آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,486 |
| تعداد مقالات | 35,381 |
| تعداد مشاهده مقاله | 14,473,136 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,502,786 |
کاوشی در ابعاد کلامی نظریۀ «حق الطاعة» | ||
| نقد و نظر | ||
| مقاله 7، دوره 23، شماره 92، دی 1397، صفحه 152-175 اصل مقاله (609.65 K) | ||
| نوع مقاله: علمی ـ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jpt.2018.66689 | ||
| نویسندگان | ||
| حسینعلی سعدی1؛ بهنام طالبی طادی (نویسنده مسئول)* 2 | ||
| 1دانشیار دانشگاه امام صادق(ع) | ||
| 2دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) (نویسنده مسئول) | ||
| تاریخ دریافت: 18 اسفند 1397، تاریخ پذیرش: 18 اسفند 1397 | ||
| چکیده | ||
| نظریه «حق الطاعة» یک دیدگاه نو و خلاف مشهور در علم اصول فقه درباره تکلیف در شبهات بدوی است. مبدع این نظریه سیدمحمدباقر صدر است که در مقابل مسلک «قبح عقاب بلابیان» و حکم برائت عقلی در محتمل التکلیف، به احتیاط عقلی و اشتغال ذمه قائل شده است. صدر این دیدگاه را به‌هنگام بحث از برخی موضوعات اصولی همچون حجیّت قطع، قبح تجری و ترخیص اطراف علم اجمالی بیان کرده است. این نظریه پس از صدر مورد نقد و بررسی‌های مختلف دانشمندان علم اصول قرار گرفت، ولی به خاستگاه کلامی صدر در این نظریه به‌شایستگی پرداخته نشده است؛ ازاین‌رو در این نوشتار بدون تعمیق و تعرض به مباحث دانش اصول فقه درباره این نظریه، با روش توصیفی ـ تحلیلی، «صفات و اسمای الهی» و «تکلیف»، به‌مثابه دو متغیر کلامی در ساختار نظریه «حق الطاعة» مورد کاوش، نسبت‌سنجی و تحلیل منطقی قرار می‌گیرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حق الطاعة؛ اصول فقه؛ علم کلام؛ احتیاط عقلی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Investigation of the Theological Dimensions of the Theory of “God’s Right for Obedience” | ||
| نویسندگان [English] | ||
| hossein ali saadi1؛ Behnam Talebi Tadi2 | ||
| 1Associate professor, Imam Sadiq University, Iran, Tehran | ||
| 2PhD, Islamic Jurisprudence and Legal Foundations, researcher at Roshd Center of Imam Sadiq University, Iran, Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| The theory of “God’s right for obedience” (ḥaqq al-ṭā’a) is a new theory in Principles of Islamic Jurisprudence (Uṣūl al-Fiqh) about one’s obligation in primitive dilemmas, which is contrary to the majority view. The theory was introduced by SayyidMuḥammadBāqir al-Ṣadrwhoch believes in rational caution and obligation in cases of possible obligations, as against the theory of the “wrongness of punishment without prior proclamation” and rational exemption (al-barā’at al-‘aqlīyya). The view was propounded by al-Ṣadr in his discussions of various issues of the Principles of Jurisprudence, such as the reliability of certainty, the wrongness of effrontery (al-tajarrī), and the permissibility of all horns of non-specific knowledge (al-‘ilm al-ijmālī). After al-Ṣadr, the theory was criticized and examined by scholars of the Principles of Islamic Jurisprudence. However, the theological origin of al-Ṣadr’s view, which he briefly cites in his formulation of the theory, has not been properly addressed. Thus, in this paper, we will investigate, compare, and logically analyze “divine attributes and names” and “obligation” as two theological variables in the structure of the theory of “God’s right for obedience” with a descriptive-analytic method, without going into issues about the theory in the Principles of the Islamic Jurisprudence. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| God’s right for obedience, Principles of Islamic Jurisprudence, theology, rational caution | ||
| مراجع | ||
|
1. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن‌حسین (1409)، کفایة الاصول، قم: مؤسسه آل البیت(ع). 2. ابن‌منظور، ابوالفضل، جمال‌الدین، محمد بن‌مکرم (1414ق.)، لسان العرب، 15 جلد، چ3، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، دار صادر. 3. ابوالحسین، احمد بن‌فارس بن‌زکریا (1404ق.)، معجم مقائیس اللغة، 6 جلد، چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. 4. ابورغیف، السید عمار (1425ق.)، الأسس العقلیه؛ دراسة فی المنطلقات العقلیة للبحث فی علم الأصول، بیروت: دارالفقه للطباعة والنشر. 5. اسلامی، رضا (1384)، مدخل علم فقه، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم. 6. ـــــــــــــــ (1386)، نظریه حق الطاعة، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. 7. اصفهانی، محمدحسین (1429ق.)، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، چاپ دوم، بیروت: مؤسسه آل البیت(ع)، لاحیاء تراث. 8. ـــــــــــــــ (بی‌تا)، هدایة المسترشدین، قم: مؤسسه آل البیت(ع). 9. امام خمینی، روح‌الله (1423ق)، تهذیب الاصول (تقریرات آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). 10. انصاری، مرتضی بن محمدامین (1416ق.)، فرائد الاُصول، ج1، چ5، قم: النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین بقم. 11. بحرانی، آل‌عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405ق.)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، 25 جلد، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 12. بروجردی نجفی، محمد‌تقی (1417ق.)، نهایة الافکار (تقریرات درس آقا ضیاء عراقی)، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 13. بری، باقر (1375)، فقه النظریة الاسلامیة عند الشهید الصدر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد الهیات گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه امام صادق(ع). 14. جوهری، اسماعیل بن‌حماد (1410ق.)، الصحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة، 6 جلد، ج1، بیروت: دار العلم للملایین. 15. حائری، سیدمهدی (1387)، «بررسی نظریه حق الطاعه»، فصلنامه فقه اهل بیت(ع)، 16. حسینی بهسودی، محمد (1422ق.) مصباح الاصول (تقریرات دروس آیت‌الله العظمی ابوالقاسم خویی)، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی. 17. حلی، حسن بن یوسف (1375)، کشف المراد، تعلیقه جعفر سبحانی، چ 1، قم: مؤسسه امام صادق(ع). 18. الرفاعی، عبدالجبار (1422ق.)، منهج الشهید الصدر فی تجدید الفکر الإسلامی، الدمشق: دار الفکر. 19. روحانی، محمد (1413ق.)، منتقی الأصول، چ 1، قم: دفتر آیت الله سیدمحمد حسینی روحانی. 20. سبزواری، محمدباقر بن محمد (1247)، ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد، قم: مؤسسه آل البیت(ع). 21. صاحب بن‌عباد (1414ق.)، کافی الکفاة، اسماعیل بن‌عباد، المحیط فی اللغة، 10 جلد، ج 1، بیروت: عالم الکتاب. 22. صادقی، مجید و سیدجعفر قادری (1392)، «تقابل اسماء و صفات الهی در عرفان ابن‌عربی»، آیین حکمت، س 5، ش 17. 23. صدر، سیدمحمدباقر (1421ق.)، دروس فی علم الأُصول، الحلقة الاولی (الموسوعة الشهید الصدر)، ج 6، چ 1، قم: مرکز الابحاث والدرسات التخصصیة للشهید الصدر. 24. ـــــــــــــــ (1421ق.)، دروس فی علم الأُصول، الحلقة الثالثة (الموسوعة الشهید الصدر) ج 7، چ 1، قم: مرکز الابحاث والدرسات التخصصیة للشهید الصدر. 25. ـــــــــــــــ (1421ق.)، دروس فی علم الأُصول، الحلقة الثانیة (الموسوعة الشهید الصدر)، ج6، چ 1، قم: مرکز الابحاث والدرسات التخصصیة للشهید الصدر. 26. صرامی، سیف‌الله (1385)، حق، حکم و تکلیف، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. 27. طباطبایی، محمدحسین (1372)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی به قلم مرتضی مطهری، قم: انتشارات صدرا. 28. ـــــــــــــــ (1417ق.)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 29. طریحی، فخرالدین بن‌‌محمد (1386)، مجمع البحرین، به کوشش: احمد حسینی، نجف: بی‌نا. 30. عاملی، محمد بن مکی (بی‌تا)، القواعد والفوائد، قم: کتاب‌فروشی مفید. 31. علم الهدی، شریف مرتضی (1411ق.)، الذخیره فی علم الکلام، به تحقیق: سید‌احمد حسینی، قم: مؤسسه النشر الإسلامی. 32. فاضل لنکرانی، محمدجواد (1394)، نظریه «حق الطاعة»، تقریر درس‌های خارج اصول فقه، تألیف: حمید ستوده، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع). 33. فخر رازی، ابوعبدالله (1412)، المحصل، تحقیق حسین اتای، چ 1، قاهره: مکتبة دار التراث. 34. فراهیدی، خلیل بن احمد (1401ق.)، کتاب العین، 8 جلد، ج 2، قم: نشر هجرت. 35. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1388)، مجموعه رسائل(4)، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری. 36. قزوینی، سیدعلی موسوی (1427ق)، الاجتهاد والتقلید (التعلیقة علی معالم الأصول)، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 37. شیرازی (صدرالمتالهین)، محمد بن ابراهیم (1360)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق: سیدجلال الدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامع للنشر. 38. کاشانی، ملاحبیب‌الله شریف (1404ق.)، تسهیل المسالک إلی المدارک، قم: المطبعة العلمیة. 39. کاشانی، کمال الدین عبد الرزاق (1380)، مصنفات و رسائل کاشانی، مقدمه، تصحیح و تعلیق: مجید هادی‌زاده، چ 2، تهران: میراث مکتوب. 40. کلینی، محمد بن‌یعقوب (1407ق.)، الکافی، ج 4، چ 4، تهران: الإسلامیة. 41. لاریجانی، صادق (1381)، «نظریه «حق الطاعة»»، پژوهش‌های اصولی، ش 1. 42. منتظری، حسینعلی (1415ق.)، نهایة الأُصول (تقریرات دروس آیت‌الله العظمی سیدحسین بروجردی)، تهران: نشر تفکر. 43. میرزای قمی، ابوالقاسم بن‌‌محمدحسن (1430)، القوانین المحکمة فی الأصول، چ 1، قم: طبع جدید. 44. ناطقی، حیات الله (1384)، «بررسی تطبیقی مبحث صفات الهی از منظر علامه طباطبایی و ابومنصور ماتریدی»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، ج 16(4). 45. ـــــــــــــــ (1384)، «بررسی تطبیقی مبحث صفات الهی از منظر علامه طباطبایی و ابومنصور ماتریدی»، مجله طلوع، ش 16. 46. نائینی، محمدحسین (1352)، أجود التقریرات، چ 1، قم: مطبعة العرفان. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 4,230 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,260 |
||