کتاب های عاشورایی برای کودکان

زهرا قدیانی

بچه‌های عاشورا

«طاهره ایبد» در کتاب «بچه‌های عاشورا»، سه داستان از سه شخصیت حاضر در این رستاخیز عظیم را روایت کردهتا خوانندۀ کودک، بتواند درک داستانی از آن روز داشته باشد. او در این کتاب با جملات کوتاه، تلاش کرده حال و هوای آن روز را در خوانندۀ کتابش ایجاد کند.
کتاب که با تصاویر سه تصویرگر همراه شده، به‌خوبی منتقل‌کنندۀ حال و هوای کودکان در این اتفاق تاریخی‌ست که همچنان در حال تکرارشدن است. نگرانی و بی‌اطلاعی که در بچه‌ها موج می‌زند و همچنین آشوبی که ناشی از رفتار بزرگان در دل‌های کوچک آن‌ها ایجاد می‌شود، همه عواملی‌ست که بتوان گفت، خواننده با مطالعۀ این کتاب می‌تواند درک و دریافت بهتری از آن روز سخت و جان‌کاه داشته باشد.

تشنگی، گرما، بی‌اطلاعی از سرنوشتی که در انتظار آن‌هاست و... همه از نکاتی‌ست که نویسنده با متن خود به آن‌ها اشاره کرده و خواننده را در فضای خیمه‌های اباعبدالله‌الحسین7 قرار داده است.

در داستان‌های این کتاب، به سه شخصیت واقعۀ کربلا به‌صورت مستقیم و به برخی نیز در متن داستان اشاره شده است. در داستان «جنگ‌جوی کوچک» قصۀ عبدالله بن حسن7 روایت شده و در قصۀ «از غریبه‌ها می‌‌ترسم» روایت محمد فرزند سعید بن عقیل برای خواننده بیان شده است. در داستان پایانی که با عنوان «مرد و میدان» نوشته شده، خواننده قصۀ میدان‌رفتن و شهادت حضرت قاسم‌ بن الحسن7 را می‌خواند. همچنین شخصیت‌هایی چون حضرت علی‌اصغر7، حضرت رقیه3 و دیگر دختران امام حسین7 نیز، در داستان‌ها به خواننده معرفی می‌شوند.

زبان متناسب با مخاطب، دیگر ویژگی این داستان‌هاست که طاهره ایبد به‌خوبی آن را در اثرش منعکس کردهو حتی برای این‌که بچه‌ها از وحشی‌گری سپاه یزید دچار ضربه‌های روحی نشوند، برخی از اتفاقات را در پرده بیان کرده و مستقیم آن‌ها را بازگو نکرده است. نویسنده به ظرافت دریافته که مخاطبش چه روحیه‌ای دارد و در اثرش، آن را لحاظ کرده است. این کتاب از سوی به‌نشر منتشر گردیده است.

کودکان کربلا

یک مجموعه ده‌جلدی، حاوی اشعار و تصاویری از شخصیت‌های واقعۀ عاشوراست. این کتاب سرودۀ «محمد کامرانی‌اقدام» و ناشرش حدیث نینواست. اشعار کتاب، بسیار روان و کودکانه‌اند. کلمات سنگینی که ممکن است کودک معنی آن‌ها را نداند، در ابیات استفاده نشده است. شاعر سعی کرده حین روایت ماجراهای پیش آمده برای کودکان در کربلا، موضوع را  خشن و آزاردهنده  ترسیم نکند و با واژگان کودکانه و لطیف، ذهن کودک را با خود همراه کند. مثلاً واژۀ خون، در تمامی سروده‌های کتاب به روئیدن گل سرخ روی لباس تشبیه شده است. شاید برای کودک در وهلۀ اول این سؤال پیش آید که «مگه رو لباس گل درمیاد؟» در این‌جا وظیفۀ خوانندۀ کتاب است که منظور شاعر را با توجه به روحیۀ کودک، برایش ترسیم و تعریف کند.

داستان حضرت علی اصغر7، حضرت رقیه3، طفلان مسلم، عبدالله بن الحسن7، قاسم ابن الحسن7 و امام باقر7، هر کدام در یک جلد روایت شده که از ابتدای داستان زندگی آن‌ها و حضورشان در حادثۀ کربلا شرح داده شده است. قصۀ مشک، خیمه‌ها، فرات و ذوالجناح هم چهار جلد این مجموعه را تشکیل می‌دهد. در این چهار جلد با استفاده از آرایۀ جان‎‌بخشی به اشیا، حوادثی که در کربلا بر کودکان گذشته، شرح داده می‌شود.

نقاشی و تصویرگری‌های این مجموعه، به کودکانه و صمیمی‌ترکردن کتاب، کمک زیادی می‌کند. تصاویر، درشت و با رنگ‌های شاد و تنوع رنگی بالا ترسیم شده‌اند. در صحنه‌های شهادت، با استفاده از رنگ‌های مختلف و المان‌هایی مثل گل لاله و فرشتگان از تلخی ماجرا کاسته شده است.

رسالت این مجموعه، آشنایی حداقلی کودکان زیر هفت سال با حادثۀ عاشورا و ایجاد حس هم‌ذات‌پنداری کودک با کودکان حاضر در آن واقعه است.

قصه‌های عاشورایی

مؤسسه انتشارات قدیانی، «قصه‌‌های عاشورایی» به روایت «فریبا کلهر» و تصویرگری «سیدحسام‌الدین طباطبایی» را در ده جلد به چاپ رسانده است. «قصه‌‌های عاشورایی»، جزو کتاب‌‌های برگزیدۀ‌ پانزدهمین جشنوارۀ کانون پرورش فکری کودکان، بخش داستان مذهبی کودک و همچنین مورد تأیید و معرفی‌شده در کتاب‌نامۀ رشد وزارت آموزش و پرورش است.

می‌خواهم او نباشد، به سوی شهر فراموشی، فریاد زد عموجان، قنداق سرخ، بانوی دشت و... از عناوین این مجموعه است.           

در این کتاب با حذف نام شخصیت‌ها از قصه و استفاده از صفت به جای آن، سعی شده به نوعی از تکرار پرهیز شود. در این کتاب ده شخصیت اثرگذار که در واقعۀ عاشورا شهید شدند، محور قصه‌ها هستند. داستان‌های این مجموعه با استفاده نکردن از نام حقیقی شخصیت‌ها و نیز اشاره‌ای که به حادثۀ عاشورا دارند، فرمی تازه در روایت به خود گرفته‌اند که برای مخاطب کودک و نوجوان، بدیع و جذاب است.