده می‌شوند. پرورش تمساح‌ها جمعیت گونه‌های آب شور را در استرالیا افزایش داده، چون تخم‌ها عموماً از انواع وحشی گرفته می‌شود و مالکان آن‌ها بر افزایش تعداد تمساح‌ها تشویق می‌شوند. در واقع پرورش تمساح پرسودترین نوع پرورش حیوانات در جهان است. در کشور ایران نیز این فعالیت شروع شده ‌است و اولین مزرعه‌ی پرورش تمساح در جزیره‌ی هنگام از توابع قشم است.

تمساح‌ها بیش‌تر به پرندگان و دایناسورها نزدیک هستند تا به خزندگان.

گونه‌های بزرگ‌تر تمساح از جمله تمساح‌های نیل و تمساح آمریکایی از خطرناک‌ترین انواع آن‌ها هستند. انواع بزرگ کایمن سیاه نیز برای انسان خیلی خطرناک هستند.

دانشمندان در ایالات متحده‌ی آمریکا عامل قوی و نیرومندی را در خون تمساح‌ها به نام کروکودیلین یافته‌اند که می‌تواند مانند آنتی‌بیوتیک‌های استاندارد به سیستم ایمنی در مقابله با عفونت کمک کند.

در بعضی کشورها مانند آمریکا، استرالیا، چین، ژاپن، تایلند و آفریقای جنوبی و هم‌چنین کوبا از گوشت تمساح به عنوان غذا استفاده می‌شود. تمساح‌ها مادران مهربانی هستند. آن‌ها پس از جفت‌گیری لانه‌ای از گل و بقایای گیاهان در لب آب می‌سازند. تمساح ماده در همین لانه تخم می‌گذارد و مراقب آن‌ها می‌ماند تا هنگامی که بچه‌ها از درون تخم بیرون می‌آیند. سپس آن‌ها را در دهان بزرگ خود جمع می‌کند و به درون آب می‌برد. تمساح ماده درون آب هم از بچه‌هایش مراقبت می‌کند؛ زیرا آن‌ها دشمنان زیادی دارند که یکی از آن‌ها پدرشان است.