دشواری متفاوت، تخفیف متفاوت، رشد متفاوت

احکام غسل‌های ویژۀ بانوان - قسمت اول

به قلم: ساره ابراهیمی

دوران دشواری است؛ اما فراموش نمی‌کنیم که خدای بزرگ، با سختی‌ها انسان را رشد می‌دهد و بالا می‌برد. نمی‌توانیم حکمت تک‌تک ماجراهایی را که برای‌مان اتفاق می‌افتد درک کنیم؛ اما سربسته می‌دانیم که طراح حکیمی آن‌ها را تدبیر کرده است. در چند شماره به احکام غسل‌های ویژۀ بانوان شامل استحاضه، حیض و نفاس می‌پردازیم. تلاش کرده‌ایم با دسته‌بندی مناسب، راه را برای درک بهتر این احکام فراهم کنیم؛ اما تأکید ما این است که پس از فراگیری این دسته‌بندی، به رسالۀ مرجع تقلید خود نیز مراجعه فرمایید. انعکاس همۀ اختلاف‌نظرها، موجب سردرگمی مخاطبان می‌گردد و به همین دلیل به همۀ این اختلاف‌ها اشاره نشده است.

چرا دشواری متفاوت؟

مردان نیز با ورود به شرایط بلوغ، دشواری‌هایی همچون احتلام را تجربه می‌کنند؛ اما سؤال دربارۀ بانوان است. چرا آنان در دوران قاعدگی با دشواری‌هایی مواجه می‌شوند؟ وقتی خدای بزرگ می‌خواهد جوری بگوید که مردان تا حدودی خانم‌ها را در ایام حیض درک کنند، این شرایط را دشوار توصیف می‌کند (بقره، آیۀ 222). فشارهای جسمی، آن هم برای جنس لطیف‌تر که با فشارهای روحی ـ روانی همراه است، از جمله سختی‌های این ایام شمرده می‌شود.

نکات بسیاری را دربارۀ فواید این مسئله می‌توان برشمرد. فواید بهداشتی بسیاری برای آن بیان شده؛ اما علاوه بر آن، جلوگیری اجباری از افراط جنسی (جلوگیری از ارتباط دائم)، یکی دیگر از فواید این موضوع است. بانوان هر بار که با غسل‌کردن از این شرایط خارج می‌شوند، گویی تولد دوباره می‌یابند و احکام غسل و... نیز ورود آنان به دوره‌ای تازه را بارزتر می‌کند. البته تحقیق و تفکر دربارۀ فلسفۀ این موضوع، نیازمند مجال وسیع‌تری است.

سه غسل ویژۀ بانوان

سه نوع غسل، ویژۀ سه دورۀ بانوان است: استحاضه، حیض و نفاس. استحاضه نیز به سه نوع قلیله (کم)، متوسطه (متوسط) و کثیره (زیاد) تقسیم می‌شود.

توجه: خون‌های مربوط به زخم، از بین رفتن بکارت و خون دمل‌ها، احکام حیض و استحاضه و نفاس را نداشته و غسل و وضو را باطل نمی‌کنند؛ فقط اگر مقدار آن‌ها بیش از یک سکۀ دوریالی باشد، نیاز به آب‌کشیدن برای نماز خواهد بود.

تشخیص میان سه نوع خون

مهم‌ترین بخش این احکام، تشخیص نوع خون (حیض، استحاضه، نفاس) است. خون نفاس مربوط به بعد از زایمان است و از این جهت تشخیص آن آسان است؛ بنابراین به بررسی تفاوت حیض و استحاضه می‌پردازیم.

تشخیص میان حیض و استحاضه

برای تشخیص خون حیض از استحاضه، شرایط این دو را بیان می‌کنیم:

تفاوت بین شرایط و نشانه‌ها

درواقع شرایط از نشانه‌ها مهم‌ترند و تا زمانی که شرایط مشخص‌اند، نشانه‌ها اهمیتی ندارند؛ اما ابتدای خون‌ریزی، در برخی حالت‌ها این شرایط کاربرد دارد که در جدول پیش رو، توضیح داده خواهد شد.

احکام استحاضه

در این بخش احکام استحاضه را آغاز و در شماره‌های بعدی این موضوع را ادامه خواهیم داد.

خون استحاضه غالباً زردرنگ و سرد است و بدون فشار و سوزش بیرون می‌آید. البته ممکن است گاهی برخی نشانه‌های بیان شده را نداشته باشد. خواهیم گفت تشخیص آن با توجه به عادت‌های مختلف بانوان چگونه خواهد بود؛ اما در چند مورد، خون به‌طور حتم استحاضه است:

• ·         حداقل مدت حیض، سه روز است؛ پس کمتر از آن، محکوم به استحاضه است.
• ·         حداکثر مدت حیض، ده روز است؛ پس بیشتر از آن، استحاضه است.
• ·         حداقل مدت پاکی از حیض (فاصلۀ دو حیض) ده روز است؛ پس اگر خونی در فاصلۀ کمتری اتفاق افتد، استحاضه است.
• ·         فاصلۀ نفاس و حیض بعد، باید حداقل ده روز باشد؛ بنابراین خونی که در فاصلۀ کمتر دیده شود استحاضه است.
• ·         خونی که قبل از بلوغ و بعد از یائسگی دیده می‌شود، استحاضه است.

استحاضه سه نوع است که هرکدام احکام ویژه‌ای دارد. در ایام استحاضه، واجب یا احتیاطِ واجب است که بانوان با گذاشتن چندلحظه‌ای پنبه‌ای درون مجرا (فَرج) و بیرون آوردن آن، میزان خون را بیازمایند. این آزمون باید وقت نماز (بعد اذان) و نزدیک خواندن آن انجام شود:

تذکر

آیت‌الله مکارم، استحاضه را فقط به قلیله و متوسطه تقسیم کرده و نشانه‌های استحاضۀ متوسطه را جزو قلیله دانسته و احکام هر دو را احکام قلیله می‌دانند.