آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,530 |
| تعداد مقالات | 35,886 |
| تعداد مشاهده مقاله | 15,512,821 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,102,963 |
نسبت قاعدۀ عدالت با قواعد فقهی دیگر | ||
| فقه | ||
| مقاله 7، دوره 23، شماره 87، فروردین 1395، صفحه 151-172 اصل مقاله (712.21 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2016.64682 | ||
| نویسنده | ||
| سید محمود طباطبائی | ||
| عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| تاریخ دریافت: 19 بهمن 1395، تاریخ بازنگری: 14 آبان 1396، تاریخ پذیرش: 30 شهریور 1396 | ||
| چکیده | ||
| افعال خداوند متعال با توجه به اطلاق وصف عدل در حوزۀ تکوین، تشریع و جزا برمبنای عدل است. ازاین‌رو همۀ احکام شرعی متصف به وصف مقدّر عدل است. برخی اندیشمندان معتقدند فقیه در استنباط حکم شرعی می‌تواند با شاقول عدل و ظلم، و تشخیص مصادیق آن به وجوب و حرمت فتوا دهد. از این موضوع به قاعدۀ عدالت یا نفی ظلم تعبیر می‌شود. در فقه پیشینۀ چندانی از این قاعدۀ با این عنوان نداریم و قاعده بودن آن را معاصران مطرح کرده‌اند. در این مقاله دربارۀ چهار قاعدۀ لاضرر، عدل و انصاف، قرعه و غرور پژوهش شده و اثبات شده که این قواعد مصداقی از قاعدۀ عدالت‌اند. در قاعدۀ لاضرر میان مصداق ضرر محرّم و عنوان ظلم هم‌پوشانی وجود دارد و در تشخیص مصادیق ضرر محرّم باید از انطباق عنوان ظلم بهره جست. قاعدۀ عدل و انصاف همان قاعدۀ عدالت در شبهات موضوعیۀ حق و مال است. قاعدۀ قرعه از مصادیق قاعدۀ عدالت است که کاربرد آن تحقق عدل و استیفای حق به صاحبان آن است. ادلۀ اثبات‌کنندۀ قاعدۀ غرور همان ادله‌ای است که در قاعدۀ عدالت نیز استفاده می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عدالت؛ لاضرر؛ غرور؛ قرعه؛ عدل و انصاف | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Proportion of the "Principle of Justice" to the Other Principles | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Seyyed Mahmood Tabatabaei | ||
| چکیده [English] | ||
| With respect to this fact that Justice is unconditional, Divine acts are Justice-Based in all aspects of Creation, Legislation, and Retribution. Thus, all Islāmic rulings are characterized by tacit attribute of Justice. Some scholars hold that it is valid if a jurist issues his Fatwā due to Just and Un-Just attribute of each case. This is construed as "Principle of Justice" or "No Unjust Principle". There is no trace of this rule in the previous works; it is something dominated as a principle in the contemporary works. Here we study four principles of No Harm, Justice and Equity, Drawing Lots, and Fraud. It is concluded that these principles are all, referents and instances of the Principle of Justice. Regarding the principle of No Harm, the instance of illegitimate Harm overlaps the instance of Unjust. And instances of illegitimate Harm are recognized if the term Unjust is applicable there. Justice and Equity Principle is the Principle of Justice itself, concerning subjective doubts on Right and Property. The Principle of "Casting lots" is one instance of the Principle of Justice which applies in order to preserve Justice when the reality regarding the individuals' rights is obscured. The evidences in substantiation of the Principle of Fraud are the same evidences for the principle of Justice. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Justice, No Harm, Fraud, Drawing Lots, Justice and Equity | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم، ترجمۀ محمدمهدی فولادوند. 1. اصفهانی، محمدحسین (1429ق)، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، بیروت، مؤسسۀ آل البیت:، چاپ دوم. 2. انصاری، مرتضی (1428ق)، فرائد الأصول، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چاپ نهم. 3. __________ (1415ق)، کتاب المکاسب، قم، کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ نخست. 4. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406ق)، حاشیة المکاسب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ نخست. 5. ________________ (1409ق)، کفایة الأصول، قم، مؤسسۀ آل البیت:، چاپ نخست. 6. آلوسی، محمودبن‌عبدالله (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، لبنان، دار الکتب العلمیة. 7. بجنوردی، سیدحسن (1419ق)، القواعد الفقهیة، قم، الهادی، چاپ نخست. 8. برقی، احمدبن‌محمد (1371ق)، المحاسن، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم. 9. تبریزی، موسی (1369ق)، أوثق الوسائل فی شرح الوسائل، قم، کتبی نجفی، چاپ نخست. 10. تبریزی، میرزاجواد (1416ق)، إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب، قم، اسماعیلیان، چاپ سوم. 11. توحیدی، محمدعلی (1377)، مصباح الفقاهة: تقریر ابحاث سماحة آیة الله العظمی السید أبو القاسم الموسوی الخوئی، قم، داوری. 12. حر عاملی، محمدبن‌حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم، مؤسسۀ آل البیت:، چاپ نخست. 13. حکیم، سیدمحمدتقی (1418ق)، الأصول العامة فی الفقه المقارن، قم، مجمع جهانی اهل بیت:، چاپ دوم. 14. خالصی، محمدباقر (1415ق)، رفع الغرر عن قاعدة لا ضرر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نخست. 15. خمینی، سیدروح‌الله موسوی (1410ق)، الرسائل، قم، اسماعیلیان، چاپ نخست. 16. خوانساری، موسی (1373ق)، رسالة فی قاعدة نفی الضرر، تهران، المکتبة المحمدیة، چاپ نخست. 17. خوئی، سیدابوالقاسم (1418ق)، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، چاپ نخست. 18. درویش، محیی‌الدین (1415ق)، إعراب القرآن الکریم و بیانه، سوریه، الإرشاد، چاپ چهارم. 19. سبحانی، جعفر (1415ق)، الرسائل الأربع، قم، مؤسسة إمام صادق7، چاپ نخست. 20. سبزواری، سیدعبدالأعلی (1413ق)، مهذب الأحکام، قم، مؤسسة المنار، چاپ چهارم. 21. سیستانی، سیدعلی (بی‌تا)، قاعده لا ضرر و لا ضرار، قم، بی‌نا. 22. سیفی مازندرانی، علی‌اکبر (1391)، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الأساسیة، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی. 23. سیوطی، جلال‌الدین (1418ق)، تنویر الحوالک، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ نخست. 24. شاطبی، ابواسحاق (بی‌تا)، الموافقات فی أصول الشریعه، المحقق: عبدالله دراز ـ عبدالسلام عبدالشافی محمد، بی‌جا، وزارة الأوقاف السعودیة. 25. شهید اول (محمدبن‌مکی عاملی) (بی‌تا)، القواعد و الفوائد، محقق: عبدالهادی حکیم، قم، مکتبة المفید. 26. شهید ثانی (زین‌الدین‌بن‌علی عاملی) (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ نخست. 27. شهیدی، محمدتقی (1387)، «مقایسۀ قاعدۀ عدالت با قاعدۀ لاضرر»، فقه، ش56. 28. شیخ صدوق (ابن‌بابویه، محمدبن‌علی) (1413ق) من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم. 29. شیخ طوسی (محمدبن‌حسن) (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة، چاپ سوم. 30. _________________ (1407ق)، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم. 31. _________________ (1390ق)، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ نخست. 32. شیخ‌الشریعة، فتح‌الله اصفهانی (1410ق)، قاعده لا ضرر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نخست. 33. صاحب جواهر (محمدحسن نجفی) (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم. 34. صدر، سیدمحمدباقر (1420ق)، قاعده لا ضرر و لا ضرار، قم، دار الصادقین، چاپ نخست. 35. ____________ (1408ق)، مباحث الأصول، قم، مطبعة مرکز النشر، چاپ نخست. 36. ____________ (1417ق)، بحوث فی علم الأصول، قم، مؤسسۀ دائرةالمعارف فقه اسلامی، چاپ سوم. 37. طباطبائی، سیدمحمود (1393)، «درآمدی بر تطبیق قاعده عدالت»، مطالعات اسلامی، ش98. 38. عاملی، محمدبن‌علی (1411ق)، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نخست. 39. عراقی، ضیاء‌الدین (1420ق)، مقالات الأصول، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چاپ نخست. 40. ___________ (1417ق)، نهایة الأفکار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم. 41. ___________ (1418ق)، قاعده لا ضرر، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ نخست. 42. علامه حلی (1413ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم. 43. علی‌اکبریان، حسنعلی (1386)، قاعده عدالت در فقه امامیه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ نخست. 44. فاضل آبی، حسن (1417ق)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم. 45. فاضل لنکرانی، محمد (بی‌تا)، القواعد الفقهیة، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار:. 46. فخر رازی، محمدبن‌عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، لبنان، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم. 47. کاشف‌الغطاء، حسن (1422ق)، أنوار الفقاهة، نجف اشرف، مؤسسة کاشف الغطاء، چاپ نخست. 48. کریمی قمی، حسین (1420ق)، قاعدة القرعة، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار:، چاپ نخست. 49. کلینی، محمدبن‌یعقوب (1429ق)، الکافی، قم، دار الحدیث، چاپ نخست. 50. محقق حلی، نجم‌الدین(1418ق)، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة، چاپ ششم. 51. محقق داماد، سیدمصطفی (1406ق)، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم. 52. مصطفوی، حسن (1430ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ سوم. 53. مصطفوی، سیدمحمدکاظم (1421ق)، مائة قاعدة فقهیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ چهارم. 54. مطهری، مرتضی (1390)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، صدرا. 55. __________ (1403ق)، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران، حکمت. 56. مکارم شیرازی، ناصر (1411ق)، القواعد الفقهیة، قم، مدرسة إمام أمیر المؤمنین7، چاپ سوم. 57. نائینی، محمدحسین (1376)، فوائد الأصول، قم، جامعه مدرسین حوزۀ علمیه، چاپ نخست. 58. نراقی، ملااحمد (1417ق)، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ نخست. 59. نقشبندی، سیدنوید (1386)، «نظریۀ حصر ضروریات در مقاصد خمسه»، مقالات و بررسی‌ها، ش85. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,055 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 936 |
||