آمار

تعداد نشریات48
تعداد شماره‌ها2,291
تعداد مقالات33,203
تعداد مشاهده مقاله11,810,139
تعداد دریافت فایل اصل مقاله4,994,197
نائینی, محمّدرضا, حکیم, محمّد. (1400). بازشناسی تأثیر گونه های ضمیمه و انضمام در نیت تقرّب. اسلام و مطالعات اجتماعی, 7(4), 161-194. doi: 10.22034/jrj.2019.54513.1706
محمّدرضا نائینی; محمّد حکیم. "بازشناسی تأثیر گونه های ضمیمه و انضمام در نیت تقرّب". اسلام و مطالعات اجتماعی, 7, 4, 1400, 161-194. doi: 10.22034/jrj.2019.54513.1706
نائینی, محمّدرضا, حکیم, محمّد. (1400). 'بازشناسی تأثیر گونه های ضمیمه و انضمام در نیت تقرّب', اسلام و مطالعات اجتماعی, 7(4), pp. 161-194. doi: 10.22034/jrj.2019.54513.1706
نائینی, محمّدرضا, حکیم, محمّد. بازشناسی تأثیر گونه های ضمیمه و انضمام در نیت تقرّب. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1400; 7(4): 161-194. doi: 10.22034/jrj.2019.54513.1706

بازشناسی تأثیر گونه های ضمیمه و انضمام در نیت تقرّب

جستارهای فقهی و اصولی
مقاله 7، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 25، اسفند 1400، صفحه 161-194    اصل مقاله (694.04 K)
نوع مقاله: پژوهشی (داوری عادی)
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jrj.2019.54513.1706
نویسندگان
محمّدرضا نائینی1؛ محمّد حکیم* 2
1استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم رایانامه: mrnaeini47@gmail.com
2طلبه درس خارج‌ حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران؛ پردیس فارابی؛ رایانامه: khak_mohammad@yahoo.com
تاریخ دریافت: 22 خرداد 1398،  تاریخ بازنگری: 02 شهریور 1398،  تاریخ پذیرش: 26 شهریور 1398 
چکیده
واکاوی گونه‌های متنوع ضمیمه و احکام اسلوب‌های انضمامِ قصد به نیت تقرّب که ممکن است به اخلال در ماهیت نیت و نفی صحت در رفتار عبادی منجر شوند، درشمارِ مباحث چالش‌برانگیز در ساحت عبادات قلمداد می‌شود و دیدگاه‌های گوناگونی را در تاریخ فقه پدیدار ساخته‌است. این جستار که با روش تحلیلی ـ توصیفی سامان یافته‌است، در آغاز، به مفهوم‌شناسی قصد قربت می‌پردازد و انگیزۀ ارتکازی اظهار بندگی را معیار تحقق نیت عبادت می‌داند. همچنین، تفاوت نیتِ معیار و کافی در عبادات و خلوص نیت لازم براى کسب کمالِ عمل را تبیین می‌کند. سپس به تبیین گونه‌های متنوع ضمیمه و روش‌های انضمامِ قصد به نیت تقرّب و نیز اعتبارسنجی دیدگاه‌های فقیهان دربارۀ احکام ضمیمه و انضمام، اهتمام می‌ورزد. در متون فقهی، واکاوی حکم انضمامِ قصدِ لوازم عادی عبادات که فاقد منافات ذاتی با اخلاص‌ هستند، دیدگاه‌هایی را درپی داشته‌است؛ دیدگاه‌هایی چون جوازِ این‌گونه انضمام و صحت عمل، نفی صحت از رفتار عبادی به‌دلیل عدم تحقق معناى انحصاری و محض اخلاص و نیز تفصیل براساس شیوه‌های انضمام یا رجحانِ ضمیمه. دربارۀ قصد ضمیمۀ منافی با اخلاص، مانند ریا نیز دیدگاه‌هایی همچون صِرف سقوط ثواب و عدم وجوبِ تکرار عمل و همچنین نظریۀ بطلان عمل عبادى و نیازمندی به اعاده یا قضا در صورت‌هاى متنوعِ انضمام ارائه شده‌است. نظریۀ برگزیده در مقالۀ حاضر بر مبنای نیتِ معیار در عبادات است و از تحلیل و بررسی مستندات قرآنی و حدیثی در این زمینه به‌دست می‌آید. این نظریه دیدگاه جواز انضمام و صحتِ عمل در ضمیمۀ گونۀ نخست و دیدگاه بطلانِ عبادت در ضمیمۀ گونۀ دوم در اسلوب‌های گوناگونِ انضمام است. همچنین در ضمیمۀ قصدِ سایر اموری که فاقد منافات با اخلاص هستند، با تنقیح مناط، نظریۀ صحتِ مطلق پذیرفته می‌شود.
کلیدواژه‌ها
نیت؛ قصد قربت؛ معیار نیت؛ انضمام به نیت؛ ضمیمۀ عرضی؛ تأثیر ضمیمه در نیت
عنوان مقاله [English]
Distinguishing the Effect of Ḍamīmah and Inḍimām in Intention of Taqarrub
نویسندگان [English]
Mohammad-Reza Naeini1؛ Mohammad Hakim2
1Teacher of Advanced Studies in Fiqh and Usūl at the Ḥawzah al-ʿIlmīyyah of Qom; mrnaeini47@gmail.com
2Student of the Ḥawzah al-ʿIlmīyyah.of Qom and a PhD student in Jurisprudence and Principles of Islamic Jurisprudence, Farābī Campus, University of Tehran, Qom, Iran-Iran(Corresponding Author); khak_mohammad@yahoo.com
چکیده [English]
One of the most challenging topics in the field of ibādāt (worship) is the analysis of the various types of ḍamīmah (attachment) and the rulings of methods of inḍimām (combining) the intention with nīyyah of taqarrub (intention to find proximity to God), which leads to the disruption of the nature of nīyyah (intention) and the denial of correctness in devotional behaviour. This study, which uses an analytical-descriptive method, first, deals with the conceptualization of the intention of qurbah (intention of drawing close to God), and considers the conjective motivation of the expression of servanthood as a criterion for the realization of the nīyyah of worship. Then, it explains the differences between standard and sufficient nīyyah in worship and the purity of intention necessary to attain the perfection of action. Next, it tries to explain the various types of ḍamīmah and the methods of combining (inḍimām) the intention to the nīyyah of taqarrub, and also to validate the views of the fuqahā (jurists) about the rules of ḍamīmah and inḍimām. In fiqhī (jurisprudential) texts, analysis of the ruling of combining the intention of worship general causes which has no inherent contradictions with ikhlāṣ (spiritual devotion), has given rise to views such as, permissibility of such inḍimām and the validity of action, denying the validity of devotional behaviour due to the non-realization of the exclusive and pure sincerity meaning, and detailed view based on methods of inḍimām or preference of ḍamīmah. Some opinions such as just losing the thawāb (reward), the non-necessity of repeating the action, and also the invalidity of devotional acts and the need to perform it anew or make it up have been voiced regarding ḍamīmah intention which is contrary to ikhlāṣ, such as rīyā (pretend virtuousness). The selected theory in this study is based on standard nīyyah in worship which is obtained by analyzing the Qurʾānic and ḥadīthī documents in this field. This view is the opinion of the permissibility of inḍimām and the validity of action in the ḍamīmah of the first type, and the opinion of the invalidity of worship in ḍamīmah of the second type in various styles of inḍimām. Also, in attachment (ḍamīmah) of the intention of other matters which are not in conflict with ikhlāṣ, the opinion of absolute validity is accepted by refinement of the basis of a ruling.
کلیدواژه‌ها [English]
nīyyah, intention of qurbat, standard of nīyyah, inḍimām to nīyyah, accidental ḍamīmah, the effect of ḍamīmah on nīyyah
اصل مقاله

به فایل PDF مراجعه نمایید.

مراجع
         قرآن مجید ترجمه استاد فولادوند

  1. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1409ق). کفایة الاصول. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  2. آملی، محمدتقی. (1380ق). مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی. تهران: بی‌نا.
  3. ابن‌منظور، محمدبن مکرم. (1414ق). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دار الفکر؛ دار صادر.
  4. ابوجیب، سعدی. (1408ق). القاموس الفقهی لغةً واصطلاحاً. چاپ دوم. دمشق: دار الفکر.
  5. احسایى، ابن‌ابی‌جمهور محمد‌بن علی. (1405ق). غوالی اللآلی العزیزة. قم: سید الشهداءA.
  6. اردبیلی، احمد. (1403ق). مجمع الفائده والبرهان. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  7. اردبیلی، احمد. (بی‌تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن. تهران: المکتبة الجعفریة.
  8. انصاری، مرتضی. (1415ق). کتاب الطهارة. قم: کنگرۀ جهانی شیخ انصاری (ره).
  9. اهوازی، حسین‌بن سعید. (1402ق). الزهد. چاپ دوم. قم: مطبعة العلمیة.
  10. بحرانی، یوسف. (1405ق). الحدائق الناظرة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  11. برقى، احمدبن محمد. (1371ق). المحاسن. چاپ دوم. قم: دار الکتب الاسلامیة.
  12. بروجردی، سید حسین. (1416ق). تقریر بحث السید البروجردی. تقریر اشتهاردی. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  13. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1395). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. چاپ هفتم. تهران: گنج دانش.
  14. جوهری، اسماعیل‌بن حماد. (1410ق). الصحاح. بیروت: دار العلم للملایین.
  15. حائری، مرتضی. (1426ق). شرح العروة الوثقی. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  16. حر عاملی، محمد‌بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  17. حلبی، ابن‌زهره. (1417ق). غنیة النزوع. قم: مؤسسۀ امام صادقA.
  18. حلی، جعفر‌بن حسن. (1407ق). المعتبر. قم: مؤسسۀ سید الشهداءA.
  19. حلی سیوری، مقداد. (1425ق). کنز العرفان. قم: مؤسسۀ کوشانپور.
  20. حلى، یحیى‌بن سعید. (1405ق). الجامع للشرایع. قم: مؤسسۀ سید الشهداءA.
  21. خوانساری، آقاحسین. (بی‌تا). مشارق الشموس فی شرح الدروس. تحقیق: سید جواد ابن‌الرضا. بی‌جا: بی‌نا.
  22. خویى، سید ابوالقاسم. (1418ق). التنقیح فی شرح العروه الوثقی؛ کتاب الطهارة. تقریر علی غروی. قم: لطفی.
  23. خویى، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعة الأمام الخویی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخویی.
  24. دیلمی، سلّار حمزة‌بن عبدالعزیز. (1404ق). المراسم العلویة والأحکام النبویّة. قم: منشورات الحرمین.
  25. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القران. بیروت/دمشق: دارالعلم/الدار الشامیة.
  26. روحانی، سید صادق. (1412ق). فقه الصادقA. قم: دارالکتاب ـ مدرسۀ امام صادقA.
  27.  زبیدی، سید محمدمرتضی. (1414ق.) تاج العروس. بیروت: دارا لفکر.
  28. زمخشری، ابوالقاسم. (1417ق). الفائق فی غریب الحدیث. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  29. سند بحرانی، محمد. (1415ق). سند العروة الوثقی- الطهارة. قم: صحفی.
  30. سید مرتضی، علی‌بن حسین. (1417ق). المسائل الناصریات. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
  31. سید مرتضی، علی‌بن حسین. (1415ق). الانتصار فی انفرادات الامامیة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  32. شهید اول، محمد‌بن مکی عاملی. (بی‌تا). القواعد والفوائد. قم: مفید.
  33. شهید اول، محمد‌بن مکی عاملی. (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  34. شهید اول، محمد‌بن مکی عاملی. (1419ق). ذکری الشیعة. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  35. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی عاملی. (1413ق). مسالک الأحکام. قم : مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  36. صدوق، محمد‌بن علی‌بن بابویه. (1406ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال. چاپ دوم. قم: دار الشریف الرضی.
  37. صدوق، محمد‌بن علی‌بن بابویه. (بی‌تا). معانی الأخبار. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  38. طبرسی، فضل‌بن حسن. (1408ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
  39. طوسی، محمد‌بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء الثرات العربی.
  40. طوسی، محمد‌بن حسن. (1407ق).  تهذیب الأحکام. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامی.
  41. طوسی، محمد‌بن حسن. (1414ق). الأمالی. قم، دار الثقافة.
  42. طوسی، محمد‌بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیه. چاپ سوم. تهران: المکتبه المرتضویه.
  43. عاملی، سیدجواد. (1419ق). مفتاح الکرامة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  44. عاملی، محمد‌بن علی موسوی. (1411ق). مدارک الأحکام. بیروت: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  45.  عروسی حویزی، عبد علی‌بن جمعه. (1415ق). تفسیر نور الثقلین. چاپ چهارم. قم: اسماعیلیان.
  46. عسکری، ابوهلال. (1400ق). الفروق فی اللغة. چاپ چهارم. بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
  47. علامه حلی، حسن‌بن یوسف. (1414ق). تذکرة الفقهاء. چاپ چهارم. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  48. علامه حلی، حسن‌بن یوسف. (1413ق). مختلف الشیعة. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  49. علامه حلی، حسن‌بن یوسف. (1419ق). نهایة الإحکام. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  50. علامه حلی، حسن‌بن یوسف. (بی‌تا). تحریر الأحکام. مشهد: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  51. فخلعی، محمدتقی؛ شیخی، مجیدرضا. (1390). بررسی آرای فقها در مورد منافات اخذ اجرت با قصد قربت با رویکرد به دیدگاه امام خمینی (ره). پژوهشنامه متین، 13 (51)، 85-104.
  52. فراهیدی، خلیل. (1410ق). کتاب العین. چاپ دوم. قم: هجرت.
  53. فیض کاشانی، محمدمحسن. (بی‌تا). مفاتیح الشرایع. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  54. فیض کاشانی، محمدمحسن. (1418ق). الوافی. چاپ دوم. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  55. فیض، علیرضا. (1387ش). مبادی فقه واصول. چاپ نوزدهم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  56.  فیومی، احمد‌بن محمد. (بی‌تا). المصباح المنیر. قم: دار الرضی.
  57. قطیفی، احمد‌بن صالح. (1422ق). رسائل آل طوق القطیفی. بیروت: دار المصطفی لإحیاء التراث.
  58. قمی، علی‌بن ابراهیم. (1404ق). تفسیر القمی. چاپ سوم. قم: دارا لکتاب.
  59. کاشف‌الغطاء، جعفر. (بی‌تا). کشف الغطاء. اصفهان: انتشارات مهدوی.
  60. کاشف الغطاء، حسن‌بن جعفر. (1422ق). أنوار الفقاهة؛ الطهارة. نجف: مؤسسة کاشف الغطاء.
  61. کلینی، محمد‌بن یعقوب. (1407ق). الکافی. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامی.
  62. کرکى، علی‌بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد. چاپ دوم. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  63. گلباغی ماسوله، سید علی جبار. (1396). نظریۀ داعی بر داعی در بوته تحلیل و نقد. جستارهای فقهی و اصولی، 2 (2)، 57-79.
  64.  مجلسی، محمدباقر. (1410ق). بحارالأنوار. بیروت: مؤسسة الطبع والنشر.
  65. مجلسی، محمدباقر. (1404ق). مرآة العقول. چاپ دوم. تهران: دار الکتب الأسلامیة.
  66. مجلسی، محمدباقر. (1408ق). شرائع الإسلام. چاپ دوم. قم: اسماعیلیان.
  67. مسجدسرایی، حمید. (1393). کیفیت اعتبار قصد قربت در واجبات تعبدی. پژوهش‌های فقهی، 10 (1)، 25-60.
  68. مشکینی، علی. (بی‌تا). مصطلحات الفقه. قم: الهادی.
  69. مظفر، محمدرضا. (1375ش). اصول الفقه. چاپ پنجم. قم: اسماعیلیان.
  70. نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام. چاپ هفتم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  71. نراقی، احمد. (1415ق). مستند الشیعة. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  72. نراقی، مهدی. (بی‌تا). جامع السعادات. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  73. وحید بهبهانی، محمدباقر. (1422ق). مصابیح الظلام. قم: مؤسسۀ علامه بهبهانی (ره).
  74. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود و گروهی از محققان. (1417ق). معجم فقه الجواهر. بیروت: مرکز الغدیر.
  75. همدانی، آقارضا. (1416ق). مصباح الفقیه. قم: مؤسسة الجعفریة.
  76. طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم. (1409ق). العروة الوثقی. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 468
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 119