روزه در ایام بارداری، آری یا نه؟
نجمه تاجیک
با نزدیک‌شدن ماه رمضان، دسته‌ای از بانوان که تا همین چند وقت پیش به‌راحتی روزه‌های خود را ادا می‌کردند، به‌دلیل بارداری با شک و تردیدهایی که برای ادای این فریضه همراه‌اند، روبه‌رو می‌شوند. عده‌ای با توصیه‌ی اطرافیان و برای آسیب کم‌تر به مسافر در راه، ترجیح می‌دهند روزه نگیرند و عده‌ای دیگر نیز با هر مشقتی که شده، این فریضه را به‌جا می‌آورند؛ اما روزه‌داری خانم‌های باردار شرایطی دارد و لازم است، هر مادری تصمیم بگیرد که این فریضه را با درنظرگرفتن شرایط خود به‌جا بیاورد یا نه. با درنظرگرفتن این نکته که سلامت جسمانی کودک، در گرو سلامت مادر است؛ از این رو مادر در این ایام، باید بیش‌تر به سلامت خود توجه کند. در این بخش، تلاش شده که قسمتی از دغدغه‌ی مادران برای روزه‌داری بیان شود که فرد می‌تواند روزه‌اش را به‌جا آورد یا از انجام آن منع است.
در سه‌ماهه‌ی دوم بارداری می‌توانم روزه بگیرم؟
روزه‌گرفتن در یکی از ماه‌های سال، همواره از ارکان اصلی اسلام بوده است. با این حال روزه‌داری در بعضی شرایط و برای بعضی افراد ممنوع است. یکی از آن دسته افرادی که روزه بر آن‌ها واجب نیست، مادران باردار هستند؛ چراکه امکان به‌خطرافتادن جان مادر یا کودک وجود دارد.
درباره‌ی روزه‌داری بانوان باردار و تأثیرهای سوء بر جنین، حرف‌های ضد و نقیض بسیاری وجود دارد؛ اما آن‌چه اتفاق‌نظر بسیاری از پژوهشگران است، این‌که اگر بانوی باردار در دوره‌ی سه‌ماهه‌ی دوم بارداری قرار دارد، راحت‌تر می‌تواند روزه بگیرد. این در حالی است که روزه‌داری در سه‌ماهه‌ی اول بارداری، به‌ویژه هشت هفته‌ی اول، به‌دلیل تشکیل سلول‌های مغزی جنین و سه‌ماهه‌ی سوم، با خطرهای جدی همراه خواهد بود. همچنین در ماه‌های اول بارداریف معمولاً به‌دلیل شرایط ویژه‌ی داشتن حالت تهوع و ویار، مادر در حالت عادی نیز امکان صرف وعده‌های غذایی را ندارد و روزه‌داری این مشکل را تشدید می‌کند و موجب کاهش قندخون و تجمع مواد کتونی در خون می‌شود. البته چنان‌چه مادر در سه ماه نخست بارداری، حالت تهوع ندارد و آزمایش‌های خون و ادرارش طبیعی است، به‌شرطی که فعالیت روزانه‌ی کمی داشته باشد، می‌تواند روزه بگیرد.
«طیبه» که ماه رمضان سال گذشته، در سه‌ماهه‌ی دوم بارداری‌اش بود، در این باره می‌گوید: «همیشه روزه‌گرفتن در روزهایی غیر از ماه رمضان که دیگر اعضای خانواده روزه نمی‌گیرند، برایم سخت و دشوار بوده است؛ از این رو با مشورت پزشکم، در آن دوران به این نتیجه رسیدم، با توجه به توان جسمانی خوبی که داشتم و با رعایت یک رژیم غذایی مناسب، روزه بگیرم. البته تمام ماه را نتوانستم و یک‌روز یا دوروز درمیان روزه می‌گرفتم.
«فاطمه» که هم‌اکنون در ماه‌های آخر بارداری به سر می‌برد، از دغدغه‌ی خود برای روزه‌گرفتن چنین می‌گوید: «آرزوی هر مادری، داشتن نوزادی سالم و تن‌درست است؛ برای همین مادران در مدت بارداری، باید بیش‌تر حواس‌شان به سلامت خودشان باشد تا مبادا سلامت کودک درراه‌شان به خطر بیفتد. من هم اگرچه روزه‌نگرفتن در ماه رمضان برایم سخت خواهد بود، با توجه به روزهای طولانی تابستانی، با مشورت‌هایی که کردم، متوجه شدم روزه‌داری در این ایام و با توجه به شرایط من، بی‌ضرر نیست!»
روزه‌داری زنان باردار، در سه‌ماهه‌ی سوم، یعنی مدت زمان پایانی بارداری، به‌علت وقوع بیش‌ترین زمان رشد جنین نیز، بسیار نگران‌کننده است. در این دوران، رشد جنین رابطه‌ی مستقیم با مصرف مناسب موادغذایی دارد و نباید تحت هیچ شرایطی اختلالی در بافت این املاح به وجود آید؛ بنابراین بهتر است در این ایام، از فضیلت‌های دیگر ماه پرخیر و برکت رمضان بهره برید و روزه‌گرفتن را در ماهی غیر از رمضان و احتمالاً بعد از دوران شیردهی تجربه کنید.
با گرفتن یک رژیم مناسب، روزه می‌گیرم
آن‌چه کاملاً مشخص است، این‌که مادران باردار در طول مدت بارداری، مؤظف‌اند یک رژیم غذایی مناسب را رعایت کنند. برخی موادغذایی در این ایام، ممنوع و برخی دیگر نیز، بیش‌تر باید مصرف شوند. این موضوع وقتی جدی‌تر می‌شود که بارداری در ماه رمضان قرار گیرد و مادر بخواهد این فریضه را به‌جا آورد. در این صورت، باید دقت شود که مقدار کالری موردنیاز براساس وزن، قد و سن حاملگی‌شان از سوی کارشناسان تغذیه محاسبه شود و چنان‌چه این میزان کالری با وعده‌های غذایی افطاری، سحری و میان‌وعده‌ها جور دربیاید، می‌توانند با اطمینان خاطر و مشورت پزشک و درصورت نداشتن زمینه‌ی بیماری خاص، روزه بگیرند.
زنان بارداری که شرایط مساعد برای روزه‌داری دارند، باید حتماً در وعده‌های افطار از مایعات زیاد و موادغذایی سبک استفاده کنند و به‌فاصله‌ی چندساعت، شام میل کنند و هنگام سحر نیز، از موادغذایی چرب و کربوهیدرات‌های پیچیده، مانند خرما، گردو و خشکبار استفاده کنند. پروتئین، سبزیجات، میوه‌ها و خوراکی‌های شیرین، از موادی است که باید در رژیم غذایی یک مادر باردار قرار بگیرد و هنگام افطار و سحر مصرف شود.
مصرف کافی املاح، سبزی و میوه، برای زنان باردار توصیه شده و آنان در هر شرایطی، درصورت تمایل به روزه‌داری، باید تحت نظر پزشک باشند و تست‌های ویژه‌ی این دوران را انجام دهند و درصورت سردرد و سرگیجه، بلافاصله باید به پزشک مراجعه کنند.
نوزاد فقط از شیر مادر تغذیه می‌کند؛ روزه‌داری ممنوع!
یکی دیگر از مسائلی که بانوان هنگام روزه‌داری با آن مواجه هستند، روزه‌داری و شیردهی کودکان است. روزه‌داری مادر در مدتی که کودک کاملاً متکی و وابسته به شیر مادر است، توصیه نمی‌شود؛ چراکه روزه‌داری موجب کم‌شدن شیر مادر و درنتیجه گرسنگی طولانی‌مدت کودک، باعث ایجاد اختلال در او می‌شود. چنان‌چه روزه‌داری، در دوره‌ای باشد که کودک غذای کمکی هم مصرف می‌کند، با رعایت شرایطی پذیرفتنی است.
«زهرا» که فرزندش به‌تازگی وارد بیست‌ماهگی می‌شود، درباره‌ی نزدیک‌شدن ماه رمضان و ادامه‌ی شیردهی می‌گوید: «سال گذشته که طاها تنها از طریق شیر تغذیه می‌کرد، در ماه رمضان روزه نگرفتم؛ اما امسال به این نتیجه رسیدم که او وابستگی کاملی به شیر ندارد و در تلاشم او را از شیر بگیرم؛ چون به این اطمینان رسیده‌ام که ضرری برای کودکم نخواهد داشت. می‌توانم به‌راحتی روزه‌هایم را بگیرم و از این بابت خوش‌حالم.»
مادران شیرده که تصمیم به روزه‌داری دارند و می‌خواهند فرزند خود را هم همچنان شیر دهند، هنگام سحر و افطار، حتماً باید از شیر و مایعات مختلف استفاده کنند. همچنین از فعالیت‌های سنگین هم دوری کنند تا میزان آب بیش‌تری در بدن‌شان ذخیره شود. البته اگر دیدند که روزه‌داری باعث کاهش شیرشان می‌شود و لطمه‌خوردن کودک را در پی دارد، نباید روزه بگیرند.
