وای چه زبون‌‌درازی!

در کوچه‌پس‌کوچه‌های نوجوانی

وای چه زبون‌‌درازی!

مهدیس حسینی کارشناس روان‌شناسی بالینی

پسرم تکالیفت رو نوشتی؟ پ ن پ گذاشتم شما بیای بنویسی...

دخترم می‌شه بیای توی آشپزخونه و به من توی انجام کارها کمک کنی؟ مامان خسته نشدی این‌قدر از من کار کشیدی!

حاضرجوابی چیست؟

حاضرجواب در فرهنگ ما به اشخاصی گفته می‌شود که در هر ارتباط و موقعیتی جوابی در آستین خود دارند، جوابی که متناسب با شرایط سنی و موقعیتی فرد مقابل نیست. در اصطلاح حاضرجواب کسی است که تحمل سکوت کردن ندارد، قبول کردن حرف شخص مقابل برایش سخت است و به هر صورتی که شده تلاش می‌کند تا حرفی برای زدن داشته باشد و کاری برای دیده شدن خود انجام می‌دهد.

تصور می‌شود این ویژگی چندان مورد پسند اطرافیان و مردم نباشد و نتواند در برقراری ارتباط با دیگران مؤثر باشد. شاید شما به عنوان یک نوجوان با این طرز صحبت کردن سعی در برقراری ارتباط با دیگران را داشته باشید که این اصلاً صحیح نیست. شاید به دنبال آن هستید که به توانایی در ابراز احساسات و نظرات خود برسید، نه این‌که صرفاً حاضرجواب باشید و این‌گونه صحبت می‌کنید تا به اطرافیان‌تان نشان دهید که می‌توانید مخالف نظر آن‌ها بزرگ شدن‌تان را به رخ بکشید. اگر چنین ویژگی‌ای دارید نباید نگران باشید، جرئت‌مندی، یعنی پافشاری بر حقوق خود و بیان مستقیم، واضح و صادقانه احساسات و افکار با احترام به حقوق دیگران.

زمانی که شما می‌خواهید پاسخی در برابر دیگران بدهید، اگر پاسخ‌تان صریح و روشن، صادقانه و به دور از هرگونه بی‌احترامی باشد یعنی شما شخصی با جرئت‌مندی بالا در گفتار هستید؛ اما وقتی که برای هر حرفی از شیر مرغ گرفته تا جان آدمیزاد با پر رویی و بی‌ادبی جوابی در آستین دارید، این حاضرجوابی است. یادتان باشد که اشخاص زیادی هستند که از این‌گونه افراد دل‌خوشی‌ای ندارند.

حاضرجوابی خوب یا بد

شاید برای‌تان پیش آمده در موقعیتی قرار گرفته باشید که در مقابل حرف اطرافیان قادر به پاسخ‌گویی نبوده‌اید و به محض این‌که از آن فضا یا موقعیت دور شده‌اید با خودتان گفته‌اید باید این جواب را می‌دادم. این‌که بتوانید در یک موقعیت و سرِ بزنگاه حرف دل‌تان را بزنید خوب است؛ اما گاهی این حاضرجوابی به بی‌ادبی منتهی می‌شود، شما حرف دل‌تان را می‌زنید؛ اما توجه نمی‌کنید که شخص مقابل در چه جایگاهی قرار دارد، کیست و ممکن است تا چه اندازه از رفتار شما ناراحت شود.

در پاسخ‌گویی به اطرافیان‌تان احترام گذاشتن را فراموش نکنید

افراد مسن اصولاً بر حرف خود پافشاری بیش‌تری دارند و در عین حال احترام آن‌ها واجب است. اگر لازم است جوابی به بزرگ‌ترها بدهید از آن‌جایی صحبت را شروع کنید که خود آن‌ها قبول دارند و در پایان به آن‌جا برسید که هدف شماست. حتماً به یاد داشته باشید که با صدای آرام حرف بزنید تا بی‌احترامی نکرده باشید. هرگز در بین پاسخ‌های‌تان این احساس را به آن‌ها ندهید که از صحبت‌های شما سر در نمی‌آورند.

خوب و به موقع جواب دادن به دیگران به آن معنی نیست که هر چه به ذهن‌تان می‌رسد را بر زبان بیاورید، شانه بالا بیندازید و یا با گفتن کلمه‌هایی مثل چه می‌دانم و نمی‌دانم بخواهید از پاسخ دادن طفره بروید.

خودتان را به جای فرد مقابل بگذارید. اگر کسی با شما این‌گونه صحبت کند؛ تا چه اندازه احساس آزردگی و دل‌سردی می‌کنید.

حاضرجوابی و زبان‌درازی به طور مستقیم روان فرد مقابل را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این‌گونه حرف زدن با نیش و کنایه هم، به اندازه‌ی زمانی که فردی بدون اجازه از کیف فردی دیگر چیزی بردارد، غیر اخلاقی است. وقتی شما حاضرجوابی و زبان‌درازی می‌کنید همانند این است که دست خود را وارد سینه‌ی طرف مقابل کرده و با مشت‌تان تکه‌ای از قلب او را برداشته‌اید. فراموش نکنید که اگر به این شیوه حرف زدن ادامه دهید این رفتار در شما به صورت عادت در می‌آید و باعث دور شدن دیگران از جمله اعضای خانواده‌‌ی‌تان، دوستان و خویشاوندان‌تان خواهد شد.

بیش‌تر افراد نمی‌دانند با این نوع رفتار تا چه اندازه شخصیت خودشان را پایین می‌آورند.

با دوری کردن از زبان‌درازی و حاضرجوابی‌های منفی شما می‌توانید در مسیری قرار گیرید که در هر جمع و گروهی نُقل محفل باشید و دیگران از مصاحبت با شما ابراز خشنودی کنند. پس همیشه به خودتان گوشزد کنید که جواب‌های تند و سریع و بدون تفکر موجب رنجش شخص مقابل شده و این‌گونه جواب‌های عجولانه تنها شما را در نزد دیگران بی‌اعتبار می‌کند؛ اما اگر کسی با ما این‌گونه صحبت کرد ما چگونه رفتاری از خودمان بروز دهیم.

ممکن است بارها برای خود شما هم پیش آمده باشد که در مواجهه با حاضرجوابی و بدزبانی دیگران بین دو راهی مانده باشید که جواب او را همانند خودش با بدزبانی بدهید، یا نه آرام باشید و سکوت را در پیش بگیرید.

اگر کسی در برخورد با شما مدام حاضرجوابی و بدزبانی می‌کند بسته به دوری و نزدیکی فرد به شما، رفتار با او متفاوت است.

اگر این فرد یک دوست یا یکی از اقوام نه چندان نزدیک شما باشد به‌طور معمول ارتباط با او را آن‌قدر کم و کم‌رنگ‌تر کنید تا کامل قطع شود؛ اما وقتی این فرد یکی از اعضای خانواده‌‌ی‌تان است مسلماً رفتاری که با او باید در پیش بگیرید به گونه‌ای دیگر است. از شخص مقابل بخواهید تا در رفتارش تجدیدنظر کند. بهترین شیوه این است که در وقت مناسبی از او درخواست کنیم در محیطی آرام و بدون تنش و افکار منفی با هم صحبت کنیم. در هنگام صحبت کردن با آن شخص نیز زمان صحبت کردن او، سعی کنیم انتقادپذیر باشیم و بدانیم هرچند روش و راه‌کار او برای بیان احساسش درست نیست؛ اما ما هم نباید مثل او مقابله به مثل کنیم.

به یاد داشته باشید که اگر بتوانید این گفت‌وگو را به خوبی مدیریت کنید، اگر شنونده‌ی خوبی باشید، مقابله به مثل نکنید و به شخص مقابل کمک کنید تا به راحتی دلیلش را از این‌که چرا حاضر جوابی و بدزبانی می‌کند بر زبان بیاورد و به او این احساس را بدهیم که ما در کنارش هستیم نه در مقابلش، آن‌جاست که می‌توانیم درست ابراز کردن احساسات را به او یاد بدهیم تا مجبور نباشد با نیش و کنایه آن‌ها را بر زبان بیاورد.