بچه‌ی حرف‌گوش‌کن

چطور می‌توانیم مشاور و دوست خوبی برای فرزندان‌مان باشیم؟

علی مهرجویان

خانه‌ای که در آن مسائل مربوط به فرزندان حل نشده باشد و والدین نتوانند نقش مشاور و دوست خوب را برای بچه‌ها بازی کنند، رنگ آرامش و پیشرفت نخواهد دید. فراموش نکنید که اول باید بچه‌ها به مشاورشان اعتماد کنند، تا به حرفش گوش دهند. برای این‌که مشاور خوبی باشید، باید برخی بایدها و نبایدها را در نظر بگیرید و به آن‌ها عمل کنید. در ادامه، این موارد را با هم مرور می‌کنیم.

به بچه‌ها برچسب نزنید

لج‌بازی، از کارهای معمول بچه‌هاست. بسیاری از پدر و مادرها، از لج‌بازی‌های فرزندشان عاصی‌اند؛ اما بهتر است بدانید بچه‌ها به این دلیل لج‌بازی می‌کنند که بتوانند توجه دیگران را جلب کنند. پدر و مادرها، باید در این شرایط به فرزندان‌شان بیاموزند که راه‌های صحیح کسب توجه چیست. سعی کنید آداب و صفات نیک را به فرزندان خود بیاموزید و به آن‌ها بگویید که بهترین راه کسب توجه دیگران، پایبندی به ارزش‌های دینی و انسانی‌ست. البته لج‌بازی بچه‌ها، به عامل دیگری هم برمی‌گردد: برچسب‌زدن. برخی خانواده‌ها، مرتب به فرزندشان انگ بی‌عرضگی می‌چسبانند و صفات ناپسند و رفتارهای نادرست فرزند را به او یادآوری می‌کنند. یادتان باشد از انجام این کارها و به‌کاربردن کلمات و توصیفات منفی، به‌شدت بپرهیزید.

مهربانانه و محترمانه برخورد کنید

مرتب به فرزندان خود نگویید این کار را نکن. به‌جای این کار، به فرزندتان بگویید چه کاری انجام بدهد. مثلاً اگر کودک در خانه توپ‌بازی می‌کند، به او نگویید این کار را نکن؛ بلکه پیشنهاد بدهید بنشیند و نقاشی بکشد. خودتان هم با او نقاشی بکشید. اگر فرزندتان نوجوان یا جوان است، هرگز او را با دیگران مقایسه نکنید. اگر کار اشتباهی انجام می‌دهد و راه غلطی در پیش گرفته است، با او صریح و آشکار مخالفت نکنید؛ بلکه اول در لفافه و بدون جانب‌داری، کار درست و راه راست را نشانش بدهید و مطمئن باشید که منظورتان را خوب درک می‌کند. در این صورت، محترمانه با او برخورد کرده و خواسته‌ی‌تان را خوب بیان نموده‌اید و بهتر جواب می‌دهد. یادتان نرود که اگر فرزندتان قدمی در جهت اهداف درست برداشت، او را حتماً تشویق کنید؛ اما اگر اشتباهی مرتکب شد، با او به‌نرمی رفتار نمایید. کاری نکنید که تصور کند همه‌ی پل‌های پشت سرش خراب شده است و راه برگشتی نیست.

بگذارید خودشان را بزرگ جلوه دهند

پای حرف‌های فرزندان بنشینید و به صحبت‌ها و درددل آن‌ها گوش بدهید. یادتان نرود همین حرف‌هایی که برای شما بی‌اهمیت‌اند، برای فرزندتان مشکلاتی بزرگ هستند. البته فراموش نکنید که بهترین زمان مشاوره‌دادن به فرزندان، زمانی‌ست که با شما مشورت یا درددل می‌کنند، نه زمانی که کار اشتباهی انجام داده‌اند. برای فرزندتان سنگ صبور باشید و سعی کنید با رفتارتان، نشان بدهید که می‌تواند در هر شرایطی روی شما حساب کند. گاهی بچه‌ها برای این‌که خودشان را بزرگ جلوه دهند، دست به کارهای عجیب و غریبی می‌زنند، یا مسائلی را به‌دروغ مطرح می‌کنند. شما باید در این مواقع، کارهای آن‌ها را درک کنید و آماده‌ی شنیدن حرف‌های حتی به‌ظاهر دروغ‌شان باشید. بگذارید آن‌ها خودشان را بزرگ جلوه دهند. شما هم در این میان، بگویید که اگر من بودم، فلان کار را هم می‌کردم و همان کاری را بگویید که احتمال می‌دهید انجام داده و الآن بزرگش کرده است.

اجازه دهید بچه‌ها اشتباه‌کردن را تجربه کنند

انسان جایزالخطاست و تا کسی درد سوختگی را حس نکند، از آتش نمی‌ترسد. گاهی لازم است بگذارید بچه‌ها اشتباهاتی را تجربه کنند؛ اما یادتان نرود غیرمستقیم او را زیر نظر بگیرید و مراقبش باشید. باید بچه زمین بخورد و دوباره دست بگذارد روی زانوهایش و بلند شود، تا راه‌رفتن درست را بیاموزد. عروس حضرت امام خمینی(ره)، جمله‌ی زیبایی از ایشان نقل می‌کند که روزی گفتند در این قسمت از خانه نرده بگذارید؛ چون کودک نوپای شما ممکن است بیفتد. گفتیم: نمی‌گذاریم کودک به آنجا برود. امام گفتند: «کودک باید برود و کار خودش را بکند؛ ما نباید برایش ایجاد خطر کنیم.» ایشان در زیباترین و خلاصه‌ترین کلام، موضوع رشد کودک را در دو تا پنج‌سالگی توضیح می‌دهند که سخت‌ترین دوران است. پس اگر ما به دلیل ترس خودمان فرصت تجربه‌آموزی به فرزندمان ندهیم، در آینده خود را درگیر تجربه‌هایی می‌کند که باید بهای زیادی برایش بپردازد.

فرصت انتقاد به آن‌ها بدهید

خوب است به فرزندمان اجازه‌ی پرسش و پاسخ بدهیم؛ یعنی فرصت بدهیم هرازگاهی از ما انتقاد کند. این اتفاق، دو کارکرد دارد: یکی این‌که او جرئت حرف‌زدن پیدا می‌کند و می‌گوید پس من هم حرفی برای گفتن دارم؛ کارکرد دوم این است که پدر و مادر وقتی از جانب فرزند به چالش کشیده شوند، احساس مسئولیت بیشتری می‌کنند. وقتی فردی نقد فرزندش را می‌شنود و حس می‌کند ممکن است زیر سؤال برود، خود را مادر یا پدری مسئول می‌بیند و بیشتر تلاش می‌کند. اگر قرار باشد همیشه فرمان دهیم و امر کنیم، چطور متوجه می‌شویم اشکال کارمان کجاست؟ فراموش نکنیم که لازمه‌ی این کار، رعایت ادب و احترام طرفین ا‌ست.

انتظار بیهوده از فرزندان نداشته باشیم

به علایق و هیجان‌های فرزندان‌مان احترام بگذاریم. قرار نیست چون پدر و مادرشان هستیم، مثل ما فکر کنند و علایق‌شان مانند ما باشد. انسان‌ها متفاوت‌اند و مختارند مسیر زندگی‌شان را انتخاب کنند. منظورمان در کار، رشته‌ی تحصیلی، ورزش و... است. اگر خودتان مغازه‌دار هستید و آرزو داشتید پزشک بشوید و نشدید، این گناه بر گردن فرزندتان نیست. نباید توقع داشته باشید که او، ابزاری باشد تا شما را به آرزوهای نرسیده برساند. بگذارید خود شغل دلخواهش را انتخاب کند. موضوع دیگر درباره‌ی درک‌کردن است. به فرزندتان گیر ندهید که چون ما این‌طور بودیم، تو هم باید این‌طور رفتار کنی. مگر خودتان طبق خواسته‌ی پدر و مادرتان رفتار کرده‌اید که توقع دارید فرزندتان مثل شما باشد. بچه‌های شما، در دوره‌ی تازه‌ای زندگی می‌کنند. با آن‌ها مبارزه نکنید؛ بلکه با مطالعه و تحقیق، زبان و سلایق امروزی‌ها را بشناسید، تا بتوانید بچه‌ها را درست تربیت کنید. بکوشید انعطاف‌پذیر باشید.

دوست خوب، راهکار خوب

برخی پدر و مادرها، وقتی فرزندان‌شان وارد اجتماع می‌شوند، به امان خدا رهای‌شان می‌کنند و بعد، انتظار دارند آنان دوستان خوبی پیدا کنند. این، انتظار نابجایی‌ست. شما باید برای فرزندتان ـ قبل از این‌که خودش دوست پیدا کندـ دوست خوب پیدا کنید. کار سختی نیست؛ تنها کافی‌ست در کودکی او را یاری کنید و خشت اول را درست بگذارید. آن‌وقت تا ثریا دیوار تربیتی‌تان راست بالا می‌رود. البته این را هم در نظر داشته باشید که همیشه، باید فرزندتان را زیر نظر داشته باشید؛ غیرمستقیم و نامحسوس. اجازه ندهید مشغله‌های کاری، از توجه‌تان به فرزندان بکاهد. همیشه پی‌گیر کارها و روابط او با دوستانش باشید.

اجازه ندهید اینترنت، مشاور بچه‌های‌تان باشد

برخی پدر و مادرها، تنها به فرزندشان می‌گویند که فضای مجازی بد است و آن‌ها را در تنهایی خود رها می‌کنند. مادر سرش به کارهای خانه گرم است و پدر هم تا به منزل می‌رسد، به این فکر می‌کند که شام چه داریم. خوش‌خیال نباشید. بچه‌ها به‌دلیل تنهایی، به فضای مجازی روی‌می‌آورند. بهتر است مثل دو دوست، به فکر پرکردن تنهایی‌های فرزندتان باشید. با او بنشینید و صحبت کنید. به او اجازه دهید سؤال‌هایی را که در فضای مجازی دنبال می‌کند، از شما بپرسد. یادتان باشد تنها این‌گونه می‌توانید خودتان مشاور فرزندتان باشید، نه اینترنت و فضاهای مجازی.