واقعه‌ای بزرگ کنار برکه‌ای کوچک

واقعه‌ای بزرگ کنار برکه‌ای کوچک

(به مناسبت عید غدیر)

رامین بابازاده

جغرافیای غدیر خُم

«غدیر خم» نام ناحیه‌ای در میان مکه و مدینه است که بر سر راه حاجیان قرار دارد و به خاطر وجود برکه‌ای در این محل که در آن آب باران جمع می‌شده، به این نام شهرت یافته است. غدیر در سه ـ چهار کیلومتری «جحفه» واقع شده و جحفه در ۶۴ کیلومتری مکه قرار دارد. در جحفه راه اهالی مصر، مدینه، عراق و شام از یک‌دیگر جدا می‌شود. غدیر خم به سبب وجود آب و چندین درخت کهن‌سال، محل توقف و استراحت کاروانیان بود؛ اما گرمایی طاقت‌فرسا داشت.

بیعت مردان و زنان

با پایان یافتن خطبه‌ی غدیر، پیامبر اکرمj دستور دادند تا دو خیمه برپا شود. در یکی خودشان نشستند و به امیرالمؤمنین(علیه السلام) دستور دادند تا در خیمه‌ی دیگر بنشینند. مردم دسته دسته در خیمه‌ی پیامبر(صل الله علیه و آله) حضور می‌یافتند و پس از بیعت و تبریک به خیمه‌ی امیرالمؤمنین(علیه السلام) می‌آمدند و به عنوان امام و خلیفه بعد از پیامبرشان، با ایشان بیعت می‌کردند و با لقب «امیرالمؤمنین» بر آن حضرت سلام می‌کردند و این مقام والا را تبریک و تهنیت می‌گفتند. هم‌چنین پیامبر(صل الله علیه و آله)دستور دادند تا ظرف آبی آورده و پرده‌ای روی آن زدند. امیرالمؤمنین(علیه السلام) دست خود را در ظرف آب نهاده و زنان در سوی دیگر پرده با قرار دادن دست خود در ظرف آب، با آن حضرت بیعت کردند.

در این مراسم، پیامبر اکرمj عمامه‌ی خود را به عنوان تاج افتخار بر سر امیرالمؤمنین(علیه السلام) گذاشتند و انتهای عمامه را از پشت سر بر دوش آن حضرت قرار دادند.

کتاب «الغدیر»

«الغدیر» نام کتابی است به قلم علامه امینی(ره) در اثبات ولایت حضرت علی(علیه السلام). کتاب غدیر بیست جلدی است که یازده جلد آن به زبان عربی چاپ شده و آن یازده جلد در 22 جلد به زبان فارسی ترجمه شده است. نویسنده برای تدوین این کتاب به کتاب‌خانه‌های کشورهای مختلف از جمله عراق، هندوستان، پاکستان، مغرب، مصر و کشورهای دیگر دنیا مسافرت کرد. نویسنده درباره‌ی کتاب چنین گفته است: «من برای نوشتن الغدیر، دَه‌هزار کتاب خوانده‌ام و به صدهزار کتاب مراجعه کردم.»

بزرگ‌ترین عید

امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «مسلمانان چهار عید دارند: عید غدیر خم، عید فطر، عید قربان و عید جمعه.» و هم‌چنین می‌فرمایند: «بزرگ‌ترین و شریف‌ترین این اعیاد، روز هجدهم ذی‌الحجه است و آن روزی است که در آن رسول خدا(صل الله علیه و آله)حضرت علی(علیه السلام) را به عنوان جانشین خود اعلام نمود.»

(منبع: خصال، ج 1، ص 382)

استدلال عمرو عاص به حدیث غدیر

پیش از آن‌که معاویه حکومت مصر را بـه عمرو بن عاص پیشنهاد کند، در نامه‌ای از او تقاضای کمک کرده می‌نویسد: «علی باعث قتل عثمان شد و من خلیفه‌ی عثمان هستم.» عمرو در جواب معاویه می‌نویسد: «... با مرگ عثمان، تو عزل شده و خلافتت از بین رفته است. و این‌که گفته‌ای: امیرالمؤمنین صحابه را بر کشتن عثمان تحریک کرد، این دروغ و نارواست. وای بر تو ای معاویه! آیا نمی‌دانی که ابوالحسن علی(علیه السلام) جانش را در راه خدا نثار کرد و در بستر رسول خدا (صل الله علیه و آله) خـوابـیـد و رسول خدا(صل الله علیه و آله) درباره‌اش فرمود: هرکس من مولای او هستم، علی مولای اوست؟»

(منبع: تذکرة الخواص، ص 84)

گفت پیغمبر به یارای سخن

پیک رب‌العالمین آمد به من

گفت حیدر را خدا این تحفه داد

بر همه خلق جهان فضلش نهاد

(عطار نیشابوری)

فرهنگ زیبا

عید غدیر از اعیاد ویژه‌ی اسلامی است که مسلمانان سراسر جهان آن را با شکوه و عظمت هر چه بیش‌تر در مقایسه با اعیاد دیگر جشن می‌گیرند. سنت و فرهنگ زیبای تبریک به سادات و رفتن به منزل و دیدار آنان، نمونه‌ی بارز بزرگی شأن و مقام والای اهل‌بیت پیامبرj است. مسلمانان با تبریک این روز به سادات، شروع ولایت و امامت علی(علیه السلام) را جشن می‌گیرند و آنان را فرزندان و ادامه‌دهنده‌ی نسل پاک ایشان معرفی می‌کنند.

امام رضا(علیه السلام) فرمودند: «در این روز به یک‌دیگر تبریک و تهنیت بگویید و هرگاه برادر مؤمن خود را ملاقات کردید، بگویید: سپاس خدایی را که ما را از تمسک‌کنندگان به ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) قرار داده است.»

عید غدیر در عراق

جمعیت عراق، بیش از ۳۱ میلیون نفر است که 65 درصد آن را شیعیان تشکیل می‌دهند. در کشور عراق به مناسبت عید غدیر، جشن‌های مختلفی برگزار می‌شود. مردم عراق، این عید را عید خلافت حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) می‌دانند و به همین مناسبت، در حرم حضرت علی(علیه السلام) در شهر نجف، جشن‌های باشکوهی برگزار می‌شود. مردم در این روز، شهر را آذین‌بندی می‌کنند و به توزیع شربت و شیرینی در سطح شهر می‌پردازند؛ اما اصلی‌ترین برنامه‌ی این روز، زیارت حضرت امیر(علیه السلام) است که مردم از شهرها و نقاط مختلف عراق به زیارت آن حضرت می‌روند و در مراسمی که در حرم برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند. در این مجلس، عالمان و خطیبان به ذکر فضایل و کرامات حضرت علی(علیه السلام) می‌پردازند. در سال‌های اخیر در شهرهای مذهبی، مانند نجف و کربلا، روز عید غدیر، تعطیل رسمی اعلام شده است.

شعر غدیر در پاسخ به معاویه

امیرالمؤمنین(علیه السلام) قصیده‌ای سرودند که یک بیت آن درباره‌ی غدیر خم بود و طی نامه‌ای آن را برای معاویه فرستادند:

«وَ أَوجَبَ لی ِولایَتَهُ عَلَیْکُمْ / رَسولُ اللّه‌ِ یَوْمَ غَدیرِ خُمّ؛ پیامبرj در روز غدیر خم ولایت بر شما را، برای من واجب کرد.» وقتی معاویه پاسخ امیرالمؤمنین(علیه السلام) را خواند، گفت: «ای غلام! این نامه را پاره کن، تا اهل شام آن را نخوانند و به علی بن ابی‌طالب تمایل پیدا نکنند.»

امام مهدی(عج الله تعالی فرجه) در خطبه‌ی غدیریه

رسول خداj در بخشی از خطبه‌ی غدیر، با اشاره به امامان دوازده‌گانه، درباره‌ی حضرت مهدی(عج الله تعالی فرجه) فرمود: «بدانید که آخرین امامان، مهدی قائم از ماست. اوست غالب بر آیین‌ها. اوست انتقام‌گیرنده‌ی از ستم‌کاران. اوست فاتح قلعه‌ها و منهدم‌کننده‌ی آن‌ها. اوست پیروز بر هر قبیله‌ای از اهل شرک و هدایت‌کننده‌ی آنان. اوست یاری‌دهنده‌ی دین خدا. اوست که پیشینیان به او بشارت داده‌اند. اوست که به عنوان حجت باقی می‌ماند و بعد از او حجتی نیست.»

حماسه

چشمان آسمان و زمین شاهدند که در برکه‌ای حقیر

ناگاه منعکس شد

تصویر یک حماسه‌ی جاوید و بی‌نظیر

دستان آفتاب رسالت

در دست‌های مؤمن مهتاب سربه‌زیر...

پس آفتاب، اشاره‌ی روشن به ماه کرد

آری، برای شام پس از خود

آن روشنای یکسره را روبه‌راه کرد.

آن ماه، آن دلیر

آن کوکب سعادت دامن‌گیر

تصویر این حماسه

افتاده توی آینه‌ی برکه‌ی غدیر...

سودابه مهیجی