اولین‌ها و بهترین‌های ورزشی ایران

اولین‌ها و بهترین‌های ورزشی ایران

سیدمحمدامین حسینی

بازی‌های آسیایی

اولین دوره‌ی بازی‌های آسیایی، سال ۱۹۵۱ در دهلی نو آغاز شد. در آن زمان، تنها مسابقه‌های متمرکزی که ورزش‌کاران رشته‌های مختلف در آن با یک‌دیگر به رقابت می‌پرداختند، المپیک بود؛ اما با راه‌اندازی بازی‌های آسیایی، ورزش‌کاران آسیایی هم صاحب المپیکی به پهنای بزرگ‌ترین قاره‌ی دنیا شدند.

کاروان ایران نیز با ۶۴ نفر، همراه یازده کشور دیگر آسیایی، در این دوره شرکت کرد که با ۴۸۹ ورزش‌کار برگزار شد که همه‌ی آن‌‎ها مرد بودند.

اولین طلا

در آن کاروان، هشت نفر دونده، دو نفر شناگر، دو نفر شیرجه‌رو و دو نفر دوچرخه‌سوار شرکت کرده بودند. در این ‌میان، وزنه‌برداران بهترین عمل‌کرد را در اولین دوره‌ی بازی‌های آسیایی داشتند. از تیم یازده‌نفره‌ی ایران، ده‌ نفر روی سکو رفتند و هفت مدال طلا و سه نقره به گردن آویختند. اولین مدال طلای ایران را در تاریخ بازی‌های آسیایی، محمود نامجو، در سه‌شنبه پانزدهم اسفند ۱۳۲۹ در دسته‌ی ۵۶ کیلوگرم به ‌دست آورد؛ البته برای اسطوره‌ی آن روزهای وزنه‌برداری ایران -که پیش از آن در رقابت‌های جهانی ۱۹۴۹ و ۱۹۵0 دو بار قهرمان جهان شده بود- بردن طلای بازی‌های آسیایی، کار چندان سختی نبود.

در دوومیدانی اولین مدال طلای ایران به علی باغبان‌باشی رسید. باغبان‌باشی تنها مرد دومداله‌ی آن کاروان هم بود. این دونده‌ی استقامت، در پنج‌هزار متر، طلایی شد و در سه‌هزار متر هم به مدال نقره دست یافت. در شیرجه هم تقی عسکری با کسب یک نقره و یک برنز، دومداله شد تا نامش در جایگاه اولین مدال‌آور فدراسیون شنا در بازی‌های آسیایی ثبت شود.

با این مدال‌ها، جایگاه ایران در رده‌بندی کلی همه‌ی ادوار بازی‌های آسیایی، همان جایگاه چهارمی است که چهار سال پیش در بازی‌های آسیایی گوانگ‌جو به دست آمد؛ جایگاهی که به نظر می‌رسد هرگز ارتقا پیدا نکند. دلیلش هم فاصله‌ی زیاد تعداد مدال‌های چین، ژاپن و کره‌ی‌ جنوبی از ایران است. چینی‌ها با ۲۵۵۳ مدال (۱۱۹۱ طلا)، ژاپنی‌ها با ۲۶۵۰ مدال (۹۱۰ طلا) و کره‌ای‌ها با ۱۸۲۹ مدال (۶۱۷ طلا) سه کشور برتر آسیا در تاریخ بازی‌های آسیایی هستند و بعد از آن‌ها ایران پرافتخارترین است.

میزبانی پرشور

در بازی‌های آسیایی ۱۹۷۰ تیمور غیاثی برای اولین‌بار، ایران را در ماده‌ی پرش ارتفاع رقابت‌های دوومیدانی صاحب مدال طلا کرد؛ اما چهار سال بعد، بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ تهران برای ما اولین‌های بسیاری داشت.

اولین و تنها میزبانی ایران در بازی‌های آسیایی؛ اولین و تنها نایب‌قهرمانی ایران در جدول رده‌بندی مدال‌ها، اولین و تنها باری که تعداد افراد کاروان ایران از مرز سی‌صد ورزش‌کار گذشت؛ اولین بار و تنها باری که در مجموع مدال‌ها از مرز هشتاد مدال گذشتیم و البته اولین باری که تعداد طلاهای کاروان ایران دورقمی شد.

این همه‌ی اولین‌ها نبود. در فوتبال، واترپلو، شمشیربازی، دوچرخه‌سواری، بوکس و کشتی‌فرنگی، برای نخستین ‌بار صاحب مدال طلا شدیم. بانوان ایرانی هم برای نخستین‌بار در بازی‌های آسیایی مدال گرفتند؛ آن‌ها در فلوره‌ی تیمی شمشیربازی طلا، در فلوره‌ی انفرادی هم یک نقره و یک برنز از سوی مهوش شفایی و گیتی محبان دریافت کردند. هم‌چنین رحیم علی‌آبادی با کسب مدال طلای دسته‌ی ۴۸ کیلوگرم، نام خود را در جایگاه نخستین فرنگی‌کار طلایی ایران در بازی‌های آسیایی به ثبت رساند. شریف دلارام هم در بوکس اولین ورزش‌کاری بود که به مدال طلا رسید. دو مدال طلای جلال کشمیری در پرتاب دیسک و پرتاب وزنه نیز برای اولین بار به‌ دست ‌آمد.

در نهایت، کاروان ایران با کسب ۳۶ مدال طلا، ۲۸ نقره و ۱۷ برنز با مجموع ۸۱ مدال برای اولین‌بار پس از ژاپن در رده‌ی دوم جدول رده‌بندی مدال‌ها ایستاد.

بعد از پیروزی انقلاب و البته غیبت ایران در بازی‌های آسیایی ۱۹۷۸، کاروان ایران برای اولین‌بار، تنها در چهار رشته‌ی فوتبال، وزنه‌برداری، کشتی آزاد و دوچرخه‌سواری و با ۴۳ ورزش‌کار به بازی‌های آسیایی ۱۹۸۲ دهلی نو اعزام شد تا با کسب چهار طلا، چهار نقره و چهار برنز در رده‌ی هفتم جدول توزیع مدال‌ها قرار بگیرد.

اولین طلای کاراته

بازی‌های آسیایی ۱۹۹۰ هیچ اولینی برای ورزش ایران نداشت؛ اما برای خیلی‌ها یادآور گل تاریخی سیروس قایقران به کره‌ی جنوبی و قهرمانی تیم ملی فوتبال ایران پس از درخشش احمدرضا عابدزاده در مهار سه ضربه‌ی پنالتی بازی‌کنان کره‌ی شمالی در فینال بود. کاروان ورزشی ایران در آن بازی‌ها با کسب چهار مدال طلا، شش نقره و هشت برنز، با یک پله سقوط در مقایسه با دوره‌ی قبل، در مکان پنجم قرار گرفت.

اولین حضور بانوان ایرانی

در بازی‌های آسیایی ۱۹۵۸ توکیو، کاروان ایران با ۸۱ ورزش‌کار شرکت کرد. برای اولین‌بار، چهار بانوی ورزش‌کار ایرانی در رشته‌های دوومیدانی و تنیس روی میز به بازی‌های آسیایی اعزام شدند که عنوانی به‌ دست نیاوردند. کشتی‌گیران ایرانی هم برای نخستین‌بار در بازی‌های آسیایی شرکت می‌کردند. اولین طلای کشتی ایران در بازی‌های آسیایی را امام‌علی حبیبی در وزن ۶۷ کیلوگرم کسب کرد. او دو سال قبل در المپیک ۱۹۵۶ ملبورن هم مدال طلا را به ‌دست آورده بود.

غلامرضا تختی و عباس زندی، دیگر طلایی‌های کشتی آزاد ایران در بازی‌های آسیایی ۱۹۵۸ بودند؛ اما عمل‌کرد وزنه‌بردارها با سه طلا، چهار نقره و یک برنز بهتر از دیگر رشته‌ها بود. در والیبال هم تیم ملی کشورمان برای نخستین‌بار، با باخت سه بر صفر به ژاپن در بازی پایانی، اولین مدال نقره‌ی بازی‌های آسیایی را به ‌دست آورد. در نهایت، کاروان ایران با کسب هفت طلا، چهارده نقره و یازده برنز در مکان چهارم بازی‌های آسیایی ایستاد.

در بازی‌های آسیایی ۱۹۶۶ بانکوک، برای اولین‌بار کاروان ورزشی ایران از مرز صد نفر گذشت و با ۱۱۸ ورزش‌کار با حریفان آسیایی خود رقابت کردند؛ اما تعداد مدال‌ها و جایگاهی که آن‌ها در جدول رده‌بندی نهایی به ‌دست آوردند از دوره‌های قبل کم‌تر بود. کاروان ایران در آن‌‎سال با شش مدال طلا، هشت نقره و شانزده برنز و کسب عنوان ششم، به کار خود پایان داد.

درخشش در گوانگ‌جو

بعد از بازی‌های آسیایی تهران، بازی‌های آسیایی گوانگجو، خاطره‌انگیزترین دوره برای کاروان ورزشی ایران بود که بعد از 24 سال، با کسب بیست مدال طلا، در رده‌ی چهارم جدول مدال‌ها قرار گرفت. کاروان ایران برای اولین‌بار بعد از بازی‌های آسیایی تهران، جمع مدال‌های خود را به مرز ۵۹ رساند که در نوع خودش بی‌نظیر بود.

سجاد مرادی در دوی هشت‌صد متر، احمدرضا طالبیان در کایاک تک‌نفره‌ی هزارمتر، محسن شادی در روئینگ تک‌نفره و خدیجه آزادپور در ووشوی بانوان، برای اولین‌بار ایران را صاحب مدال طلای بازی‌های آسیایی کردند. تیم‌های کبدی مردان و زنان ایران هم برای اولین‌بار، نقره و برنز بازی‌های آسیایی را کسب کردند. یکی دیگر از اولین‌های ورزش ایران در بازی‌های آسیایی، محمد نصیری است که طی سال‌های ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۴، در سه دوره‌ی متوالی، مدال طلای بازی‌ها را به ‌دست آورد.

در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب، در رشته‌ی کشتی آزاد، رضا سوخته‌سرایی، این کشتی‌گیر فوق‌سنگین، که در سال‌های ۱۹۸۲ و ۱۹۸۶ قهرمان بازی‌های آسیایی شده بود، سال نود برای سومین‌بار این عنوان را تکرار کرد تا در چهار دوره از بازی‌های آسیایی صاحب مدال شود.

ورزش‌کار سه‌طلایی دیگر ایران در بازی‌های آسیایی، علی‌رضا حیدری است. جلال کشمیری هم با دو طلا، سه نقره و یک برنز، بیش‌ترین مدال را در میان همه‌ی ورزش‌کاران ایرانی شرکت‌کننده در بازی‌های آسیایی دارد.