احمدی پرتو, محمد تقی. (1399). بررسی الگوی مقاومت بنی اسرائیل در فرایند نهادینه سازی گفتمان صبر در جامعه اسلامی. اسلام و مطالعات اجتماعی, 2(2), 135-164. doi: 10.22081/jqss.2020.57465.1052
محمد تقی احمدی پرتو. "بررسی الگوی مقاومت بنی اسرائیل در فرایند نهادینه سازی گفتمان صبر در جامعه اسلامی". اسلام و مطالعات اجتماعی, 2, 2, 1399, 135-164. doi: 10.22081/jqss.2020.57465.1052
احمدی پرتو, محمد تقی. (1399). 'بررسی الگوی مقاومت بنی اسرائیل در فرایند نهادینه سازی گفتمان صبر در جامعه اسلامی', اسلام و مطالعات اجتماعی, 2(2), pp. 135-164. doi: 10.22081/jqss.2020.57465.1052
احمدی پرتو, محمد تقی. بررسی الگوی مقاومت بنی اسرائیل در فرایند نهادینه سازی گفتمان صبر در جامعه اسلامی. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1399; 2(2): 135-164. doi: 10.22081/jqss.2020.57465.1052
تاریخ دریافت: 02 اردیبهشت 1399،
تاریخ بازنگری: 18 شهریور 1399،
تاریخ پذیرش: 18 شهریور 1399
چکیده
داستان اقوام پیشین، سختی‌ها و تلخ‌کامی‌ها، عوامل کامیابی و شکست، فراز و فرود‌های آنان آیینه عبرتی در برای امتهای پسین است. یکی از اهداف قصه‌های قرآن، بسترسازی برای القا و نهادینه‌سازی مفاهیم و حقایقی است که جز با زبان شیرین داستان، داروی سخت و تلخی همچون صبر و پایداری، در آن قابل تحمل نیست.
راهبرد مقاومت در قرآن طی فرایند حکیمانهای، منطبق و ناظر بر شرایط و تحولات جامعه، پی‌ریزی و نهادینه‌سازی شده است. بخشی از این فرایند، نهادینه‌سازی گفتمان مقاومت و صبر در بستر تبیین الگوی مقاومت قوم بنی‌اسرائیل است که در این تحقیق، ضمن پنج دسته آیه، به آن پرداخته شده است. نگارنده در بررسی آیات مربوطه، با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با توجه به رویکرد تنزیلی، نتایج در خور تأملی به دست داده است؛ از جمله: 1. درخواست آخرین درجات شکیبایی توسط ساحران تواب، در مقابل شدیدترین شکنجه‌های فرعون، منطبق بر شرایط طاقت‌فرسای مسلمانان در مکه بوده است. 2. مسائل مطرح‌شده مربوط به رهایی بنی‌اسرائیل از ذلت و خفت، وعده هلاکت دشمنان قدرتمند آنان، به‌عنوان ضرورتی برای استقامت مسلمانان در شرایط سخت دوران مکه ترسیم شده است.
An Examination of the Model of Israelites Resistance in the Process of Institutionalizing the Discourse of Patience in Islamic Society
چکیده [English]
The story of the former nations, the hardships and bitterness, the factors of their success and failure, their ups and downs is a lesson for the later nations. One of the objectives of the stories of the Qur'an is to provide the context for the induction and institutionalization of concepts and truths in which, except with the sweet language of the story, a hard and bitter medicine such as patience and perseverance cannot be put up with. The strategy of resistance in the Qur'an has been established and institutionalized through a wise process, based on the conditions and developments of society. Part of this process is the institutionalization of the discourse of resistance and patience in the context of explaining the model of Israelites resistance, which in this study, along with five categories of verses, are dealt with. In examining the relevant verses, the author has achieved thought-provoking results using the descriptive-analytical method and according to the discounting approach. Some of the findings are: 1. the request of the last degrees of patience by the repentant sorcerers in the face of the most severe tortures of Pharaoh was in accordance with the oppressive conditions of the Muslims in Mecca. 2. The issues raised regarding the liberation of the children of Israel from humiliation, the promise of the elimination of their powerful enemies, have been a necessity for the Muslims to resist in the difficult conditions of the Meccan period.
کلیدواژه‌ها [English]
The model of resistance, Israelites, institutionalization, the discourse of patience, the Islamic society, the condition of Mecca
مراجع
* قرآن کریم.
آخوندی، محمدباقر. (1396). راهبرد‌های فرهنگی نفوذ اجتماعی دین در آموزه‌های قرآن. فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، 22(84)، صص150-173.
ابن‌اثیر، عزالدین. (1408ق). الکامل فی التاریخ (تحقیق: علی شیری). بیروت: دار احیاء التراث.
ابن‌اسحاق، محمد. (1368). السیر و المغازی لابن اسحاق (تحقیق: سهیل ذکار). قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
بستانی، محمود. (1384). پژوهشی در جلوه‌های هنری داستان‌های قرآن (ترجمه: موسی دانش، چاپ سوم). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
بهجت‌پور، عبدالکریم. (1389). رویکردی نو در تفسیر بر اساس ترتیب نزول. پژوهش‌های قرآنی، 16(62-63)، صص26-71.
بهجت‌پور، عبدالکریم. (1390). همگام با وحی: تفسیر تنزیلی (به ترتیب نزول). قم: مؤسسة التمهید.
بیضاوى، عبدالله بن عمر. (1418ق). انوار التنزیل و اسرار التأویل. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بیومی مهران، محمد. (1389). بررسی تاریخی قصص قرآن (ترجمه: سیدمحمد راستگو، چاپ دوم). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
جعفری، یعقوب. (1368). بینش تاریخی قرآن (چاپ دوم). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جوهری، اسماعیل بن حماد. (1990م). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه (تحقیق: عبدالغفور عطار، چاپ چهارم). بیروت: دارالعلم للملایین.
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله. (1411ق). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل (تحقیق: محمدباقر محمودی). تهران: مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة. مؤسسۀ طبع و نشر وزارت ارشاد.
حسینی ژرفا، سیدابوالقاسم. (1377). مبانی هنری قصه‌های قرآن. قم: مرکز پژوهش‌های صدا و سیما.
حکیم، سیدمنذر و گروه مؤلفان. (1385). پیشوایان هدایت (ترجمه: عباس جلالی). قم: مجمع جهانی اهل بیت.
خامنه‌ای سیدعلی و دیگران. (1356). دیدگاه توحیدی. تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
دانش‌کیا، محمدحسین. (1393). تاریخ در قرآن. قم: دفتر نشر معارف.
دیمه کارگراب، محسن؛ و کریمی، ابوالفضل. (1397). استنادهای کلامی امام رضا(علیه السلام) به آیات قصص در حوزۀ امامت. فصلنامه علمی پژوهشی فرهنگ رضوی، 6(24)، صص157-184.
طباطبایى، محمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن (چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طبرسى، احمد بن على. (1403ق). الاحتجاج على اهل اللجاج. مشهد: نشر مرتضى.
طبرسى، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (چاپ سوم). تهران: ناصرخسرو.
طبری، محمد بن جریر. (1403ق). تاریخ الامم و الملوک (چاپ چهارم). بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
فارسی، جلال‌الدین. (1361). انقلاب تکاملی اسلام. تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
فیومی، احمد بن محمد. (1414ق). المصباح المنیر (چاپ دوم). قم: دارالهجره.
قنادی، صالح. (1381). آشنایی با معارف قرآن، قصه‌های قرآن. قم: سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور.
کامیابی، محمدمهدی؛ طارمی‌راد، حسن؛ و خالقیان، فضل الله. (1397). تأملی در معناشناسی واژه اسوه در قرآن و حدیث، علوم حدیث، 23(88)، صص33-59.
لک‌زایی، نجف. (1386). سیره پیامبر اعظم در گذر از جامعه جاهلی به جامعه اسلامی (چاپ دوم). قم: بوستان کتاب.
مجلسی، محمدباقر. (1404ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.
مسبوق، سیدمهدی؛ فتحی مظفری، رسول؛ و علیزاده،گلاویژ. (1395). تأثیر داستان‌های قرآن بر سلامت روان، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(علیها السلام)، 13(30)، صص186-208.
معادی‌خواه، عبدالمجید. (1377). تاریخ اسلام: عرصه دگراندیشی و گفتگو (عصر بعثت). تهران: نشر ذره.
