زندگی روی لبه‌ی تیغ

وقتی کار با نوجوانان بالا گرفت، چه باید کرد؟

فهیمه نیک‌سرشت

اختلاف بین نوجوان و والدین طبیعی‌ست. این اتفاق، زمانی شروع می‌شود که فرزند شما در حال یادگیری مهارت‌های پیشرفته‌تری مثل استقلال فکر، رهبری و اعتماد‌به‌نفس است. البته این را فراموش نکنید که او به هر حال، به‌‌اندازه‌ی قبل به راهنمایی شما نیاز دارد و اگر در این زمینه مهارت کافی نداشته باشید، کار بالا می‌گیرد و بی‌شک دچار بحران و مشکلات بسیاری می‌شوید. قبل از هر چیز، بهتر است بدانید اختلاف میان والدین و نوجوان، معمولاً به سه دلیل اتفاق می‌افتد:

عطش به استقلال

نوجوان‌ها در حال تجربه‌ی حسی طبیعی‌اند. آن‌ها می‌خواهند هویتی مستقل از آنچه والدین برای‌شان تصور می‌کنند داشته باشند. درواقع رسیدن به استقلال، هدف غایی بلوغ است.

سلیقه‌های متفاوت

حدود ده ـ پانزده سال، زمان گذشته است تا نوجوان شما ایده‌ها و افکارش را شکل دهد. شما به‌عنوان والدین، نخستین کسانی هستید که او افکارش را برای‌تان ابراز می‌کند. وی اکنون به حدی از بلوغ فکری رسیده است که خود می‌تواند به بسیاری از سؤال‌هایش پاسخ دهد. او حتی ممکن است اقتدار شما را زیر سؤال ببرد و این، اتفاقی طبیعی‌ست. قرار نیست در همه‌ی موارد، شما و نوجوان‌تان با هم موافق باشید. درواقع همین که شما شنونده‌ی خوبی برای حرف‌ها، عقاید و نظریاتش باشید، برای او کافی‌ست تا به اهمیت گوش‌دادن به صحبت‌های دیگران و تبادل نظر درباره‌ی افکار افراد پی ببرد.

عبور از خط قرمزها

یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز اختلاف با نوجوانان، زیرپاگذاشتن قوانین است. بحث با نوجوان درباره‌ی قوانین، موجب ادامه‌ی درگیری می‌شود. بهترین راه برخورد با چنین موضوعی، محکم‌بودن بر سر قوانین است. البته والدین، باید برای قوانینی که در خانه وضع کرده‌اند دلایل خوبی بر مبنای واقعیت، مهربانی، منطق و نیازهای خانواده داشته باشند. اگر غیر از این باشد، نوجوان زیر بار آن‌ها نمی‌رود.

مکث: بزرگ‌شدن هم برای خودش کاری‌ست. به هر حال او نه‌تنها درگیر تغییرات هورمونی‌ست که در درونش اتفاق می‌افتد، بلکه با تغییرات فیزیکی اجتناب‌ناپذیری هم درگیر است. در این سن، کم‌کم شک و ترس از هر چیزی به سراغش می‌آید.

گام‌هایی که باید به نوجوان آموخت

از دعوا فرصت بسازید. اختلاف نوجوان با والدین می‌تواند برای رشد مهارت‌های ارتباطی او فرصت باشد. والدین باید از این فرصت استفاده کنند و شیوه‌ی صحیح صحبت‌کردن درباره‌ی موضوع‌های مورد اختلاف را به فرزند بیاموزند. در این صورت، نوجوان هم ترسی ندارد از این‌که بخواهد افکار خود را برای والدین بیان کند.

مهم‌ترین و اولین کاری که والدین باید انجام دهند، این است که هنگام بروز اختلاف، اول از همه خون‌سردی و آرامش خود را حفظ کنند تا در فضایی آرام، بتوانند به نتیجه‌ای مثبت برسند. حتی اگر چنین بحثی به نتیجه‌ی مشترکی منجر نشود، این مزیت را دارد که نوجوان از ورای آن چیزی بیاموزد.

به نوجوان‌تان بگویید که به‌جای جار و جنجال، بهتر است درباره‌ی موضوع مورد اختلاف با هم صحبت کنید. شاید او نپذیرد و شما را متهم کند که هیچ‌گاه حرف او را نمی‌فهمید و به خواسته‌هایش اهمیت نمی‌دهید. توصیه می‌شود تحت تأثیر حرف‌های تحریک‌آمیز او قرار نگیرید و باز هم خون‌سرد باشید. تأکید کنید که به هر حال آماده‌ی شنیدن هستید و تلاش خودتان را برای فهمیدن او به کار می‌برید.

درنهایت متوجه می‌شوید همین که حرف‌هایش شنیده شود، تا حدودی آرام خواهد شد. رسیدن به نتیجه‌ای که هر دو را راضی کند، آسان نیست؛ اما در این شرایط، فرزندتان بحث‌کردن را یاد می‌گیرد. پس خودتان هم منطقی باشید و برخورد احساسی نکنید.

مکث: تصور منفی که نوجوان ممکن است از خود داشته باشد، به میزان اعتماد‌به‌نفس او و برخورد خانواده‌اش برمی‌گردد. کودکی که با اعتماد‌به‌نفس کامل وارد دوران نوجوانی می‌شود، کمتر درباره‌ی بدن، شخصیت، تصمیم‌ها و زندگی خود دچار حس منفی‌ست. چنین نوجوانی، مهارت «نه» گفتن و اعتماد‌به‌نفس مقابله با درخواست‌ها و پیشنهادهای منفی را دارد. او به احتمال قوی، کمتر در دام رفتارهای ضداجتماعی و پرخطر می‌افتد.

میانه‌روی پیشه کنید

رفتارها و احساس‌های پیش‌بینی‌ناپذیر و گاهی نامتعادل نوجوانان، والدین را دچار نگرانی و سردرگمی می‌کند. اغلب والدین نمی‌دانند که با این همه رفتار متناقض، چگونه برخورد کنند. هویت‌های متفاوتی که نوجوان برای خود برمی‌گزیند، یکی از دلایل بروز اختلاف بین والدین و نوجوان است. اگر والدین بپذیرند که این ویژگی دوران نوجوانی فرزندشان است و صبر و تحمل و البته واکنش صحیح آن‌ها را می‌طلبد، هم کمتر نگران می‌شوند و هم فرصت انتخاب شیوه‌ی برخورد صحیح را خواهند داشت. دوران نوجوانی را نه می‌توان با سخت‌گیری‌های افراطی به‌سلامت طی کرد و نه با سهل‌انگاری‌های تفریطی. نوجوان نیاز دارد که والدینش در مقابل همه‌ی سردرگمی‌های او، رفتاری متعادل و میانه‌رو پیش بگیرند.

مکث: در پژوهشی، 69 درصد دختران نوجوان اعلام کردند که برای یافتن دوست مناسب، نیاز به راهنمایی دارند.

مکث: فرزند نوجوان‌تان، با تغییرات هورمونی روبه‌روست که ممکن است خلق‌و‌خوی او را تحت تأثیر قرار دهد. او نیاز به راهنمایی و درک‌شدن از سوی والدین دارد، نه تذکرهای بی‌وقفه.