آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,462 |
| تعداد مقالات | 35,184 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,995,852 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,253,264 |
ادله فقهی نظریه تخییری بودن حق قصاص | ||
| جستارهای فقهی و اصولی | ||
| مقاله 4، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 23، شهریور 1400، صفحه 73-112 اصل مقاله (738.28 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی (داوری عادی) | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jrj.2020.55597.1840 | ||
| نویسندگان | ||
| سید هاشم آل طه* 1؛ احمد حاجی ده آبادی2 | ||
| 1دانش‌آموختۀ دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم و وکیل پایه یک دادگستری. (نویسنده مسئول) رایانامه: s.aletaha@iran.ir | ||
| 2استادتمام حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه تهران؛ واحد پردیس فارابی قم – ایران؛ رایانامه: adehabadi@ut.ac.ir | ||
| تاریخ دریافت: 22 مهر 1398، تاریخ بازنگری: 12 دی 1398، تاریخ پذیرش: 07 خرداد 1399 | ||
| چکیده | ||
| مطابق با نظریۀ تخییری بودنِ حق قصاص، ولیِ دم و مجنیٌ‌علیه میان قصاص و مطالبۀ دیه مخیرند. درمقابل، طرفداران نظریۀ تعیینی بودنِ حق قصاص معتقدند اولیای دم و مجروحان در جنایات عمدی، بدون رضایت جانی، حق مطالبۀ دیه را ندارند. قانون‌گذار جمهوری اسلامی از ابتدا نظریۀ تعیینی را به‌دلیل شهرت فتوایی، مبنای قانون مجازات اسلامی قرار داد. اما از آنجا که این نظریه در عمل با مشکلات و تبعات منفی‌ای ازقبیلِ هدر رفتنِ خون مقتول مواجه است، قانون‌گذار در سال 1392 به تبعیت از برخی فقها تصویب کرد در مواردی که قصاص مشروط به رد فاضل دیه است ولیِ دم حق مطالبۀ دیه را دارد. با این همه، برخی از مشکلات عملیِ نظریۀ تعیینی کماکان باقی است و تنها راه رفع این مشکلات، حاکمیت نظریۀ تخییری بودنِ حق قصاص در قانون است. اما قانون‌گذار با تصور این‌که ادلۀ این نظریه در فقه امامیه شاذ و مبانی آن ضعیف است آن را مبنای قانون قرار نداده است. این نوشتار سعی دارد اثبات کند این نظریه شاذ نیست و ادلۀ فقهی آن از اتقان لازم برخوردار است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قصاص؛ دیه؛ ولیّ‌دم؛ نظریه تخییری بودن قصاص؛ نظریه تعیینی بودن قصاص | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Explaining the Jurisprudential Evidence in the Theory of the Optionality of Retaliation Right | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Seyed hashem Aletaha1؛ Ahmad Haji DehAbadi2 | ||
| 1PhD in Criminal Law and Criminology at Qom Azad University and Lawyer; (Corresponding Author) | ||
| 2Associate Professor of Criminal Law and Criminology at Farabi University Of Qom, Qom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Based on the theory that says the retaliation (Qiṣaṣ( right is takhyīrī (choosing between two or more alternatives), the next of kin (Walī Dam) and victim are free to choose the retaliation or to ask for the blood money. On the other hand, proponents of the theory that says this right is absolute obligatoriness (taʻyīnī), believe that the next of kin and injured persons in intentional crimes do not have the right to demand blood money without criminal’s consent. Taʻyīnī theory, from the beginning, was made the basis of Islamic criminal law by the lawmaker of the Islamic Republic. However, because in practice, this theory is facing problems and negative consequences such as shed the murdered blood with impunity, in 1392/2013 the lawmaker, following some jurists, passed a law that in cases where the retaliation is conditional upon the rejection of blood money differentials (Faḍil), the next of kin do not have the right to demand blood money. Nevertheless, there are still some practical problems of Taʻyīnī theory. The domination of the theory which says retaliation right being optional (Takhyīrī) in law is the only way to solve this problems. Assuming that evidences of this theory in Imami fiqh are rare and its principles are weak, the lawmaker has not made it the basis of the law. This study has tried to prove that the theory is not rare and its fiqhi evidences are convincing. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Retaliation (Qiṣaṣ(, Blood Money, the Next of Kin (Walī Dam), the Theory of Being Optional of the Retaliation Right, the theory of BeingAbsolute Obligatoriness (taʻyīnī) | ||
| اصل مقاله | ||
|
در دست اقدام... | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. آلوسی، محمود. (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة. آل‌طه، سید هاشم. (1397). تخییری یا تعیینی بودن حق قصاص در فقه امامیه و اهل سنت: مبانی و نتایج. رسالۀ منتشرنشدۀ دکتری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم. آل‌طه، سید هاشم؛ حاجی ده‌آبادی، احمد. (1398). تأملی بر ادله فقهی ماده 360 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92. مطالعات فقهی و فلسفی. 9 (34)،106-85. ابن‌ادریس الحلی، محمد. (1411ق). السرائر. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. ابن العربی، ابی بکر محمدبن عبدالله. (1424ق). احکام القرآن. چاپ دوم. بیروت: دار الکتب العمیة. ابن‌براج طرابلسی، عبد العزیز. (١٤٠٦ق). المهذب. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. ابن‌رشد حفید، محمدبن أحمد‌بن رشد. (1425ق). بدایة المجتهد ونهایة المقتصد. القاهرة: دار الحدیث. ابن‌زهرة، سید حمزةبن علی‌بن زهرة. (1417ق). غنیة النزوع. قم: مؤسسۀ امام صادق. ابن‌فهد حلی، احمد‌بن محمد. (1407ق). المهذب البارع. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. ابن‌قدامة، عبد الله‌بن أحمد‌بن قدامة المقدسی. (1421ق). المقنع فی فقه احمد‌بن حنبل. جده: مکتبة السوادی للتوزیع. ابن‌قدامة، عبد الله‌بن أحمد‌بن قدامة المقدسی. (1414ق). الکافی فی فقه الامام حنبل. بیروت: دار الکتب العلمیة. ابوالفتوح رازی، حسین‌بن علی. (1376). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: آستان قدس رضوی. اردبیلی، احمد. (بی‌تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن. تهران: المکتبة المرتضویة للإحیاء الآثار الجعفریة. اردبیلی، احمد. (1416ق). مجمع الفائدة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. تبریزی، جواد. (1429ق). تنقیح مبانی الاحکام کتاب القصاص. چاپ سوم. قم: دار الصدیقة الشهید. جوادی آملی، عبدالله. (1388). تسنیم. چاپ سوم. قم: نشر اسراء. حاجی ده‌آبادی، احمد. (1391). قواعد فقه جزایی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. حر عاملی، محمد. (1414ق).وسائل الشیعة. قم: مؤسسة آل‌البیت. حلبی، أبوصلاح تقی‌بن نجم. (1403ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنین(ع). حلی، حسن‌بن یوسف. (1412ق). مختلف الشیعة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. خطیب شَربینی، شمس‌الدین، محمدبن أحمد. (1415ق). مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج. بیروت: دار الکتب العلمیة. جَصّاص، ابی‌بکر احمد‌بن علی. (1412ق). أحکام القرآن. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی. خوانساری، احمد. (1405ق). جامع المدارک. چاپ دوم. تهران: مکتب صدوق. خمینی، روح الله. (1390ق). تحریر الوسیله. چاپ دوم. نجف: مطبعة الآداب. خویی، ابوالقاسم. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج. قم: مؤسسۀ احیاء آثار امام خویی. روحانی، محمدصادق. (1414ق).فقه الصادق. چاپ سوم. قم: دار الکتب. سبحانی، جعفر. (1433ق)، أحکام القصاص فی الشریعة الإسلامیة. قم: مؤسسة الإمام الصادق. سلار دیلمی، حمزه. (1414ق). المراسم العلویة فی الاحکام النبویة. قم: مجمع جهانی اهل‌بیت . شیخ بهایی عاملی، بهاء الدین. (1319ق). جامع عباسی. تهران: مؤسسۀ انتشارات فراهانى. شیخ مفید، محمدبن محمدبن النعمان. (1410ق). المقنعة. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. شهید اول، عاملی، محمد. (بی‌تا). القواعد و الفوائد. قم: مکتبة المفید. شهید ثانی، زین الدین. (1398ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. چاپ دوم. قم: انتشارات داوری. شهید ثانی، زین الدین. (1416ق). مسالک الأفهام. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة. صانعی، یوسف. (1382). فقه الثقلین فی شرح تحریر الوسیله. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. طباطبائی، علی. (1404ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسۀ آل‌البیت. طباطبایی، محمد حسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. طبرسی، فضل‌بن حسن. (1415ق). مجمع البیان فی تفسیر القران. بیروت: منشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات. طوسی، محمدبن حسن. (1390ق). النهایه. چاپ دوم. بیروت: دار الکتب العربی. طوسی، محمدبن حسن. (1420ق). الخلاف. چاپ سوم. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. طوسی، محمدبن حسن. (1387ق). المبسوط. تهران: المکتبة المرتضویة لااحیاء الاثار الجعفریة. طوسی، محمدبن حسن. (1365ق). تهذیب الاحکام. چاپ سوم. تهران: دار الکتب الاسلامیة. فاضل‌هندی، محمدبن حسن. (1405ق). کشف اللثام. قم: نشر کتابخانه مرعشی نجفی. فاضل مقداد، مقداد‌بن عبد اللّه سیورى. (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: انتشارات کتابخانۀ آیة الله مرعشى نجفى. فخر رازی، محمد فخر الدین. (1401ق). تفسیر الفخرالرازی المشتهر بالتفسیر الکبیر و مفاتیح الغیب. بیروت: دار الفکر. فیض کاشانی، محمد محسن. (1416ق). تفسیر الصافی. چاپ دوم. قم: مؤسسة الهادى. قائنی، محمد. (1385). المبسوط فی فقه المسائل المعاصر. قم: مرکز فقه الائمة الاطهار . قائنی، محمد. (1396). تقریرات درس خارج فقه. بازیابی شده در تیرماه 1397 از http://www.qaeninajafi.ir. قرطبی، محمدبن احمد‌بن أبی بکر. (1384ق).، تفسیر القرطبی (الجامع لأحکام القرآن). چاپ دوم. قاهره: دار الکتب المصریة. کاسانی، ابوبکر‌بن مسعود‌بن احمد. (1406ق). البدائع الصنایع فی ترتیب الشرایع. چاپ دوم. بیروت: دار الکتب العلمیة. کرکی، علی‌بن الحسین. (1408ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث. کلینی، محمدبن یعقوب. (1367). الفروع من الکافی. چاپ سوم. تهران: دار الکتب الاسلامیة. ماوردی، أبوالحسن علی‌بن محمد. (1419ق). الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی وهو شرح مختصر المزنی. بیروت: دار الکتب العلمیة. مجلسی، محمد باقر. (1363). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الاسلامیة. مجلسی، محمد تقی. (1406ق). روضه المتقین. چاپ دوم. قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانپور. محقق‌حلی، جعفربن الحسن. (1409ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چاپ دوم. تهران: انتشارات استقلال. محمدی جورکویه، علی. (1394). تخییری یا تعیینی بودن حق قصاص. فصلنامۀ حقوق اسلامی، 12 (44)، 7-29. محقق داماد، سید مصطفی. (1363). قواعد فقه بخش مدنی. تهران: نشر علوم اسلامی. مقتدایی، مرتضی. (1389). درس خارج فقه استاد مقتدایی. بازیابی‌شده در 16 اسفند 1392 از مشکینی، علی. (1381). ترجمه قرآن. قم: مؤسسۀ نشر الهادی. مظاهری، حسین. (1387). توضیح المسائل. چاپ یازدهم. قم: مؤسسۀ فرهنگی مطالعاتی الزهرا. مظاهری، حسین. (1384)،درس شمارۀ 26. بازیابی‌شده در خرداد 1395 از www.almazageri.ir. مظفر، محمد رضا. (1386ق). اصول الفقه. چاپ دوم. نجف: دار النعمان. موسوى کرمانشاهى، سید سجاد. (1391). اصالت دیه در قتل عمد. مجلۀ فقه. 19 (71)، 133-154. نجفی، محمد حسن. (1367). جواهر الکلام. چاپ سوم. تهران: دار الکتب الاسلامیة. نَوَوِی، أبوزکریا محیی‌الدین یحیى‌بن شرف. (بی‌تا). المجموع شرح المهذب. بیروت: دار الفکر. وحید خراسانی، حسین. (1386). منهاج الصالحین. قم: مدرسة الإمام باقر العلوم(ع). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 501 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 233 |
||