چراغ/شب یلدا

علی‌اکبر حائری

آخرین شب آذرماه، نخستین شب زمستان و بلندترین شب سال است. یلدا کلمه‌ای سریانی است و معنای «میلاد» یا «تولد» می‌دهد. در دوران باستان مردم بر این باور بودند که نور نشانه‌ی آفریدگار و تاریکی نشانه‌ی اهریمن و شیطان است؛ به خاطر همین فکر می‌کردند که روز و شب همیشه با هم مشغول جنگ هستند. وقتی ابتدای زمستان می‌رسید و روزها بلندتر می‌شدند، مردم پیروزی نور بر تاریکی را جشن می‌گرفتند.

یلداهای دیگر

4000 سال پیش مصری‌ها جشنی را به نام «باز زاییده شدن خورشید» برگزار می‌کردند که در همین شب چله یا شب یلدای خودمان بوده است. در یونان قدیم نیز روزی را با عنوان «خورشید شکست‌ناپذیر» نامیده بودند که آن هم در نخستین روز زمستان برگزار می‌شده.

روز یلدا

شاهان ایرانی در فردای این شب یعنی اولین روز از دی‌ماه، لباسی سپید می‌پوشیدند و به صحرا می‌رفتند و روی فرشی سپید می‌نشستند. در آن روز همه‌ی مردم یک‌سان بودند. تا آن‌جا که خدمت‌کاران و برده‌ها هم می‌توانستند آزادانه بین همه زندگی کنند. امروز هم خانواده‌های ایرانی این شب بلند را با یک‌سری کارهایی که ریشه در قدیم دارند، مثل قصه‌گفتن پیرها یا خوردن بعضی خوراکی‌ها... در کنار یک‌دیگر سپری می‌کنند.

خوراکی‌های یلدایی

در این شب بیش‌تر از خوراکی‌های پردانه مثل انار و آجیل و... استفاده می‌شود که حالتی نمادی دارد و با فرهنگ‌های مختلف در نقاط کشور تغییر می‌کند؛ اما باید به چند نکته توجه کنید:

1ـ به دلیل شوری زیاد آجیل‌های مرسوم، اگر از آجیل‌های شیرین مثل انجیر خشک و مویز بخورید بهتر است.

2ـ چون خوردن هندوانه در فصل سرد مناسب نیست؛ سعی کنید خیلی کم و پیش از غذا هندوانه بخورید.

3ـ در نخستین شب زمستان، انار شیرین میوه‌ی خوبی است؛ اما انار ترش، به‌ویژه برای افراد میان‌سال و لاغر و در کل افرادی که مزاج خشک دارند مناسب نیست.

شب شعر یلدایی‌ها

حافظ :

صحبت حکام، ظلمت شب یلداست

نور ز خورشید خواه بو که برآید