آمار
| تعداد نشریات | 48 |
| تعداد شماره‌ها | 2,293 |
| تعداد مقالات | 33,216 |
| تعداد مشاهده مقاله | 11,829,947 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,014,661 |
نقش‌یابی عدالت در اجتهاد فقهی در پرتو بررسی چالش حکمت‌انگاری عدالت در خطابات قرآنی | ||
| فقه | ||
| مقاله 5، دوره 23، شماره 87، فروردین 1395، صفحه 100-122 اصل مقاله (680.92 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2016.64679 | ||
| نویسندگان | ||
| علی الهی خراسانی1؛ حمیدرضا تمدن2 | ||
| 1پژوهشگر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی | ||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق | ||
| تاریخ دریافت: 18 بهمن 1395، تاریخ بازنگری: 14 آبان 1396، تاریخ پذیرش: 19 مهر 1396 | ||
| چکیده | ||
| بنابر برخی دیدگاه‌ها، عدالت به‌مثابۀ قاعده فقهی می‌تواند در اجتهاد فقهی و استنباط احکام شرعی نقش داشته باشد. اما باید گفت ادلۀ قرآنی در مقام بیان جعل حکم نیست و فراتر از حکمت احکام نخواهد بود. جای این ادله فقط در ملاکات احکام است. روشن است که با حکمت احکام نمی‌توان دست به استنباط زد. حکمت فقط علت جعل است و آنچه علت حکم و قید موضوع در مرحلۀ جعل است، می‌تواند تأثیری در استنباط داشته باشد. برخی فقیهان معاصر به‌منظور انکار قاعده‌مندی عدالت اشکالاتی بیان کرده اند که بدان‌ها پاسخ گفته شده است. در بررسی چالش حکمت‌انگاری عدالت باید گفت دیدگاهی وجود دارد که به نقش‌یابی حکمت در فرایند استنباط پرداخته است. در این دیدگاه، حکمت و علت در تعمیم‌بخشی تفاوتی با یکدیگر ندارند و تنها فرق میان آن‌دو این است که حکمت، برخلاف علت، مخصِّص نیست. همچنین عدالت حتی به‌عنوان ملاک می‌تواند در فعلیت احکام غیرتعبدی دخالت داشته باشد. البته، اطلاق قاعدۀ فقهی بر تأثیر ملاک بر گسترۀ احکام غیرتعبدی متداول نیست. برای گذر از دوگانه علت/ حکمت، عدالت می‌تواند هدف شریعت باشد. دراین‌صورت، با نقد متنی، روح روایات باید با عدالتی که در قرآن آمده، توافق داشته باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عدالت؛ قاعدۀ فقهی عدالت؛ حکمت احکام؛ ملاک احکام؛ احکام غیرتعبدی؛ هدف شریعت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Study on Justice as Philosophy of Qur’ānic Discourses (Aiming at the Role of Justice in Ijtihād) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| ali elahi khorasani1؛ hamidreza tamaddon2 | ||
| 1The research group Applied Research Institute of Islamic jurisprudence civilization | ||
| 2Imam Sadiq University graduate student Jurisprudence and Principles of Islamic Law | ||
| چکیده [English] | ||
| According to some viewpoints, Justice qua jurisprudential principle qualifies for playing its role in deducting Islāmic rulings. Nevertheless, Qur’ānic arguments do not undertakeordaining the Islāmic laws; rather, the maximum we can expect fromthis scripture is the philosophy of a ruling. Certainly, merely knowing these philosophies does not suffice for deduction of Islāmic decrees. Philosophy is just a cause for ordaining the law, not the law itself. The one that is reliable for deducting the law is the cause and the condition of a subject. Contemporary scholars pose several objectionsagainst Justice to be as a principle. Fortunately, these objections are answered adequately. Regarding the problem of Justice as Philosophy of rulings, it is worthy to mention that there is a viewpoint which has sought the role of philosophy of Islāmic laws in the process of deduction. This outlook holds that there is no difference between cause and philosophy regarding generalization. Rather, the only difference is that philosophy, in contrast to the cause, does not particularize. Furthermore, Justice, even as a criterion, qualifies for actualization of non-devotional prescripts. Yet, it is not prevalent to attribute "Principle" to the impact of criterion on the scope of non-devotional prescripts. Intending to bypass the dichotomy of Cause-Philosophy, Justice can be put as the goal of Shariʿah. In this case, while criticizing the text, traditions (Ḥadīths) ought to be in compliance with the spirit of the Qur’ānic justice. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Justice, Justice Principle, Philosophy of Law, Criterion of Law, Non-Devotional Laws, Goal of Shariʿah | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم. ** نهج‌البلاغه. 1. اردکانی، مرتضی‌بن‌محمد (بی‌تا)، رسالة فی العدالة، قم، مؤلف، چاپ نخست. 2. ایازی، سیدمحمدعلی (1386)، ملاکات احکام و شیوه‌های استکشاف آن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. 3. بحرانی، یوسف (1407ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، بیروت، دار الأضواء. 4. بروجردی نجفی، محمدتقی (1377ق)، رسالة نخبة الأفکار فی حرمان الزوجة من الأراضی و العقار، تهران، مطبعة القضاء. 5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1346)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، ابن‌سینا. 6. حائری، سیدکاظم (1423ق)، القضاء فی الفقه الإسلامی، قم، مجمع الفکر الإسلامی. 7. حکیم، سیدمحسن (1404ق)، مستمسک العروة الوثقی، قم، مکتبة السید المرعشی. 8. خوئی، ابوالقاسم (1387ق)، مصباح الأصول، قم، مکتبة الداوری. 9. خمینی، روح‌الله (1376)، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی1. 10. _________ (1370)، صحیفه نور: مجموعه رهنمودهای امام خمینی1، تهیه و تدوینِ سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 11. روحانی، محمدصادق (1428ق)، منهاج الفقاهة، قم، أنوار الهدی. 12. سند، محمد (1428ق)، فقه المصارف و النقود، قم، محبین. 13. سیستانی، سیدعلی حسینی (1414ق)، قاعدة لاضرر و لاضرار، قم، نشر مکتبی آیة‌الله‌العظمی سیستانی. 14. _______________ (1437ق)، مباحث الحجج، رهیاب: www.taghrirat.net. 15. سیفی مازندرانی، علی‌اکبر (1425ق)، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الإسلامیة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، قم. 16. شب‌زنده‌دار، مهدی، دروس خارج اصول فقه، رهیاب: www.feghahat.ir، بازیابی: 1/8/1396. 17. شبیری، سیدمحمدجواد (1377)، دروس فی علم الأصول، بی‌جا، بی‌نا. 18. شهیدی تبریزی، فتاح (1375ق)، حاشیة علی رسالة فی العدالة، تبریز، چاپخانۀ اطلاعات. 19. صاحب جواهر (محمدحسن نجفی) (1417ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة النشر الإسلامی. 20. صانعی، یوسف (1382)، فقه الثقلین فی شرح تحریر الوسیلة: کتاب القصاص، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی1. 21. _________ (1380)، مجموعه گفت‌وگوهای هم‌اندیشی بررسی مسائل و مشکلات زنان، قم، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیۀ خواهران، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان. 22. صدر، سیدمحمدباقر (1405ق)، دروس فی علم الأصول، ج3، الحلقة الثالثة، قم، دارالمنتظر. 23. ___________ (1421ق)، الإسلام یقود الحیاة، قم، مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر. 24. ___________ (1417ق)، اقتصادنا، قم، بوستان کتاب (دفتر تبلیغات اسلامی). 25. طباطبائی، محمدحسین (بی‌تا)، تفسیر المیزان، قم، اسماعیلیان. 26. عاملی، سیدمحمد (1423ق)، نهایة المرام، قم، مؤسسة النشر الإسلامی. 27. علیخانی، علی‌اکبر و همکاران (1388)، درآمدی بر نظام سیاسی عدالت در اسلام، تهران، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی. 28. علی‌اکبریان، حسنعلی (1386)، قاعدۀ عدالت در فقه امامیه: گفت‌وگو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ و اسلامی. 29. القطیفی، منیر عدنان (1414ق)، الرافد فی علم الأصول (تقریر درس خارج اصول آیت‌الله سیدعلی سیستانی)، قم، مکتب آیة الله العظمی السید السیستانی، قم. 30. کاشف الغطاء، محمدحسین (بی‌تا)، کشف الغطاء، اصفهان، مهدوی، چاپ سنگی. 31. مامقانی، عبدالله‌بن‌محمد (بی‌تا)، حاشیة علی رسالة فی العدالة، رهیاب: نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت، مؤسسه نرم افزاری علوم اسلامی نور، قم. 32. مددی، سیداحمد (1388)، «جایگاه قرآن در فقاهت»، کاوشی نو در فقه اسلامی، ش62. 33. مطهری، مرتضی (1403ق)، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران، حکمت. 34. مغنیه، محمدجواد (1421ق)، فقه الإمام الصادق7، قم، انصاریان. 35. منتظری، حسین‌علی (1411ق)، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة، قم، دار الفکر. 36. موسوی بجنوردی، حسن (بی‌تا)، منتهی الأصول، قم، مکتبة بصیرتی. 37. مهریزی، مهدی (1379)، فقه‌پژوهی، تهران، وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات. 38. نائینی، محمدحسین (1409ق)، فوائد الأصول، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین. 39. ___________ (1418ق)، رسالة الصلاة فی المشکوک، قم، مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث. 40. نراقی، مهدی‌بن‌ابی‌ذر (1383ق)، جامع السعادات، نجف، جامعة النجف. 41. نراقی، احمد‌بن‌مهدی (1408ق)، عوائد الأیام، قم، مکتبة بصیرتی، چاپ سنگی. 42. وحید بهبهانی، محمدباقر‌بن‌محمد اکمل (1415ق)، الفوائد الحائریة، قم، مجمع الفکر الإسلامی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 529 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 550 |
||