روزهای جهانی

24 خرداد، روز جهانی انتقال خون

بیژن شهرامی

اگر بگویم پدرم پزشک است و در پالایشگاه کوچکی کار می‌کند، حتماً اتاقی جلوی چشم‌تان    می‌آید که در آن پزشکی سفیدپوش پشت میزش نشسته و مشغول معاینه و مداوای کارگران صنعت نفت است؛ حال آن‌که این‌طور نیست!

چرا؟ خب در پالایشگاهی که محل کار پدرم است، قطره‌ای نفت پیدا نمی‌شود که مسئولان استخراج و تصفیه‌اش بخواهند درد ناشی از کار را پیش پزشک ببرند. علتش هم معلوم است؛ چون پالایشگاهی که گفتم نه با نفت و گاز، بلکه با خون آدم سروکار دارد؛ مایعی حیات‌بخش که از آن، فرآورده‌های دارویی و خون آماده‌ی تزریق به بدن بیماران تولید می‌شود.

- «خون، رزق خداداده است و وظیفه داریم از آن انفاق کنیم.»

این جمله‌ای است که یکی از عالمان بزرگ دینی کشور، موقع حضور در پایگاه انتقال خون و اهدای مقداری از آن‌چه در رگ‌هایش جاری است، می‌گوید.

او ضمن اشاره به آیه‌ی شریفه‌ی «و مما رزقناهم ینفقون»(1) می‌افزاید: «برای انسان افتخار است که از خون خودش مقداری بدهد تا در رگ‌های دیگر بندگان خدا جاری شود و سبب سلامتی آنان شود(2).»

- اولین انتقال خون انسان به انسان، سال 1818 میلادی از سوی پزشکی به نام «جیمز بلاندل» انجام شد و در جریان آن، به مرد 35 ساله‌ای که سرطان معده داشت، مقدار کمی خون تزریق شد.

- بحث انتقال خون در ایران هم به سال‌های قبل از 1320 خورشیدی و بیمارستان‌های ارتش، شرکت نفت، سینا و... برمی‌گردد.

- اولین مرکز مستقل انتقال خون دولتی، در تهران خیابان ناصرخسرو جنب مدرسه‌ی دارالفنون، در پانزدهم بهمن 1341 آغاز به‌کار کرد و این روز را «روز جمع‌آوری خون» نامیدند.

- ایرانیان، سالانه دو میلیون واحد خون اهدا می‌کنند که نسبت اهداکنندگان  به کل جمعیت، 27 به 1000 است. این رقم با آن‌که در خاورمیانه و شرق مدیترانه نمونه است، در مقایسه با  کشورهای توسعه‌یافته‌ی جهان که در هر هزار نفر به 35 تا 40 واحد می‌رسد، کم است.

- هنوز، خون مصنوعی ساخته نشده است و ادامه‌ی حیات بیماران هموفیلی، جراحی، نوزادان مبتلا به زردی، مصدومان تصادفات، آسیب‌دیدگان حوادث غیرمترقبه، بیماران دچار سوختگی، مبتلایان به بدخیمی‌ها، بیماران دیالیزی و... به اهدای خون وابسته است.

- شرایط اهدای خون عبارت است از:

         حداقل سن هیجده و حداکثر شصت سال ( در صورت اهدای خون مستمر تا ۶۵ سال)؛

         حداقل وزن پنجاه کیلوگرم؛

         فواصل اهدای خون هر هشت هفته یک‌بار، مشروط به این‌که تعداد دفعه‌های آن در طول یک سال بیش از چهار مرتبه برای مردان و سه مرتبه برای زنان نباشد؛

         همراه داشتن کارت شناسایی معتبر عکس‌دار.

- موارد زیر از جمله مهم‌ترین اصول اخلاقی اهدای خون است:

الف)‌ اهدای خون باید در هر شرایطی به‌طور داوطلبانه بدون هیچ پاداش و چشم‌داشتی انجام شود و در این راستا، نباید هیچ اصرار و اجباری بر اهداکننده تحمیل شود.

ب) حفظ بهداشت و سلامتی اهداکننده باید مدنظر قرار گیرد و در صورتی که اهدای خون برای اهداکننده زیان‌آور باشد، از اخذ خون خودداری گردد.

ج)‌ اهداکننده باید از مسئولیت اخلاقی خود در قبال دریافت‌کننده و خطرهای احتمالی انتقال عفونت از طریق تزریق خون و فرآورده‌های خونی آلوده به دیگران آگاهی یابد.

د) اطلاعات مربوط به اهداکننده باید به‌طور محرمانه بایگانی شود و جز در موارد خاص، ‌اهداکننده و دریافت‌کننده نباید از مشخصات یک‌دیگر آگاه باشند.

- روز ۲۴ خرداد هر سال چهارده ژوئن)، به نام روز جهانی اهدای خون (روز جهانی تقدیر از اهداکنندگان خون) انتخاب شده است.

- در پایان، خوب است بدانید رکورددار اهدای خون در جهان، پزشک هشتادساله‌ی ایرانی، «دکترمحمدحسن شیخ‌الاسلامی» است که در ایام دفاع مقدس، شانزده ماه پشت سر هم توفیق اهدای ماهانه‌ی خون به مجروحان جنگ را رفیق راه خود کرد. وی از سال 1340 به این سو، حدود دویست بار (معادل خون بدن بیست نفر) اهدای خون داشته است.

پی‌نوشت‌ها:

1. سوره‌ی بقره، آیه‌ی 3‌.

2. مقام معظم رهبری در پاسخ به پرسشی درباره‌ی اهدای خون می‌فرمایند: «اهدای خون که باعث نجات جانِ انسان‌هاست، امری مستحسن، شایسته و خداپسند است و سزاوار است مؤمنین در انجام این امر کوشا بوده و حتی‌المقدور از این کار دریغ نورزند.»