کُلِینی؛ مردِ همیشه در سفر

این یک نفر

کُلِینی؛ مردِ همیشه در سفر

سیده‌اعظم سادات

حتماً اسم کتاب «الکافی» را شنیده‌اید. نویسنده‌ی آن عالم بزرگی است که سال‌های سال، زحمت سفر را به جان خرید تا احادیث زیبا و خواندنی پیامبر و اهل‌بیتش را گردآوری کند و با نوشتن این کتاب ارزش‌مند، راه تشخیص احادیث درست و نادرست را به دوست‌داران دین نشان دهد.

«محمد بن یعقوب کلینی» در روستایی به نام کُلِین نزدیک شهر ری به دنیا آمد. پدرش یعقوب، مردی عالم و باتقوا بود. به خاطر عشق و علاقه‌ی زیادی که به پیامبرj داشت، نام فرزندش را محمد گذاشت. از همان کودکی او را با علم و ادب تربیت کرد. محمد بعد از آموختن درس‌های ابتدایی به کلاس دایی‌اش رفت. دایی او از بزرگ‌ترین فقیهان زمان خود بود و آن‌قدر مقام بالای معنوی داشت که به دست دشمنان ناپاک دین به شهادت رسید؛ اما تربیت‌های همین استاد بزرگ از محمد در همان ایام جوانی، فقیهی حدیث‌شناس و دانشمند ساخت.

کم‌کم با گذشت زمان و به وجود آمدن فرقه‌های دروغین، خطر منحرف شدن از راه درست دینی، مردم را تهدید می‌کرد. فرقه‌های دروغین، احادیثی دروغ به نام پیامبر می‌ساختند و به مردم تحویل می‌دادند.

در این زمان امام زمانk در غیبت صغری به سر می‌برد.

شیخ کلینی که این جریانات را می‌دید و به شدت احساس خطر می‌کرد، تصمیم گرفت برای جمع‌آوری احادیث و زنده نگه داشتن اسلام و کلام نورانی پیامبر و اهل‌بیتU کاری جدی بکند. او در سنین جوانی عازم شهر، ری شد. او در آن شهر، از کلاس‌های درس بهره برد و در علم فقه و حدیث‌شناسی به درجاتی بالا رسید که در همان زمان نامش در بین علمای بزرگ شهر ری جای گرفت. در عین حال به دنبال جمع‌آوری احادیث با سند و مدرک معتبر بود.

او با همین نیت، کمر همت بست و این بار به شهر قم هجرت کرد تا از کلاس‌های دانشمندان آن‌جا نیز بهره ببرد.

حاکم شهر قم در آن زمان، از فردی شیعه به نام «احمد» بود. او مردی باایمان و باسواد بود که در علم حدیث هم مهارت زیادی داشت.

علاوه بر این‌، در شهر مقدس قم دانشمندانی از یاران و شاگردان امام حسن عسکریm بودند که از جمله‌ی ‌‌آن‌ها می‌توان «احمد بن ادریس قمی» و «عبدالله بن جعفر حمیری» را نام برد. شیخ کلینی از کلاس درس این بزرگان هم بهره برد. حضور در بین مـردم قـم کـه بیش‌تر آن‌ها در بیان احـادیث قوی بودند و بیانات نورانی اهل‌بیتU را می‌دانستند، برای شیخ بسیار فایده داشت و ایشان با ثبت و نوشتن آن احادیث که با سند معتبر همراه بود، به هدفش نزدیک و نزدیک‌تر می‌شد.

شیخ برای رسیدن به این هدف والا، به سرزمین عراق هم سفر کرد و با اشتیاق در کلاس‌های بیان احادیث دانشمندان شهر کوفه شرکت کرد و در این سفر با مردمی روبه‌رو شد که در ذهن خود احادیث زیادی را از پیامبر، امام علیm و ائمهU از حفظ داشتند. شیخ کلینی با دقت کامل به جمع‌آوری و نوشتن این احادیث نورانی پرداخت.

او به شهرها و روستاهای دیگری هم سفر کرد و در لحظه لحظه‌ی این سفرهای پرخیروبرکت به دنبال جمع‌آوری بیانات پیامبرj و اهل‌بیتU بود. وقتی به بغداد رسید، آن‌قدر مشهور شده بود که مردم به استقبالش آمدند و از کلاس‌ها و بیانات این عالم بزرگ استفاده‌های زیادی کردند.

بعد از گذشت بیست سال تلاش خستگی‌ناپذیر و تحقیق و جمع‌آوری احادیث پیامبر و ائمه‌ی معصومینU، به نوشتن کتاب کافی مشغول شد. این کتاب کامل که بعد از گذشت قرن‌ها هنوز به عنوان بهترین کتاب حدیثی معروف است، شامل اصول کافی (دو جلد)، فروع کافی (پنج جلد) و روضه‌ی کافی (یک جلد) است و در آن 16199 حدیث از پیامبر اسلامj و ائمه‌ی معصومینU بیان شده است.

بعضى از علما معتقدند که امام زمان نیز کتاب کافى را دیدند و فرمودند: «الکافى کافِِ لِشیعَتِنا؛ همین کتاب کافى، شیعیان ما را بس است.»

شیخ کلینی کتاب‌های معتبر دیگری هم دارد. او هم‌چنین در سال‌های تدریس، شاگردان دانشمندی هم تربیت کرد.

شیخ کلینی بعد از هفتاد سال زندگی در سال 329 هـجری قمری از دنیا رفت. مقبره‌ی کلینی در شهر بغداد است و مورد احترام علما و مردم شیعه و سنی است.

منابع:

مفاخر اسلام، علی دوانی، ج3، ص26 و 55.

معجم رجال الحدیث، آیت‌الله خویی، ج11، ص194.

ریحانة الادب، میرزا محمدعلی مدرس تبریزی، ج5، ص79 و 80.