احدی, سیف اله, لطفی, اسدالله, حیدری, مسلم. (1396). پژوهشی در مضمون بودن مأخوذ بالسّوم. اسلام و مطالعات اجتماعی, 3(3), 91-108. doi: 10.22081/jrj.2017.65880
سیف اله احدی; اسدالله لطفی; مسلم حیدری. "پژوهشی در مضمون بودن مأخوذ بالسّوم". اسلام و مطالعات اجتماعی, 3, 3, 1396, 91-108. doi: 10.22081/jrj.2017.65880
احدی, سیف اله, لطفی, اسدالله, حیدری, مسلم. (1396). 'پژوهشی در مضمون بودن مأخوذ بالسّوم', اسلام و مطالعات اجتماعی, 3(3), pp. 91-108. doi: 10.22081/jrj.2017.65880
احدی, سیف اله, لطفی, اسدالله, حیدری, مسلم. پژوهشی در مضمون بودن مأخوذ بالسّوم. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1396; 3(3): 91-108. doi: 10.22081/jrj.2017.65880
تاریخ دریافت: 01 فروردین 1396،
تاریخ پذیرش: 20 اردیبهشت 1397
چکیده
«مأخوذ بالسّوم» عبارتست از کالایی که به وسیلة مشتری از فروشنده گرفته می شود و پس از بررسی و صلاحدید مورد معامله قرار می‌گیرد. فقها در مضمون بودن «مأخوذ بالسّوم» اختلاف نظر دارند؛ به طوریکه برخی از ایشان، گیرنده را به دلیل قاعدة «عدم ضمان امین» و «اصل برائت ذمّه» ضامن ندانسته و مشهور فقها او را با استناد به قاعدة «علی الید» ضامن دانسته و برخی دیگر نیز، به دلیل عدم ترجیح میان ادلّه توقف کرده اند. نگارندگان پس از تتبع در ادلّه و عبارات فقها به شیوة توصیفی‌تحلیلی به بررسی ادلّه و بازخوانی آرای آن ها می پردازند و نظر قوی تر را این می دانند که آخذ بالسّوم، هرچند از ناحیه مالک اذن داشته باشد، اما این اذن بر اساس ارتکاز و عرف عُقلا، مقید به ضمان بوده و از آنجا که قبضِ آخذ به مصلحت مالک نبوده است، و با توجه به متصرف بودن آخذ و نیز بر اساس قاعدة احترام مال مسلمان، به بازگرداندن عین یا بدل کالای اخذ شده، او ملزم خواهد شد.
Sayfollah Ahadi Asadollah Lotfi Muslim Haydari Abstract Ma’khuz bissaum is a term meaning that the goods delivered by the customer from the seller for examining their quality and price. Jurisprudents differ on the state of being guarantee for security for Ma’khuz bissaum, so that some of them believe that the customer is not surety for the goods based on the jurisprudential principles of “non-security of the trustful” and “the principle of clearance from obligation”. However, the majority of jurisprudents consider such a person as warrantor by the virtue of “Alalyad rule”, while some others have no idea as they have not any choices among the available indications. Using a descriptive-analytic method and by studying the indications and statements given by scholars and jurisprudents, the authors have investigated jurisprudents’ opinions. It seems that Ma’khuz bissaum leads to giving back the same goods or their alike in spite of having permission from the owner, but such permission does not pledge the security according to the intellectuals’ perception and custom. As seizing the object by the customer is not at his discretion and due to the fact that he has captured the property and based on the “rule for caring and cautioning Muslims’ properties”, the customer is obliged to return the merchandise to the owner.
کلیدواژه‌ها [English]
Ma’khuz bissaum, the non-security of the trustful, clearance from obligation, alalyad rule, rule for caring and cautioning Muslims’ properties
مراجع
قرآن کریم
آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین(1409ق)، کفایة الاصول، قم، مؤسسة آل البیت(ع).
آشتیانی، محمد حسن بن جعفر(1403ق)، بحرالفوائد فی شرح الفرائد، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
ابن ابی الجمهور، محمد بن علی(1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة، قم، دار سید الشهداء.
ابن ادریس، محمد بن احمد(1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج دوم، قم، موسسة نشر اسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم(1414ق)، لسان العرب، بیروت، دار الفکر- دار صادر.
ابوجیب، سعدی(1408ق)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً، دمشق، دار الفکر.
اصفهانی، محمد حسین(1374ق)، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، قم، سید الشهداء(7)
امامی، حسن( 1375)، حقوق مدنی، ج دوم، تهران، انتشارات اسلامیة.
بجنوردی، حسن(1419ق)، القواعد الفقهیۀ، تحقیق: مهدی مهریزی و محمد حسین درایتی، قم، نشر الهادی.
بروجردی، حسین(1412ق)، جامع احادیث الشیعة، قم، انتشارات مؤلف.
جزیری، عبدالرحمن، غروی، سید محمد- یاسر مازح(1419ق)، الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل البیت علیهم السلام، بیروت، دار الثقلین.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1378ش)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، کتاب‌خانة گنج دانش.
ــــــــــــــــــــ (1392ش)، وسیط در ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش.
جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی(1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (:)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(:).
حر عاملی، محمد بن حسن(1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت(:).
حسینی حائری، سید کاظم(1408ق)، مباحث الاصول، تقریرات سید محمد باقر صدر، قم، مکتب الإعلام الإسلامی.
حسینی شیرازی، سید صادق(1425ق)، التعلیقات علی شرائع الإسلام، انتشارات استقلال، قم، چاپ ششم.
حسینی عاملی، محمد جواد بن محمد(1419ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، محقق: محمد باقر خالصی، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی(1417ق)، العناوین الفقهیة، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
خمینی، سید روحالله ، (امام خمینی) (1421ق)، کتاب البیع، تهران، مؤسسهی تنظیم و نشر آثار امام خمینی(1).
عراقی، ضیاءالدین(1414ق)، مقالات الاصول، تحقیق: محسن اراکی و منذر حکیم، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
علامه حلی، حسن بن یوسف(1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــــ (1413ق)، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، محقق/ مصحح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
فخرالمحققین، محمد بن حسن بن یوسف( 1387ق)، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، محقق/ مصحح: سید حسین موسوی کرمانی، علی‌پناه اشتهاردی و عبدالرحیم بروجردی، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
فخلعی، محمدتقی و ولیاللهی مجتبی(1389 ش)، «بررسی شرط معاصرت سیرة عقلا با عصر معصومان»، فصلنامه مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال42، شمارهی1/85، دانشگاه فردوسی مشهد.
فیّومی، احمد بن محمد بن علی(1425ق)، المصباح المنیرفی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، موسسه دارالهجرة.
قاسمزاده، مرتضی(1387 ش)، «الزامها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد»، تهران، انتشارات میزان، چاپ دوم.
کاتوزیان، ناصر(1387ش )، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران، نشر میزان.
کلینی، محمد بن یعقوب(1407ق)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیّة.
لطفی، اسدالله(1393ش)، «سلسله مباحث فقهی حقوقی مسئولیت مدنی»، تهران، انتشارات جاودانه و جنگل، چاپ اول.
محقق حلی، جعفر بن حسن(1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
محقق داماد، سید مصطفی(1406ق)، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم.
محقق سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن(1423ق)، کفایة الأحکام، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
محقق کرکی، علی بن حسین(1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت(:).
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد(1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
مصطفوی، حسن(1402ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد(1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، محقق/ مصحح: مجتبی عراقی، علی‌پناه اشتهاردی و حسین یزدی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
