بازگشت به خانه

نسخه‌ای برای مادرانی که فرزندان نوجوان دارند

چگونه می‌توان فرزند نوجوان را جذب خانه و خانواده کرد؟

فاطمه‌سادات موسوی

مسئله‌ی پرورش فرزندان در نوجوانی، از مشکلات اصلی خانواده‌هاست. در رأس این وظیفه‌ی مهم و دشوار، مادران عهده‌دار تربیت و جهت‌دهی به نوجوانان‌اند. یکی از مهم‌ترین خصوصیات شخصیتی که در دوران نوجوانی باید به دست والدین کشف شود، توانایی آن‌هاست. مادران، نقش مهمی در این موضوع دارند. مرحله‌ی اول ایجاد حس علاقه به خانواده در نوجوان، از استعدادیابی و کشف توانایی او آغاز می‌شود. با تقویت اعتمادبه‌نفسی که در راستای استعدادهای آن‌هاست و حذف رفتارهایی که باعث می‌شود از خانواده رانده شوند، بنیان خانواده را می‌توان مستحکم کرد. نکات طلایی که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم، راهکارهای کارشناسانه و کمتردیده‌شده‌ای‌ست برای مادرانی که فرزند نوجوان در خانه دارند.

کشف و تشویق

شناخت شما از نوجوان‌تان، توانایی‌ها، استعدادها و حتی ضعف‌های او، در برقراری ارتباط مثبت بسیار مؤثر است. البته شما باید نشان دهید که فرزندتان و علاقه‌مندی‌ها و ویژگی‌هایش را می‌شناسید و برای آن‌ها احترام قائلید. مثلاً اگر به ورزش علاقه دارد، به هنر گرایش دارد یا عاشق کتاب‌خواندن است، نشان دهید که علاقه‌اش را می‌دانید. برای او کتاب‌های مرتبط با علاقه‌اش تهیه کنید یا وسایل مورد نیاز برای هنرش را در اختیارش بگذارید. این کار به او اعتماد‌به‌نفس می‌دهد و در راهی که انتخاب کرده، مصمم‌ترش می‌کند. حتی اگر از این کار بدش نمی‌آید، درباره‌ی توانایی‌ها و علاقه‌مندی‌هایش در مقابل دیگران تعریف کنید. مثلاً «این تابلو، نقاشی جدید دخترمه» یا «کتاب جدیدی که پسرم داره می‌خونه، خیلی جالبه.» امتیازهای شخصی فرزندتان را بیابید و بر آن‌ها تأکید کنید. نوجوانان در این سن، زیاد به ظاهر خود توجه می‌کنند و معمولاً از صورت، هیکل و حتی اجزای بدن خود راضی نیستند. بنابراین امتیازها و زیبایی‌های نوجوان‌تان را به او یادآوری کنید: «چه پسر قدبلند و رشیدی دارم»، «عجب دختر مؤدب و خوش‌صحبتی دارم»، «به تو افتخار می‌کنم»، «دخترم چقدر موهای سالم و خوبی داری»، «پسرم چقدر دندون‌های تو سفید و زیبا هستند. قدرشون را بدون.»

سپردن مسئولیت

اگر توانایی‌های نوجوان خود را بشناسید، بهتر می‌توانید به او مسئولیت بدهید. مسئولیت‌هایی که به او می‌دهید، حتماً باید متناسب با سن، جنس و توانایی‌اش باشد؛ یعنی نه ساده و پیش‌پاافتاده باشد و نه بیش از حد سخت و طاقت‌فرسا؛ از خرید گرفته تا بیرون‌بردن آشغال‌ها و مرتب‌کردن کتابخانه‌ی خانواده. می‌توانید بعضی از کارهای فرزند کوچک‌ترتان را هم به نوجوان بسپارید؛ البته به شرطی که خودش هم به آن کار علاقه داشته باشد. بدیهی‌ست که او دوست ندارد ته‌تغاری خانه را دست‌شویی ببرد؛ اما ممکن است از غذادادن به او لذت ببرد یا دوست داشته باشد اتاق خوابش را مرتب کند. مراقبت از خواهر و برادر کوچک‌تر، احساس مسئولیت نوجوان را تقویت می‌کند و به او اعتماد‌به‌نفس می‌دهد؛ به‌علاوه این‌که به ضعف‌های او پی می‌برد و درنتیجه، از محبت‌های شما به کودک تازه‌وارد، احساس حسادت نمی‌کند.

عقده‌های پنهانی

بعضی از رفتارهای نادرست والدین، زمینه‌ی ایجاد خشم پنهان در نوجوان را فراهم می‌کند. خشم‌های پنهان نوجوان‌تان را جدی بگیرید. گاهی خواهر و برادر با هم دعوا می‌کنند و اگر نوجوان بزرگ‌تر باشد، او را سرزنش می‌کنند که چرا خواهر یا برادر کوچک‌ترش را اذیت کرده است. گاهی هم تبعیض‌های ناخواسته‌ی والدین است که نوجوان را خشمگین می‌کند. وقتی بین نوجوان و خواهر و برادر کوچک‌ترش اختلافی ایجاد می‌شود، سعی کنید تا آن‌جا که ممکن است مداخله نکنید. معمولاً بچه‌ها خودشان قائله را ختم به خیر می‌کنند؛ اما دخالت بی‌جای والدین، نمی‌گذارد موضوع به خیر بگذرد. ایجاد خشم پنهانی در نوجوان زمینه‌ی حسادت، کینه، عقده و بسیاری از اختلال‌های دیگر را فراهم می‌کند. در این سن، شخصیت او در حال شکل‌گیری‌ست و هر چیز منفی، این شکل‌گیری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پرخاش‌گری و رفتارهای منفی، نتیجه‌ی چنین حسی‌ست. به هر حال وجود خواهر یا برادر کوچک‌تر، به‌‌اندازه‌ی کافی زمینه‌ی خشم و حسادت نوجوان را برمی‌انگیزد. هر رفتار نادرست والدین، این حس را تشدید می‌کند. درمقابل اگر والدین رفتارهای صحیحی با نوجوان و فرزند کوچک‌ترشان داشته باشند، هر گمان منفی از ذهن او پاک می‌شود.

تأیید در خانواده

احترام به فرزند، امری ضروری در فرزندپروری‌ست؛ به‌ویژه اگر در سن نوجوانی به سر می‌برد. هرگز در مقابل دیگران ـ به‌ویژه فرزندان دیگرتان ـ نوجوان را تحقیر، تنبیه یا سرزنش نکنید. رفتارتان با او باید در حد متعادل باشد. خشونت و محبت افراطی در تعامل با نوجوان، برای شخصیت او بسیار مخرب است و شخصیتش را با دوگانگی مواجه می‌کند. از آن‌جا که نوجوانی سنی پر از مشکل و هیجان است، زمینه‌ی درگیرشدن و اختلاف‌نظر با والدین فراهم می‌شود. سعی کنید تا آن‌جا که ممکن است از جنگ و دعوا پرهیز و مشکلات‌تان را با گفت‌و‌گو حل کنید. توجه داشته باشید که اگر به هر دلیلی به فرزند کوچک‌ترتان توجه بیشتری دارید، نباید بگذارید نوجوان‌تان از این موضوع مطلع شود و این تفاوت رفتار را احساس کند؛ بلکه با تشویق او و ابراز محبت، باید زمینه‌ای فراهم کنید تا او هم برای بروز استعدادها و توانایی‌هایش انگیزه داشته باشد. گاهی ممکن است خانواده، تفاوتی در رفتار‌شان با فرزندان قائل نشوند؛ اما نوجوان آن‌ها بی‌جهت احساس می‌کند که مورد بی‌مهری، کم‌توجهی و تبعیض قرار گرفته است. در چنین شرایطی، خانواده باید به او آرامش و اطمینان بدهد و برای خارج‌کردن این فکر اشتباه از ذهنش تلاش کند.