آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,388 |
| تعداد مقالات | 34,317 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,016,307 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,718,241 |
جبران خسارت عدم‌النفعِ ناشی از تأخیر تأدیه در نظام بانکی | ||
| فقه | ||
| مقاله 2، دوره 25، شماره 94، تیر 1397، صفحه 33-62 اصل مقاله (590.73 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2018.66255 | ||
| نویسنده | ||
| سیدامراله حسینی* | ||
| عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی | ||
| تاریخ دریافت: 30 اردیبهشت 1397، تاریخ بازنگری: 24 آذر 1397، تاریخ پذیرش: 06 آبان 1397 | ||
| چکیده | ||
| یکی از مشکلات نظام بانکی، تأخیر مشتریان در بازپرداخت اقساط تسهیلات در سررسید است که سبب افزایش حجم مطالبات غیرجاری و خسارت‌های ناشی از این مسئله می‌شود. در نظام بانکی ایران، وجه التزام تنها مبنای جبران خسارت است. این مبنا با مشکل ربوی بودن روبه‌روست. پژوهشگران در جست‌وجوی راهکار جایگزین، پیشنهادهایی داده‌اند. ضمان عدم‌النفع با استناد به دلیل «لاضرر»، از جملۀ این راهکارهاست؛ زیرا بانک‌ها براثرِ تأخیر در ادای دین، فرصت استفاده از سرمایه و کسب منافع احتمالی آن را ازدست می‌دهند. این مطلب نیازمند اثبات دو امر است: یکی نقش اثباتی لاضرر، و دیگری ضرر بودن عدم‌النفع؛ زیرا در اینکه لاضرر شامل ضررِ ناشی از عدم حکم شود، اختلاف‌نظر وجود دارد. همچنین، بر فرض اثبات این امر، در اینکه عدم‌النفع ضرر باشد نیز بین فقیهان اختلاف‌نظر جدی هست. پژوهش پیشِ‌رو کوشیده است با عبور از این دو مانع نظری، گامی به‌سوی طرح مسئله بردارد؛ به‌ویژه با توجه به وضعیت خاص نظام بانکی که در آن عدم‌النفعِ حاصل از تأخیر بدهی بسیار قابل‌توجه است و اینکه راهِ‌حل مذکور با مشکل ربوی بودن هم روبه‌رو نیست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حدیث لاضرر؛ عدم‌النفع؛ خسارت تأخیر تأدیه؛ نظام بانکداری اسلامی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Compensation of Loss of Prospective Profits Caused by Payment Delay in the Banking System | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Sayyid Amr Allah Hoseini | ||
| Academic member of International University of Imam Khomeini | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the banking system`s problems is the delay of customers` repaying the installments of facilities at due date which causes to increase the bulk of the non current claims and the damages caused by this problem. In Iran`s banking system, the penalty clause is the only basis of the compensation. This theory is faced by the usurious problem. In seeking an alternative tactic, the researchers have given some suggestions. Based on the evidence of "no injury and no loss ", the liability of loss of prospective profits is one of these tactics; because, due to the delay of repaying the debt, the banks will lose their opportunity to using the capital, and acquiring its probable benefits. This issue needs to be proven by two subjects: the first is the positive role of no injury and no loss, and the other is to be loss of lack of profit; because whether the rule "no loss" is including the loss originated by the lack of profit, there is disagreement. Similarly, on the assumption of proof of this fact, whether the lack of profit is considered as the loss or not, is a serious disagreement of the jurisprudents. With passing these two theoretical obstacles, this paper has tried to take a step towards the plan of the problem; specially, it is with due attention to the particular situation of the banking system in which the loss of profits acquired by the delay payment is very considerable, and the mentioned solution is not faced by the usurious problem too. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| positive role of the Hadith "no loss", loss of prospective profits, damage of delay payment, Islamic banking system | ||
| مراجع | ||
|
1. آملی، محمدتقی (1413ق)، المکاسب والبیع، چاپ نخست، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی. 2. ابن‌نجیم، زین‌الدین ابراهیم (1405ق)، الأشباه والنظائر، ج4، بیروت: دار کتب العلمیة. 3. اسماعیلی، محسن (1377)، نظریۀ خسارت، چاپ نخست، تهران: امیرکبیر. 4. انصاری، علی (1390)، «دریافت خسارت تأخیر تأدیه در قراردادهای بانکی با تکیه بر وضعیت بدهکار»، اقتصاد اسلامی، سال یازدهم، ش41، ص161-188. 5. انصاری، مرتضی (1414ق)، رسائل فقهیة، چاپ نخست، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری. 6. ایروانی، باقر (1394)، دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیة، ترجمۀ حسین ناصری مقدم، چاپ نخست، تهران: دانشگاه امام صادق. 7. بادینی، حسن و خسرو مؤمنی (1392)، «رویکردی نو برای اثبات جریان قاعدۀ لاضرر در احکام عدمی در زمینۀ مسئولیت مدنی»، فصلنامه حقوق، سال چهل‌وسوم، ش3، ص19-32. 8. بادینی، حسن و محمدعزیز حسامی (1391)، «بررسی مبانی فقهی قابلیت خسارت تأخیر تأدیه از دیدگاه مذاهب اسلامی»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل‌وپنجم، ش1، ص61-82. 9. بهرامی احمدی، حمید (1388)، «آیا قاعدۀ لاضرر بر احکام عدمی حکومت دارد؟ (آیا قاعدۀ لاضرر اثبات حکم می‌کند؟)»، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، دورۀ دهم، ش29، ص5-26. 10. _____________ (1366)، سوءاستفاده از حق، چاپ نخست، تهران: مؤسسۀ اطلاعات. 11. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، چاپ نخست، تهران: گنج دانش. 12. حائری، سیدکاظم (1407ق)، مباحث الأصول، چاپ نخست، قم: دفتر انتشارات اسلامی. 13. __________ (1423ق)، فقه العقود، چاپ نخست، قم: مجمع الفکر الإسلامی. 14. حسینی شیرازی، سیدصادق (1427ق)، بیان الأصول، چاپ دوم، قم: دارالأنصار. 15. حسینی شیرازی، سیدمحمد (1409ق)، الفقه، ج78، چاپ دوم، بیروت: دارالعلوم. 16. حکمت‌نیا، محمود (1386)، مسئولیت مدنی در فقه امامیه، چاپ نخست، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. 17. خمینی (امام)، سیدروح‌الله (1385ق)، الرسائل، چاپ نخست، قم: اسماعیلیان. 18. ________________ (1390ق)، تحریر الوسیلة، چاپ دوم، قم: اسماعیلیان. 19. رضایی مجید (1381)، «بررسی فقهی ـ حقوقی جریمۀ تأخیر»، اقتصاد اسلامی، سال دوم، ش6، ص25-44. 20. سیستانی، سیدعلی (1414ق)، قاعدة لاضرر ولا ضرار، چاپ نخست، بیروت: دار المورخ العربی. 21. سیوطی، جلال‌الدین (1404ق)، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی. 22. ____________ (1418ق)، تنویر الحوالک، چاپ نخست، بیروت: دارالکتب العلمیة. 23. شهید ثانی (زین‌الدین‌بن‌علی عاملی) (1417ق)، مسالک الأفهام، چاپ نخست، قم: مؤسسۀ معارف اسلامی. 24. شهیدی، مهدی (1382)، حقوق مدنی، ج3: آثار قراردادها و تعهدات، چاپ نخست، تهران: مجد. 25. شیروی، عبدالحسین (1380)، «نقد و بررسی مقررات آیین دادرسی مدنی راجع به مطالبۀ خسارات قراردادی و تأخیر تأدیه»، مجتمع آموزش عالی قم، ش9، ص7-50. 26. صاحب جواهر (محمدحسن نجفی) (1415ق)، جواهر الکلام، چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 27. صدر، سیدمحمدباقر (1420)، قاعدة لا ضرر ولاضرار، به‌تقریرِ سیدکمال حیدری، چاپ نخست، قم: دار الصادقین. 28. ____________ (1391ق)، شرح عروة الوثقی، ج4، چاپ نخست، نجف اشرف: مطبعة الآداب. 29. صنقور، محمد (1428)، المعجم الأصولی، چاپ دوم، قم: منشورات الطیار. 30. طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم (1376)، سؤال و جواب، چاپ نخست، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی. 31. ___________________ (1378ق)، حاشیة المکاسب، چاپ سنگی، قم: اسماعیلیان. 32. ___________________ (1420ق)، العروة الوثقی، ج5، چاپ نخست، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی. 33. طباطبائی، سیدعلی (1422ق)، ریاض المسائل، چاپ نخست، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی. 34. عاملی، سیدجواد (1428ق)، مفتاح الکرامة، ج18، چاپ نخست، قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 35. عراقی، آقا ضیاء (1418ق)، قاعدة لاضرر و لاضرار، چاپ نخست، قم: دفتر تبلیغات اسلامی. 36. عمید زنجانی، عباس‌علی (1393)، قواعد فقه، ج1، چاپ پنجم، تهران: سمت. 37. غروی اصفهانی، محمدحسین (1419ق)، حاشیة المکاسب، چاپ نخست، بیروت: دارالمصطفی. 38. فاضل تونی، عبدالله (1412ق)، الوافیة فی أصول الفقه، چاپ نخست، قم: مجمع الفکر الإسلامی. 39. قمی، میرزا ابوالقاسم (1371)، جامع الشتات، ج3، چاپ نخست، تهران: مؤسسۀ کیهان. 40. کاتوزیان، ناصر (1374)، ضمان قهری، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران. 41. _________ (1380)، قواعد عمومی قراردادها، ج4، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار. 42. کاشف‌الغطاء، محمدحسین (1359ق)، تحریر المجلة، ج1، چاپ نخست، نجف اشرف: حیدری. 43. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب (1407)، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة. 44. مجمع الفقه الإسلامی (1409ق)، منظمة المؤتمر الإسلامی، جده، ش5. 45. محقق حلی (جعفربن‌حسن) (1409ق)، شرائع الإسلام، چاپ دوم، تهران: استقلال. 46. محقق داماد، سیدمصطفی (1380)، قواعد فقه ـ بخش مدنی، ج1، چاپ هشتم، تهران: سمت. 47. محمصانی، صبحی (1392ق)، النظریة العامة للموجَبات والعقود فی الشریعة الإسلامیة، چاپ دوم، بیروت: دارالعلم. 48. مدرس، سیدحسن (1408ق)، الرسائل الفقهیة، چاپ نخست، تهران: ستاد بزرگداشت پنجاهمین سالگرد شهادت آیت‌الله مدرس. 49. مراغی، سیدمیرعبدالفتاح (1417ق)، العناوین الفقهیة، چاپ نخست، قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 50. مصباحی‌مقدم، غلام‌رضا و حسن جلالی (1378)، «کاوشی در حکم فقهی شرط‌های جزایی و تهدیدی در جریمۀ تأخیر در نظام بانکداری بدون ربا»، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، ش28، تهران. 51. مطهری، مرتضی (1389)، یادداشت‌های استاد مطهری، ج3، چاپ پنجم، تهران: صدرا. 52. مقدس اردبیلی، احمد (1412ق)، مجمع الفائدة والبرهان، چاپ نخست، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی. 53. مکارم شیرازی، ناصر (1411ق)، القواعد الفقهیة، ج1، چاپ دوم، قم: مدرسة الإمام أمیرالمؤمنین. 54. موسوی بجنوردی، سیدحسن (1419ق)، القواعد الفقهیة، چاپ نخست، قم: الهادی. 55. موسوی بجنوردی، سیدمحمد (1376)، «خسارت تأخیر تأدیه از دیدگاه فقهی و حقوقی»، قابل‌دسترسی در: مجموعه سخنرانی و مقالات هشتمین سمینار بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسۀ عالی آموزش بانکداری ایران، ص29-35. 56. __________________ (1382)، «مشروعیت خسارت تأخیر تأدیه»، پژوهش‌نامه متین، ش19، ص3-22. 57. موسوی خوئی، سیدابوالقاسم (1371)، مصباح الفقاهة، چاپ نخست، قم: انصاریان. 58. _________________ (1417ق)، مصباح الأصول، ج2، به‌تقریرِ سیدمحمد بهسودی، چاپ پنجم، قم: داوری. 59. نائینی، میرزاحسین (1418ق)، منیة الطالب، به‌تقریرِ شیخ موسی نجفی خوانساری، چاپ نخست، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی. 60. نراقی، ملا محمد (1422ق)، مشارق الأحکام، چاپ دوم، قم: کنگرۀ نراقی. 61. نراقی، مولی احمد (1417ق)، عوائد الأیام، چاپ نخست، قم: دفتر تبلیغات اسلامی. 62. وحدتی شبیری، سیدحسن (1382)، «مطالعۀ تطبیقی خسارت تأخیر تأدیه در حقوق ایران و فقه امامیه»، اقتصاد اسلامی، سال سوم، ش12، ص93-110. 63. _______________ (1385)، مبانی مسئولیت مدنی قراردادی، چاپ نخست، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. وحید بهبهانی، محمدباقر (1417ق)، حاشیة مجمع الفائدة والبرهان، چاپ نخست، قم: کنگرۀ بزرگداشت مقدس اردبیلی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 481 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 634 |
||