به قلدرها پر و بال ندهیم

مهدیس حسینی

کارشناس روان‌شناسی بالینی

احمد با ترس و لرز از پنجره کلاس به بیرون نگاه می‌کند و سعی می‌کند طوری که لرزش دست‌هایش مشخص نباشد خودش را مشغول جمع کردن وسایلش نشان دهد. کم‌کم همه‌ی هم‌کلاسی‌هایش از او خداحافظی می‌کنند تا به خانه‌ی‌شان بروند؛ اما او با تردید در جای خود باقی مانده است و مرتب در دل خودش را سرزنش می‌کند که چرا با بچه‌های قلدر مدرسه بحث کرده است. به ساعتی قبل فکر می‌کند که جلوی آبخوری وقتی چند قلدر با مسخره کردن یکی از دانش‌آموزان سعی در جلوگیری از آب خوردن آن دانش‌آموز داشتند او دخالت کرد و با خطاب قرار دادن یکی از قلدرها به اسم کامبیز سعی داشت تا او را از عمل زشتی که انجام می‌داد آگاه کند؛ اما متأسفانه قضیه آن جور که تصور می‌کرد تمام نشد و درگیری لفظی بالا گرفت و در نهایت کامبیز، احمد را تهدید کرد که در ساعت آخر، بیرون مدرسه منتظرش خواهد ماند تا حقش را کف دستش بگذارد. در این جریان دوستان کامبیز رفتار زشت او را تأیید کرده و احمد احساس می‌کرد که چه‌قدر تنهاست و با خودش می‌گفت شاید من اشتباه کردم و نباید از اول در این جریان دخالت می‌کردم.

***

تاکنون احساسی را که احمد امروز داشته را تجربه کرده‌اید؟ این‌که از حق خودتان یا دیگران در مقابل افراد زورگو دفاع کنید و در نهایت در شرایطی مانند شرایط احمد گیر کنید و یا ممکن است ترسیده باشید از این‌که از حق‌تان دفاع کنید؛ چون تصور می‌کرده‌اید شاید کسی به شما آسیب بزند یا بدتر از آن از مدرسه فراری شده‌اید؛ چون همیشه بوده‌اند افرادی که قصد داشتند شما را مسخره کنند.

کامبیز چه؟ تا به حال به جای او بوده‌اید؟ برای‌تان پیش آمده که گریه‌ی بچه‌های کوچک‌تر یا ضعیف‌تر از خودتان را در آورده باشید و با افتخار آن را برای دوستان‌تان تعریف کرده باشید؟

اگر در اطراف‌تان کسی حضور دارد که دائم با رفتارش اذیتت می‌کند و تو احساس می‌کنی نمی‌توانی مقابلش ایستادگی کنی، این یعنی او دارد در مقابل تو قلدری می‌کند و یا بالعکس، اگر در مقابل دیگران از قدرتت برای مجبور کردن آن‌ها به انجام کاری برخلاف میل‌شان استفاده می‌کنی این یعنی این‌که داری قلدری می‌کنی.

اگر مورد قلدری واقع شدی...

شخصی که مورد قلدری قرار می‌گیرد ممکن است در شرایط سختی قرار بگیرد و این تجربه‌ها تأثیر مختلفی بر زندگی افراد باقی می‌گذارد.

در برابر قلدری، شما ممکن است احساس تنهایی، انزوا، استرس، بی‌حوصلگی، عصبانیت و... کنید. گاهی اوقات هم ممکن است که شما در چنین شرایطی دل‌تان بخواهد همان رفتار را با آدم‌های دیگر داشته باشید تا کمی از عصبانیت‌تان کم شود. واکنش آدم‌ها در مقابل قلدری متفاوت است. بعضی از افراد با قرار گرفتن در چنین شرایطی، کم‌تر از قبل فعالیت می‌کنند، منزوی می‌شوند، حتی ممکن است دیگر دل‌شان نخواهد به مدرسه بروند و یا دچار اُفت تحصیلی شوند. قرار گرفتن در چنین شرایطی برای بعضی از آدم‌ها به علت فشاری که تحمل می‌کنند، آن‌ها را دچار مشکلات جسمی مثل سردرد، مشکلات خواب، مشکلات پوستی یا دردهای شکمی و... می‌کند.

اگر شما هم در مواجهه با شخص قلدر کاری را انجام می‌دهید که او از شما می‌خواهد و یا برای روبه‌رو نشدن با شخص قلدر از او فرار می‌کنید، شما ترسو، ضعیف، بی‌عرضه یا چیزی شبیه این‌ها نیستید. موقعیتی که در آن قرار گرفتید واقعاً سخت است. به خودتان حق بدهید که نتوانید مقابله کنید.

در برابر قلدری چه‌کار کنیم؟

مهم‌ترین چیزی که در مواجهه با قلدری باید به خودتان یادآوری کنید این است که این شرایط حق شما نیست. حق هیچ کس نیست، به همین دلیل باید سعی کنید خودتان را از این موقعیت رها کنید.

راه‌های مختلفی برای مقابله با قلدری وجود دارد. به طور مثال:

از یک بزرگ‌سال کمک بگیرید: پدر، مادر، معلم و مشاور مدرسه. بهتر است یکی از این اشخاص را در جریان بگذارید. آن‌ها می‌توانند به شما کمک کنند تا با احساس بدتان مقابله کنید و یا حتی می‌توانند کمک کنند تا جلوی این‌گونه اتفاق‌ها را بگیرند. خیال‌تان راحت باشد هر کدام از افراد بالا می‌توانند به گونه‌ای وارد جریان شود که قلدر خبردار نشود که شما موضوع را با کسی در میان گذاشته‌اید. پس نگران نباشید و از بزرگ‌ترها کمک بگیرید.

به قلدر بی توجه باشید: زمانی که قلدری دارد اتفاق می‌افتد آن محیط را ترک کنید یا این‌که اصلاً نسبت به شخص قلدر واکنش نشان ندهید. می‌دانم سخت است که مورد توهین یا تمسخر کسی قرار بگیری و سکوت کنی؛ اما فراموش نکن اگر شخص قلدر عکس‌العملی از طرف شما نبیند خودش حوصله‌اش سر می‌رود و شما را رها می‌کند.

با قلدر، قلدری نکنید: با قلدری کردن در مقابل شخص قلدر، اوضاع بهتر که نشده، بدتر هم می‌شود. در عین حال فراموش نکنید رفتار زشت یک نفر، نباید باعث رفتار زشت شما هم باشد.

تنها نمانید: زمانی که احساس می‌کنید ممکن است قلدری فیزیکی در مورد شما به وجود بیاید، تنها نمانید. سعی کنید در این زمان‌ها وقت‌تان را با دوستان‌تان سپری کنید.

اعتمادبه‌نفس‌تان را حفظ کنید: هرکس اگر دائماً حرف‌های بدی درباره‌ی خودش بشنود ممکن است به تدریج آن حرف‌ها را باور کند. پس اگر مورد قلدری قرار گرفتید، دائم به خودتان بگویید ایراد از شما نیست، بلکه از شخص قلدر است.

اگر خودتان قلدری می‌کنید

گاهی ممکن است شما قلدری را مستقیماً یاد گرفته باشید. یادتان باشد که قلدری کردن موضوعی طبیعی نیست و هیچ دلیلی انجام این کار را توجیه نمی‌کند. در عین حال قلدری باعث می‌شود شما کم‌کم حس هم‌دلی با دیگران را از دست بدهید و عادت کنید آن‌چه را که می خواهید، با زور به دست بیاورید و اگر این رفتارها را تا بزرگ‌سالی ادامه دهید، احتمال دارد که تبدیل به رفتار مجرمانه شود و پیامدهای بدتری در آینده برای‌تان داشته باشد.

شاید ابتدا با قلدری کردن احساس قدرت بین هم‌کلاسی‌ها و هم‌محله‌ای‌هایت پیدا کنید. آن‌ها ممکن است از روی ترس به شما احترام بگذارند اما چرا از قدرتی که دارید در راه صحیح و درست استفاده نمی‌کنید؟

فکر نمی‌کنید الآن زمان خوبی است برای تغییر، همین که تصمیم به تغییر گرفته‌اید و دل‌تان می‌خواهد دیگر قلدر نباشید، این قدم بزرگی است. قوی‌ترین فکری که می‌تواند توی تغییر رفتار قلدری به شما کمک کند، این است که همیشه توی هر رابطه‌ای به احساس طرف مقابل فکر کنید و خودتان را به جای آن شخص بگذارید، آن وقت خیلی راحت‌تر می‌توانید این جریان را کنترل کنید.

اگر قلدری اطرافت اتفاق می‌افتد

اگر در اطرافت قلدری اتفاق می‌افتد برای تغییر دادنش باید تلاش کنید. اول این‌که همیشه سعی کنید از کسانی که مورد قلدری قرار می‌گیرند حمایت کنید.

دومین راه این است که قلدرها را حمایت نکنیم و اجازه ندهیم قلدر به هدفش برسد. تصور کنید در کلاس‌تان شخص قلدر با پخش شایعه‌ای در مورد یک نفر سعی در تحقیر آن شخص دارد، شما نباید با دامن زدن به آن شایعه به قلدر برای رسیدن به هدفش کمک کنید. بهترین و درست‌ترین راه حل این است که جلوی قلدر را بگیرید و او را از انجام کار زشتش آگاه کنید. بعضی از افراد هم می‌ترسند اعتراض کنند و خودشان سوژه‌ی بعدی شخص قلدر شوند و یا می‌ترسند اعتراض کنند و کسی به حرف آن‌ها اهمیت ندهد. تو می‌توانی آن یک نفر باشی و با حضور شما دیگران جرئت اعتراض پیدا کنند. به تنهایی با شخص قلدر صحبت کنید، احساس واقعی‌تان را نسبت به رفتارش به او بگویید. اگر صحبت کردن رودررو برای‌تان سخت است برایش یادداشتی بنویسید و بدون آن‌که مشخص باشد آن یادداشت را شما نوشته‌اید آن را جایی بگذارید که شخص قلدر ببیند.

اگر دیدید که کسی دارد شخص دیگری را تهدید یا تحقیر کند جلو بروید و از او دفاع کنید؛ اما فراموش نکنید که این کار را بدون خشونت و بدون احساساتی شدن انجام دهید. سعی کنید لحن تان محکم و مؤدبانه باشد. به فرد قلدر بگویید که کارش خنده‌دار نیست و رفتارش غلط است. اگر خشونت فیزیکی در حال اتفاق افتادن است و ممکن است شما آسیب ببینید سریع یک بزرگ‌تر را در جریان بگذارید. یادتان باشد شخصی که مورد قلدری واقع شده است همین که بداند آدم‌های دیگری هستند که به او و شرایطش اهمیت می‌دهند خیلی به او کمک خواهد کرد و در روحیه‌اش تأثیر مثبت خواهد گذاشت. کم کم با ادامه‌ی این رفتارها شما می‌توانید تغییر بزرگی در از میان برداشتن قلدری در اطراف‌تان انجام دهید.