آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 1,504 |
| تعداد مقالات | 24,890 |
| تعداد مشاهده مقاله | 4,066,555 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,579,677 |
واکاوی کیفیت استدلال فقیهان به قواعد عقلی در فرایند استنباط | ||
| فقه | ||
| مقاله 4، دوره 24، شماره 90، تابستان 1396، صفحه 99-126 اصل مقاله (533 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2017.65375 | ||
| نویسندگان | ||
احمد باقری1؛ راضیه سادات هاشمی علیا  2
| ||
| 1هیأت علمی دانشگاه تهران | ||
| 2دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق دانشگاه مذاهب اسلامی | ||
| چکیده | ||
| اختلاف گسترده در مسئلۀ کاربرد قواعد عقلی در فقه، بیانگر ضرورت ضابطهمندی این امر است. قواعد عقلی حاصل تعقل‌اند. احکام فقهی نیز اعتبارهای شارع مقدس هستند. قاعدۀ «استحالۀ اجتماع نقیضین» ریشۀ بسیاری از قواعد عقلی دیگر است، همچون «استحالۀ دور»، «استحالۀ تسلسل»، «استحالۀ توارد علل بر معلول واحد». فقیهان دربارۀ کاربرد این قواعد در مباحث مختلف فقهی هم‌رأی نیستند. این نوشتار با بررسی و تحلیل موارد کاربرد قواعد عقلی در فقه، درصدد ارائۀ ضابطۀ کاربرد قواعد عقلی در فرایند استنباط است. براساس یافته‌های این تحقیق، قواعد عقلی جز در مواردی خاص که ناظر به موضوع خارجی حکم شرعی است، در فرایند استنباط حکم فقهی موضوعیت ندارند؛ چه آنکه فقه جایگاه اعتبارات شرعی است و وجود اعتباری مبتنی بر نص، عرف، مصلحت و... در این اعتبار ملاک است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فقه؛ استنباط احکام؛ مبانی تشریع؛ قواعد عقلی؛ عرف؛ مصلحت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Studying the quality of the jurisprudents` reasoning as to the rational rules in the process of inference | ||
| نویسندگان [English] | ||
| ahmad bagheri1؛ Raziyeh Sadat Hashemi Olya2 | ||
| 1Professor of jurisprudence and legal principles, Tehran University. | ||
| 2PhD student of jurisprudence and legal principles, University of Islamic Denominations, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The wide disagreement concerning the question of applying the rational rules to the jurisprudence is an indicator of the necessity of a normative definition for this issue. The rational rules are created by intellection, and the jurisprudential precepts are the holy legislator`s innovation. The rule of "impossibility of oxymoron" is the root of many other rational rules, such as "impossibility of circle", " impossibility of sequence," " impossibility of some causes for the unitary effect," and so on, which their application to the different jurisprudential topics is a matter of dispute among the jurisprudents. By examining and analyzing the cases of functioning rational rules in the jurisprudence, this paper has sought to provide a criterion of applying rational rules in the process of inference. Based on the findings of this research, except in the special cases related to an external subject of a legal ordinance, the rational rules are relevant to the process of inferring the legal injunctions, because the position of jurisprudence is for the religious innovations, and the existence of them based on nass (explicit text), `orf (common sense), maslaha (expediency), etc., is valid in this regard. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| jurisprudence, inferring the precepts, foundations of legislation, rational rules, `orf, maslaha | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم 1. ابن‌ادریس حلی (محمدبن‌منصوربن‌احمد) (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج1، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ دوم. 2. ابن‌براج طرابلسی، قاضی عبدالعزیز (1406ق)، المهذب، ج1، محقق/ مصحح: جمعی از محققان و مصححان؛ تحت اشراف شیخ جعفر سبحانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ نخست. 3. اراکی، ملاابوطالب (1420ق)، شرح نجاة العباد، محقق/ مصحح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ نخست. 4. اصفهانی، محمدحسین کمپانی (1418ق)، حاشیة کتاب المکاسب (ط‌ـ الحدیثة)، ج1 و 4، محقق/ مصحح: عباس محمد آل سباع قطیفی، قم، أنوار الهدی، چاپ نخست. 5. امامی، سیدحسن (بی‌تا)، حقوق مدنی، ج1، تهران، انتشارات اسلامیه. 6. انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین (1415ق)، کتاب الطهارة، ج2، محقق/ مصحح: گروه پژوهش در کنگره، قم، کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ نخست. 7. بجنوردی، سیدحسن‌بن‌آقابزرگ موسوی (1419ق)، القواعد الفقهیة، ج3، محقق/ مصحح: مهدی مهریزی و محمدحسن درایتی، قم، نشر الهادی، چاپ نخست. 8. بحرانی، آل‌عصفور، حسین‌بن‌محمد (بی‌تا)، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع (للفیض)، ج11، محقق/ مصحح: محسن آل‌عصفور، قم، مجمع البحوث العلمیة، چاپ نخست. 9. بهسودی، سیدمحمدسرور (1386ق)، مصباح الأصول (تقریرات درس آیت‌الله سیدابوالقاسم خوئی)، ج2، نجف، مطبعة النجف. 10. تبریزی، میرزا فتاح شهیدی (1375ق)، هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب، ج3، تبریز، چاپخانۀ اطلاعات، چاپ نخست. 11. تستری، اسدالله کاظمی (بی‌تا)، مقابس الأنوار و نفائس الأسرار، قم، مؤسسۀ آل البیت:، چاپ نخست. 12. حائری، سیدمحمد مجاهد طباطبائی (بی‌تا)، کتاب المناهل، قم، مؤسسۀ آل البیت:، چاپ نخست. 13. خراسانی، آخوند محمدکاظم‌بن‌حسین (۱۴۱۳ق ـ الف)، رسالة فی الدماء الثلاثة، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ اول. 14. _____________ (1413ق ـ ب)، اللمعات النیرة فی شرح تکملة التبصرة، ج1، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ: اول. 15. خمینی، سیدمصطفی (1376)، تحریرات فی الفقه کتاب البیع، ج2، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی1. 16. خوانساری، سیداحمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، تهران، مکتبة الصدوق، چاپ دوم. 17. سبزواری، سیدعبدالأعلی (1413ق)، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج21، محقق/ مصحح: مؤسسۀ المنار، قم، مؤسسۀ المنار، چاپ چهارم. 18. شهید ثانی (زین‌الدین‌بن‌علی عاملی) (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج3، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ نخست. 19. شیخ صدوق (محمد‌بن‌علی‌بن‌بابویه قمّی) (1413ق)، من لایحضره الفقیه، ج1، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ دوم. 20. شیخ طوسی (محمدبن‌حسن) (1412ق)، النهایة و نکتها، ج1، قم، دفتر انتشارات اسلامی. 21. صاحب جواهر (شیخ محمدحسن نجفی) (1981م)، جواهر الکلام، ج26، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم. 22. صرامی، سیف‌الله (1385)، «جایگاه ادراکات حقیقی و اعتباری در علم اصول فقه نزد علامه طباطبائی»، پژوهش و حوزه، ش27. 23. طباطبائی، سیدمحمدحسین (بی‌تا)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج2، قم، صدرا. 24. _____________ (بی‌تا)، حاشیة الکفایة، قم، بنیاد علمی و فکری استاد علامه طباطبائی1. 25. عاملی، سیدمحمدحسین ترحینی (1427ق)، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، ج4، قم، دار الفقه للطباعة و النشر، چاپ چهارم. 26. عاملی، سید جواد بن محمد حسینی، (بی‌تا)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (ط ـ القدیمة)، ج5، لبنان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول. 27. علامه حلی (حسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهر اسدی) (1412ق)، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ج3 و 9، محقق/ مصحح: بخش فقه در جامعۀ پژوهش‌های اسلامی، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ نخست. 28. _____________ (1413ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، ج3 و 5، محقق/ مصحح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ دوم. 29. _____________ (1414ق)، تذکرة الفقهاء (ط‌ـ الحدیثة)، ج10، محقق/مصحح: گروه پژوهش مؤسسة آل البیت:، قم، مؤسسة آل البیت:، چاپ نخست. 30. _____________ (1419ق)، نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، ج1، قم، مؤسسۀ آل البیت:، چاپ نخست. 31. غروی اصفهانی، محمدحسین (1429ق)، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، ج5 و 6، بیروت، انتشارات آل البیت:، چاپ دوم. 32. فاضل هندی (محمدبن‌حسن اصفهانی) (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، محقق/ مصحح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، ج1، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ نخست. 33. کاشف‌الغطاء، علی‌بن‌جعفر‌بن‌خضر (بی‌تا)، شرح خیارات اللمعة، ج1، محقق/ مصحح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چاپ نخست. 34. کاشف‌الغطاء، جعفربن‌خضر مالکی (1422ق)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء (ط ـ الحدیثة)، ج2، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم، چاپ نخست. 35. گیلانی، میرزاحبیب‌الله رشتی نجفی (1407ق)، فقه الإمامیة، قسم الخیارات، تقریرِ سیدمحمدکاظم خلخالی، قم، کتاب‌فروشی داوری، چاپ نخست. 36. مجلسی اول (محمدتقی اصفهانی) (1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج1، به‌تحقیق/ تصحیحِ سیدحسین موسوی کرمانی، علی‌پناه اشتهاردی و سید فضل‌الله طباطبایی، قم، مؤسسۀ فرهنگی اسلامی کوشانبور، چاپ دوم. 37. محقق حلی (نجم‌الدین، جعفربن‌حسن) (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق/ مصحح: عبدالحسین محمد علی بقال، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم. 38. میرزای قمی (ابوالقاسم‌بن‌محمدحسن گیلانی) (1417ق)، غنائم الأیّام فی مسائل الحلال و الحرام، ج1 و 5، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم، چاپ نخست. 39. نراقی، مولی محمدمهدی‌بن‌ابی‌ذر (بی‌تا)، لوامع الأحکام فی فقه شریعة الإسلام، قم، بینا، چاپ نخست. 40. ورامینی، محمدحسین (1429ق)، مشارع الأحکام فی تحقیق مسائل الحلال و الحرام، اصفهان، مرکز تحقیقات رایانهای حوزۀ علمیۀ اصفهان، چاپ نخست. 41. یزدی، سیدمحمدکاظم (1409ق)، العروة الوثقی، ج5، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 151 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 215 |
||
