روزه به رنگ فعالیت‌های بانو

احکام روزه با نگاهی به خوشبویی، آرایش، آشپزی، بچه‌داری و غسل‌های ویژۀ بانوان

حجت‌الله حاجی‌کاظم

روزه‌دار باید خوشبو باشد

عطر و ادکلن

خوشبو بودن مستحب است. البته استفاده از بویی که «نامحرم متوجه آن می‌شود»، بیرون منزل حرام است؛ هرچند موجب بطلان روزه نیست. البته نباید با بوی ناپسند، موجب رنجش دیگران شویم. در جمع محارم، برای بانوان استفاده از عطر و بوی خوش مستحب است؛ حتی سفارش شده است که در ماه رمضان، به روزه‌دار عطر هدیه کنید. البته در عین حال،‌ بوییدن گیاهان خوشبو (و نه عطر) در حال روزه مکروه است؛ بنابراین روزه‌دار بهتر است خوشبو باشد، مگر در جایی که نامحرم متوجه عطر وی می‌شود. سعی کنیم در این مورد، همیشه کمی احتیاط هم داشته باشیم که اجر روزه‌مان کم نشود.

استفاده از عطر بسیار تند در منزل و فقط در حضور همسر نیز، مانعی ندارد؛ اما شرایط مجازنبودن ارتباط زناشویی را رعایت نمایید که برای دوطرف دشواری ایجاد نکند.

مسواک‌زدن

مسواک‌زدن و استفاده از خمیردندان به‌شرطی که آب دهانِ آغشته به خمیر دندان را قورت ندهیم (از حلق رد نشود)، اشکالی ندارد؛ بلکه برای حفظ خوشبویی ترجیح دارد و حتی این کار می‌تواند در طول روز انجام شود. با دو ـ سه‌بار پر و خالی‌کردن دهان، اگر بتوان گفت بقیۀ آب و ذرات خمیردندان در آب دهان، غلظت خیلی‌خیلی کمی دارد، دیگر لازم نیست آب دهان تخلیه شود و همین که از نظر عرفی آب و خمیردندان در دهانتان نیست‌ (هرچند اندکی مزۀ آن هنوز حس شود)، کافی‌ست و اگر به‌طور کامل در آب دهان نامحسوس شده، قورت‌دادن آن اشکالی ایجاد نمی‌کند. اگر ناخواسته هنگام مسواک‌زدن چیزی را قورت دهید،‌ روزه باطل نمی‌شود؛ اما اگر مطمئن هستید که نمی‌توانید جلوی قورت‌دادن خود را بگیرید،‌ تنها به میزانی که در کنترل شماست، می‌توانید مسواک بزنید.

اسپری خوشبوکنندۀ دهان

استفاده از اسپری خوشبوکنندۀ دهان، اگر به‌طور کامل به‌صورت گاز به حلق برسد،‌ اشکالی ندارد؛ اما اگر به‌صورت مایع به آن برسد، اشکال دارد. اگر مطمئن هستید هنگام رسیدن به حلق از گاز به مایع بدل می‌شود، باز هم نباید استفاده شود و در غیر این صورت اشکالی ندارد.

در ماه روزه، آرایش تعطیل نیست

آرایش و استفاده از لوازم آرایشی در حالت کلی برای روزه‌دار اشکالی ایجاد نمی‌کند؛ مگر آن‌که نتایج دیگری داشته باشد که در آن صورت، ممکن است حرام باشد؛ اما روزه را باطل نکند و در برخی موارد هم، ممکن است موجب باطل‌شدن روزه شود. برای نمونه، اگر خانمی آرایش کند و آرایش خود را در معرض نگاه نامحرم قرار دهد، مرتکب گناه شده است و ارزش روزه‌اش کاهش یافته؛ اما روزه او باطل نمی‌شود. در جدول زیر برخی از موارد آرایش را نسبت به روزه مرور می‌کنیم:

روزه‌داری و آشپزی

آشپزی حتی در محیطی که با بوی زیاد غذا همراه باشد، مشکلی برای روزه ایجاد نمی‌کند. هنگام بازکردن درب ظرفی که در آن غذا پخته می‌شود، اگر دهان بسته باشد، بخار آب به حلق نمی‌رسد و مشکلی ندارد؛ اما واردکردن مقدار قابل توجه بخار آب از راه دهان به حلق، می‌تواند موجب باطل‌شدن روزه شود.

گاه یکی از لازمه‌های پختن غذای خوشمزه، «چشیدن غذا»ست. این کار نیز تا زمانی که اجازه ندهند غذا وارد حلق شود، اشکالی برای روزه ایجاد نمی‌کند؛ حتی اگر ناخواسته وارد حلق شود، باز هم روزه باطل نمی‌شود؛ مگر این‌که مطمئن باشید که اگر بچشید، وارد حلق خواهد شد. در این صورت نباید مقدمۀ ورودش را فراهم نمایید؛ وگرنه روزه باطل می‌شود.

روزه‌داری و بچه‌داری

مادر می‌تواند بچه‌داری کند و روزه‌دار باشد؛ اما در دو مورد، می‌تواند به‌دلیل وظیفۀ مادری‌اش، روزه نگیرد. این موارد، بارداری و شیردهی است که اگر ترس ضرر به خود یا فرزند داشته باشد، می‌تواند روزه نگیرد. روزه‌ای که به‌علت بارداری و شیردهی گرفته نمی‌شود، در آینده یک قضا دارد و برای هر روزه،‌ باید یک مد غذا (برای مثال، 750 گرم گندم یا نان) به فقیر داده شود.

نکتۀ دیگر این‌که مادری که فرزندش به غذا خوردن رسیده است، اگر جایی لازم باشد غذایی را برای فرزند بجود و در دهانش بگذارد، می‌تواند در حال روزه بدون این‌که غذا وارد حلق خودش شود، این کار را انجام دهد؛ هرچند شاید امروزه با وجود ابزارهای مختلف، این نیاز تنها به‌صورت موردی و محدود پیش بیاید.

روزه‌داری و شرایط حیض و نفاس

روزه‌گرفتن در شرایط حیض و نفاس بر بانوان واجب نیست و اگر بگیرند،‌ باطل است. برخلاف نماز که در این شرایط قضا ندارد، روزه‌هایی که در شرایط حیض و نفاس از بانوان برداشته شده، قضا دارد و بعد باید گرفته شود. این روزه‌ها کفاره ندارد؛ البته اگر تا ماه رمضان سال بعد گرفته نشود، کفارۀ تأخیر (یک مد طعام) خواهد داشت.

کسی که در شرایط استحاضه است، باید روزه‌های خود را بگیرد و اگر غسل‌های ذکرشده در احکام استحاضه را انجام دهد، روزه‌اش صحیح است.

بانویی که در ماه رمضان قبل از اذان صبح از حیض و نفاس پاک شود (یا غسل جنابت بر گردن او باشد)، باید قبل از اذان صبح غسل کند و روزۀ خود را بگیرد و اگر نمی‌تواند غسل کند، باید تیمم نماید. اگر غسل یا تیمم را ترک کند، احکامش به شرح ذیل است:

در مورد حالت 3 و 4، اگر روزه در همان روز بر او واجب نباشد (برای مثال، روزۀ رمضان یا روزه‌ای که وقت آن معین است نباشد)، بهتر است روزۀ آن روز را صحیح در نظر نگیریم.

ارتباط جنسی در ماه مبارک رمضان

ارتباط جنسی عمدی‌ای که موجب واجب‌شدن غسل جنابت می‌شود، موجب باطل‌شدن روزه و واجب‌شدن کفاره‌ای سنگین خواهد شد. تکرار آن در همان روز نیز، احکام خاص خود را دارد. از اذان مغرب تا قبل از اذان صبح (به‌قدری که فرصت غسل‌کردن داشته باشد) ارتباط جنسی اشکالی ندارد.

خجالت از غسل‌کردن یا تلاش کافی نکردن

گاهی برخی نوجوانان که منزل فامیل میهمان هستند یا جوانان تازه‌عقدکرده‌ای که در منزل پدرشوهر یا پدرزن هستند، در شرایطی واقع می‌شوند که نیاز به غسل قبل از اذان صبح پیدا می‌کنند (در اثر مجامعت، احتلام یا پاک‌شدن از حیض). باید به آنان یاد داد که در مسائل شرعی، نباید خجالت بکشند. باید به دستور الهی (غسل‌کردن) عمل کنند و افتخار نمایند که واجب الهی را نادیده نمی‌گیرند. به آنان باید هشدار داد که در چنین مواردی اگر از روی عمد غسل نکنند، نه‌تنها کار حرامی مرتکب شده‌اند، بلکه روزۀ آنان باطل است و 60 روز کفاره یا سیرکردن 60 فقیر بر گردن آنان می‌آید. کنار این هشدار، به آنان آموزش دهید که اگر اصلاً نتوانستند در انجام این غسل با خود کنار بیایند، صبر کنند تا وقت تنگ شود و در تنگی وقت تیمم کنند. در این صورت، گرچه بابت غسل‌نکردن مرتکب حرام شده‌اند، حداقل روزۀ آنان صحیح است و کفاره نیز بر آن‌ها واجب نخواهد شد. البته غسل‌کردن بدون خجالت در اولویت است.