عابدی سرآسیا, علیرضا, حسینی, سیده رقیه. (1400). نقد حجیت قاعدۀ «اولویت دفع مفسده بر جلب مصلحت». اسلام و مطالعات اجتماعی, 7(2), 7-40. doi: 10.22034/jrj.2020.53315.1627
علیرضا عابدی سرآسیا; سیده رقیه حسینی. "نقد حجیت قاعدۀ «اولویت دفع مفسده بر جلب مصلحت»". اسلام و مطالعات اجتماعی, 7, 2, 1400, 7-40. doi: 10.22034/jrj.2020.53315.1627
عابدی سرآسیا, علیرضا, حسینی, سیده رقیه. (1400). 'نقد حجیت قاعدۀ «اولویت دفع مفسده بر جلب مصلحت»', اسلام و مطالعات اجتماعی, 7(2), pp. 7-40. doi: 10.22034/jrj.2020.53315.1627
عابدی سرآسیا, علیرضا, حسینی, سیده رقیه. نقد حجیت قاعدۀ «اولویت دفع مفسده بر جلب مصلحت». اسلام و مطالعات اجتماعی, 1400; 7(2): 7-40. doi: 10.22034/jrj.2020.53315.1627
1استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد- ایران، (نویسنده مسئول) رایانامه: a-abedi@um.ac.ir
2دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد-ایران
تاریخ دریافت: 28 دی 1397،
تاریخ بازنگری: 03 اسفند 1398،
تاریخ پذیرش: 07 خرداد 1399
چکیده
قاعدۀ «اولویت دفع مفسده بر جلب مصلحت» یکی از قواعد فقهی است که در مسائل متعدد فقهی و اصولی مورد استناد قرار گرفته است، اما به طور مستقل بررسی نشده‌است. این پژوهش با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی، نشان می‌دهد اگرچه بعضی از اندیشمندان معاصر، جریان این قاعده را در امور شرعی انکار کرده‌اند، اما ادلۀ متعددی بر حجیت آن وجود دارد. مهم‌ترین منشأ انکار این قاعده، این تصور باطل است که مفاد قاعده، تقدم مطلق مفسده بر مطلق مصلحت است، در‌حالی‌که این قاعده ناظر به جنس و طبیعت مصلحت و مفسده است نه تمامی افراد آن، ازاین‌رو منافاتی ندارد با این‌که یکی از افراد مصلحت به‌جهت دلیل دیگری مقدم بر مفسده شود. با این توضیح دانسته می‌شود که این قاعده در ذیل قاعدۀ تقدیم اهم مطرح می‌شود، به این شکل که در تعارض مصلحت و مفسده، آنچه اهم باشد مقدم می‌شود و درصورتِ تساوی، دفع مفسده مقدم است. هم‌چنین به منظور تکمیل بحث در حجیت قاعدۀ مذکور، ادلۀ مخالفان قاعده نیز نقد و بررسی شده‌است.
1Associate Professor of Jurisprudence and Principle of Islamic Law at Ferdowsi Universiy of Mashhad.- Iran; (Corresponding Author)
2Student of Jurisprudence and Principle of Islamic Law at Ferdowsi Universiy of Mashhad- Iran
چکیده [English]
Abstract The principle of ‘Priority the corruption prevention on expediency attracting’ is one of Fiqhi principles which has been cited in various Fiqhi and Usuli issues, but not independently examined. With a descriptive-analytical approach, this study shows that although some contemporary thinkers have denied the implementation of this principle in legal issues, there are many reasons for its validity. The false imagination which says that the concept of this principle is the priority of absolute corruption on absolute expediency is the most important origination of denial of that principle. Since this principle is concerned with genus and nature of corruption and expediency, it is not inconsistent to give priority to one of the expediency’s items for another reason over corruption. With this explanation, it is clear that this principle come up under Aham (the most important) principle. In such a way, what is the most important one takes precedence in the conflict between corruption and expediency, and corruption prevention takes precedence in the case of equality.
کلیدواژه‌ها [English]
Fiqh Principles, Principle of Priority the Corruption Prevention, Warding off the Corruption, Warding off the Harmful
اصل مقاله
در حال آماده سازی...
مراجع
الف)منابع فارسی
قرآن کریم
جوادی آملی، عبدالله. (بی‌تا). ولایت فقیه. قم: انتشارات اسراء. قرشی، سید علی‌اکبر. (1412ق). قاموس قرآن. ششم. تهران: دار الکتب الاسلامیة. مرکز اطلاعات ومدارک اسلامی. (1389). فرهنگ‌نامه اصول فقه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. آخوند خراسانی، محمدکاظم‌بن حسین. (1409ق). کفایة الاصول. قم: مؤسسة آل‌البیتb. آشتیانی، محدحسن‌بن جعفر. (1429ق). بحر الفوائد فی شرح الفرائد. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی. آل شیخ راضی، محمدطاهر. (1426ق). بدایة الوصول فی شرح کفایة الاصول. چاپ دوم. قم: دارالهدی. آل فقیه آملی، ناجی طالب. (1421ق). دروس فی علم الاصول (شرح الحلقة الثالثه). بیروت: دار الهداة المیامین. ابن‌ابی‌جمهور احسائی، محمدبن علی. (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیة. قم: سید الشهداء. ابن‌قیم، محمدبن أبی‌بکر الجوزیة. (1411ق). إعلام الموقعین عن رب العالمین. بیروت: دار الکتب العلمیة. ابن‌منظور، محمدبن مکرم. (1414ق). لسان العرب. تحقیق/تصحح احمد فارس صاحب الجوائب. چاپ سوم. بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر أبو أنس. (بی‌تا). الخیر المأمول بتبسیط کتاب جمع المحصول. بی‌جا. راه‌یاب: نرم افزار مکتبة الشاملة. اراکی، محمدعلی. (1375). اصول الفقه. قم: مؤسسۀ در راه حق. اردبیلی، احمد‌بن محمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. تحقیق/تصحیح مجتبى عراقى، على‌پناه اشتهاردى، حسین یزدى اصفهانى. قم: مؤسسة النشر الاسلامی. اسماعیل‌بن عباد. (1414ق). المحیط فی اللغة. تحقیق/تصحیح محمدحسن آل یاسین. بیروت: عالم الکتاب. اعتمادی، مصطفی. (1387). شرح رسائل. چاپ دوم. قم: نشر شفق. انصاری، مرتضی‌بن محمدامین. (1416ق). فرائد الاصول. چاپ پنجم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی. تبریزی، میرزا جواد. (1387). دروس فی مسائل علم الاصول. چاپ دوم. قم: دار الصدیقة الشهیدةh. تبریزی، یوسف. (1429ق). قواعد الاصول. دوم. قم: انتشارات دفتر معظم له. تمیمی آمدی، عبدالواحد‌بن محمد. (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم. تحقیق/تصحیح سید مهدی رجایی، قم: دار الکتاب الاسلامی. تهرانی نجفی، هادی‌بن محمدامین. (1320). محجة العلماء. تهران: بی‌نا. جزایری، محمدجعفر. (1415ق). منتهی الدرایة فی شرح الکفایه. چاپ چهارم. قم: مؤسسة دار الکتب. جوهری، اسماعیل‌بن حماد. (1407ق). الصحاح تاج اللغة و الصحاح العربیة، تحقیق احمد عبدالغفور عطار. بیروت: دار العلم للملایین. جیزانی، محمدبن حسن. (1427ق). معالم اصول الفقه عند اهل السنة و الجماعة. بی‌جا: دار ابن‌جوزی. حسینی شاهرودی، محمود. (1385). نتایج الافکار فی الاصول. قم: آل مرتضی. حسینی مراغی، سید میرفتاح‌بن علی. (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی. حسینی واسطی، سید محمدمرتضی. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. تحقیق/تصحیح علی شیری. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر والتوزیع. حکیم، محمد تقی. (1418ق). اصول العامة فی الفقه المقارن. چاپ دوم. قم: مجمع جهانی اهل‌بیت8. حکیم، محمدتقی. (بی‌تا). القواعد العامة فی الفقه المقارن. تهران: المجمع العلمی للتقریب. حیدری، علی‌نقی. (1413ق). اصول الاستنباط. قم: لجنة ادارة الحوزة العلمیة. خمینی، مصطفی. (1418ق). تحریرات فی الاصول، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره). خویی، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعة الامام الخویی. قم: مؤسسة احیاء الآثار الامام الخویی. خویی، سید ابوالقاسم. (1422ق). مصباح الاصول، قم: مکتبة الداوری. خویی، سید ابوالقاسم. (1422ق). محاضرات فی اصول الفقه. قم: مؤسسة احیاء الآثار الامام الخویی. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد. (1414ق). مفردات الفاظ القرآن. تحقیق صفوان عدنان داودی. لبنان: دارالعلم. روحانی حسینی، سید محمدصادق. (1412ق). زبدة الاصول. بی‌جا: مدرسة الامام الصادق8. زحیلی، مصطفی. (1427ق). القواعد الفقهیة و تطبیقاتها فی المذاهب الأربعة. دمشق: دار الفکر. سبحانی تبریزی، جعفر. (1424ق). ارشاد العقول الی مباحث الاصول، قم: مؤسسۀ امام صادق8. سبحانی تبریزی، جعفر. (بی‌تا). الاعتصام بالکتاب و السنة، قم: بی‌نا. سبزواری، عبد الاعلی. (بی‌تا). تهذیب الاصول. چاپ دوم. قم: مؤسسة المنار. سمیعی، جمشید. (بی‌تا). شرح رسائل. قم: خاتم الانبیاء. سیوطی، عبد الرحمن‌بن أبی‌بکر. (1411ق). الأشباه و النظائر. بی‌جا: دارالکتب العلمیة. شریف رضی، محمدبن الحسین. (1370). نهجالبلاغه. قم: دار الذخائر. شهید محمدبن مکی عاملی. (بی‌تا). القواعد و الفوائد فی الفقه و الاصول والعربیة. قم: مکتب المفید. صافی گلپایگانی، لطف‌الله. (1412ق). الاحکام الشرعیة ثابتة لا تتغیر. قم: دار القرآن الکریم. صدقی، محمد. (1416ق). الوجیز فی ایضاح القواعد الفقه الکلیة. بیروت: مؤسسة الرسالة. صدقی، محمد. (1424ق). موسوعة القواعد الفقهیة. بیروت: موسسة الرسالة. صنقور، محمد. (1428ق). المعجم الاصولی. چاپ دوم. قم: منشورات الطیار. طباطبایی حائری، سید علی‌بن محمد. (1418ق). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل. قم: مؤسسة آل‌البیتb. طباطبایی قمی، تقی. (1371). آراؤنا فی اصول الفقه، قم: محلاتی. طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو. عبد السلام‌بن ابراهیم الحصین. (1427ق). دورة القواعد الفقهیة، بی‌جا: بی‌نا. عبدالغفار، محمدحسن. (بی‌تا). القواعد الفقهیة بین الأصالة و التوجیه. بی‌جا: بی‌نا. راه‌یاب: نسخۀ نرم افزار مکتبة الشاملة. غزالی، امام محمد. (1417ق). المستصفی فی علم الاصول. بیروت: دار الکتب العلمیة. فانی اصفهانی، علی. (1401ق). آراء حول مبحث الالفاظ فی علم الاصول. قم: انتشارات رضا مظاهری. فراهیدی، خلیل‌بن احمد. (1410ق). العین. تحقیق و گرداوری مهدى مخزومى، ابراهیم سامرائى، محسن آل‌عصفور. چاپ دوم، قم: هجرت. کلینی، محمدبن یعقوب. (1407ق). الکافی. تصحیح علی‌اکبر غفاری. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الاسلامیة. لاری شیرازی، عبد الحسین. (1418ق). التعلیقة علی فرائدالاصول، قم: اللجنة العلمیة للموتمر. مجلسی، محمدباقر. (1410ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسة الطبع و النشر. محقق حلی، جعفربن حسن. (1403ق). معارج الاصول. قم: موسسه آل‌البیتb. محقق داماد، سید مصطفى. (1406ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامى. محقق داماد، سیدمحمد. (1382). المحاضرات. اصفهان: مبارک. مشکینی اردبیلی، علی. (1349). الرسائل الجدیدة والفرائد الحدیثة. قم: مطبعة پیروز. مصطفوی، حسن. (1402ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز الکتاب للترجمة والنشر. مغنیه، محمدجواد. (1421ق). فقه الامام الصادق8. چاپ دوم. قم: مؤسسۀ انصاریان. مقری فیومی، احمد‌بن محمد. (بی‌تا). مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: منشورات دارالرضی.
ب. منابع عربی
میرزای قمی، ابو القاسم‌بن محمد حسن. (1430ق). القوانین المحکمة فی الاصول. قم: احیاء الکتب الاسلامیة. موسوی، سید شرف الدین. (بی‌تا). ابوهریرة. قم: مؤسسة انصاریان للطباعة و النشر نایینی، محمدحسین. (1376). فوائد الاصول. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم نجفی عراقی، عبدالنبی. (1380ق). المعالم الزلفی فی شرح العروة الوثقی. قم: المطبعة العلمیه نجفی، محمدحسین‌بن على. (1359ق). تحریرالمجلة. نجف: المکتبة المرتضویة نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. تحقیق عباس قوچانی؛ علی آخوندی. چاپ هفتم. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی. نراقی، محمدبن احمد. (1422ق). مشارق الاحکام. چاپ دوم. قم: کنگرۀ بزرگداشت ملامهدی نراقی و ملااحمد نراقی. وحید بهبهانی، محمدباقر. (1416ق). الرسائل الاصولیة. قم: مؤسسة العلامه المجدد الوحید البهبهانی. هابلقی، محمد شفیع‌بن علی‌اکبر. (بی‌تا). القواعد الشریفة. قم: مؤلف. یزدی، محمدکاظم. (1317). مجموعة الرسائل الاصولیه. قم: سید مرتضی. یزدی، محمدکاظم. (1426ق). التعارض. قم: مؤسسۀ انتشارات مدینه.
