روزهای جهانی/روز هوای پاک

دی: پیمان جهانی کیوتو، روز هوای پاک

بیژن شهرامی

می‌گویند مرد ثروت‏مندی تصمیم گرفت چند روزی بچه‌اش را به یک روستا ببرد تا با مقایسه‏ی دارایی خود و فقر آنان بیش‏تر و بهتر قدردان زحمات شبانه‌روزی پدر شود. در مراجعت نتیجه‏ی عکس گرفت؛ چراکه فرزندش برای او نوشته بود: «پدر از تو سپاس‏گزارم که فقر ما و دارایی آن‌ها را به من نشان دادی: ما هوای آلوده داریم و آن‌ها هوای پاک؛ ما استخر داریم و آن‌ها آبگیر؛ ما باغچه داریم و آن‌ها باغ‌های میوه؛ ما فقط سگ داریم و آن‌ها مرغ، خروس ، گاو و گوسفند!»

***

این مقدمه‏ی کوتاه، بهانه‌ای است برای معرفی یکی دیگر از روزهای جهانی که اهمیتش هر سال بیش­تر از سال قبل احساس می‌شود: سال‏روز پیمان جهانی کیوتو که در ایران روز هوای پاک نامیده می‌شود.

            اگر ماهی در اقیانوسی از آب زندگی می‌کند، ما در قعر اقیانوسی از هوا به سر می‌بریم که لحظه‌ای دور افتادن از آن، عرصه را بر جسم و جان‏مان تنگ می‌کند.

            هوایی که اتمسفر زمین را تشکیل می‌دهد، آمیخته‌ای از چندین گاز است که در بین آن‌ها اکسیژن اهمیت بیش­تری دارد.

            گیاهان سبز تولیدکننده‏ی اکسیژن هستند که اگر از روی خشکی و اقیانوس‌های زمین برچیده شوند، ذخیره‏ی اکسیژنی اتمسفر در مدت دو هفته تمام می‌شود.

            خداوند مهربان آب‌وهوای زمین را به‌گونه‌ای طرح‌ریزی کرده است که زمستان، هم‏زمان تمام نقاط زمین را دربرنمی گیرد؛ لذا در تمام ایام سال، در بخشی از کره‏ی خاک گیاهان سبز را می‌توان در حال اکسیژن‏سازی یافت؛ ضمن آن‌که بعضی از درختان سوزنی‌برگ در اوج سرمای زمستان هم بیدار و اکسیژن سازند.

            هوا هم در معرض آلودگی قرار دارد؛ خواه طبیعی مثل دودهای آتشفشانی و خواه مصنوعی مثل آلاینده‌های صنعتی.

            امروزه آلودگی هوا درد مشترک شهرهای صنعتی جهان است؛ به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه.

            سالیانه سه میلیون نفر بر اثر آلودگی هوای بیرون از خانه جان خود را از دست می‌دهند که ۹۰ درصد آنان در کشورهای توسعه‌یافته هستند. در بعضی کشورها تعداد افرادی که بر اثر همین عامل جان خود را از دست می‌دهند، بیش‏تر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ‌ومیر به‌طور خاص مربوط به آسم، برونشیت، تنگی نفس، حملات قلبی و آلرژی‌های مختلف تنفسی است.

            براساس گزارش سال ۲۰۱۴ سازمان بهداشت جهانی 3/4 میلیون نفر نیز به علت آلودگی هوای خانه‌ها بر اثر دود و آلودگی ناشی از سوخت و اجاق‌های خوراک‌پزی نامناسب جان‌باخته‌اند. 

            آلودگی هوا به اشکال گوناگونی می‌تواند آثار زیان‌بار درازمدت و کوتاه‌مدتی بر سلامت انسان‌ها بگذارد. تأثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب‌پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیش‏تر از دیگران  است. کودکان کم‏سن‏وسال و سال‏مندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می‌بینند. .

            در دسامبر (دی‌ماه) سال 1997،  در شهر کیوتوی ژاپن  اعضای سازمان ملل متحد، پیمانی را بررسی کردند که به‌موجب آن، می‌باید تولید آلاینده‌های هوا برای جلوگیری از پدیده‏ی گرم شدن اتمسفر محدود شود.

            پیمان کیوتو به دنبال کاستن از گازهایی مانند دی‌اکسیدکربن و متان است که جایگزینی برای نیروگاه‌های خورشیدی و بادی با نیروگاه‌های معمولی در این راستا توصیه‌شده است.

            توسعه ی حمل‌ونقل عمومی از جمله مترو و اتوبوس، به‌روزرسانی استانداردهای خودروها، ارتقای استاندارد سوخت، استفاده از گاز طبیعی، معاینه­ی فنی و حذف خودروهای فرسوده از جمله راه‏کارهایی است که اجرای آن در شهر مکزیکوسیتی ده سال کار برد؛ اما نتیجه­ی اجرای درست آن حذف نام این شهر از فهرست چند شهر اول آلوده­ی جهان بوده است.