یک دفاع جانانه

(درباره پدافند غیرعامل چه می‌دانیم)

فاطمه بختیاری

زندگی انسان همواره با حادثه همراه است. خطرات متعدد در یک چشم بر هم زدن قادر هستند زندگی را دگرگون کنند. جنگ، یک خطر همیشگی برای انسان بوده و هست و دفاع، یک کار لازم و ضروری در برابر دشمن. حالا اگر بتوان معنای دفاع را به شکل‌های مختلف دانست و به کار بست، مسلماً اثرات حمله‌ی دشمن کم خواهد شد.

یک واژه‌ی دفاعی

واژه‏ی «پدافند» یک کلمه‌ی نظامی است، که از دو جزء «پد» و «آفند» تشکیل شده‌است. «پد» به معانی ضد، متضاد است و هرگاه قبل از واژه قرار گیرد، معنای آن را معکوس می‏کند. واژه‏ی «آفند» نیز به معنای«جنگ و جدال» است. پس «پدآفند» را این‌گونه می‌شود تعریف کرد؛ هر گونه عملی که با استفاده از وسایل و امکانات موجود به منظور جلوگیری و مقاومت در مقابل پیشروی دشمن و انهدام نیروهای تک‌آوری دشمن انجام می‌شود. به عبارتی بهتر، هر کاری که در آن پایداری در برابر دشمن دیده شود، «پدافند» یا همان دفاع است.

پدافند

پدافند به دو بخش تقسیم می‌شود: 1- پدافند عامل 2- پدافند غیرعامل.

پدافند عامل عبارت است از استفاده‌‌ی مستقیم از جنگ‌افزار، در مقابل دشمن.

پدافند غیرعامل به مجموعه‌ی اقدامات غیرمسلحانه در مقابل اقدامات نظامی دشمن گفته می‌شود.

در پدافند غیرعامل تمام نهادها، نیروها، سازمان‌ها، صنایع و بیش‌تر از همه، مردم عادی می‌توانند نقش مؤثری داشته باشند.

اهمیت و ضرورت پدافند غیرعامل و سابقه‌ی تاریخی

پدافند غیرعامل قدمتی به اندازه‏‌ی تاریخ زندگی بشر دارد. انسان‏‌های اولیه برای در امان ماندن از تهاجم حیوانات وحشی و دشمنان، خود به غارها، بالای درختان و دیگر جاهای امن طبیعی پناه می‏‌بردند. انسان، اصول اولیه‏‌ی پدافند غیرعامل را به صورت جوشن و سپر برای حفظ جان خود و ساخت برج، بارو، قلعه‌های محکم و مرتفع برای تأمین امنیت گروهی رواج دادند. وجود خندق در اطراف شهرها و ایجاد دروازه‏های محکم برای پیشگیری از حمله‌های غافلگیرانه‏ی دشمن در تمام جهان رایج شد.

برخی اصول پدافند غیرعامل

پنهان شدن، فریب دادن و استفاده از موانع طبیعی از اصول پدافند غیرعامل است. در زمان هجرت پیامبر عظیم‌الشأن اسلامj خداوند متعال با استفاده از شگردهای اختفاء(پنهان شدن) و فریب که از اصول پدافند غیرعامل است، مانع از دسترسی کفار قریش به ایشان شدند.

استفاده از عوارض طبیعی برای جلوگیری از دسترسی دشمن نیز یکی از اصول همواره مدنظر پدافند غیرعامل است که حضرت علیm در نامه‏ی ۱۲ نهج‌البلاغه می‏فرمایند:

«آن‏گاه که در میدان جنگ در مقابل دشمن قرار گرفتید، باید قرارگاه شما در دامنه‏‌ی کوه‌‏ها، تپه‏‌ها و یا در کنار رودها باشد تا پوشش و حفاظ شما گردد و شما را از دشمن نگهبانی کند.»

برخی اهداف پدافند غیرعامل:

1- ادامه‌ی فعالیت‌های اساسی و تأمین نیازهای حیاتی کشور در هنگام جنگ.

2- صرفه‌جویی در هزینه‌های نظامی و نیروی انسانی.

3- گرفتن ابتکار عمل از دشمن.

4- افزایش مقاومت مردم در برابر تهاجمات دشمن.

5- حفظ تمامیت ارضی، امنیت ملی و استقلال کشور.

در واقع پدافند غیرعامل یک دفاع جانانه در برابر دشمن است تا کلمه‌ی دفاع به معنای همه جانبه‌ی آن، پیش روی قرار گیرد.

امام خمینىq فرمودند: «در هر شرایطى باید بنیه‌ی دفاعى کشور در بهترین وضعیت باشد، مردم در طول سال‌هاى جنگ و مبارزه، ابعاد کینه و قساوت و عداوت دشمنان خدا و خود را لمس کرده‌اند، باید خطر تهاجم جهان‌خواران در شیوه‌ها و شکل‌هاى مختلف را جدى‌تر بدانند.»

مقام معظم رهبرى فرمودند: «دفاع، جزئى از هویت یک ملت زنده است، هر ملتى که نتواند از خود دفاع بکند زنده نیست، هر ملتى هم که به فکر دفاع از خود نباشد و خود را آماده نکند، در واقع زنده نیست، هر ملتى هم که اهمیت دفاع را درک نکند به یک معنا زنده نیست.»