آسمان های نفتی شهر

محیط زیست

آسمان‌های نفتی شهر

نیلوفر شهسواریان

سال قبل آسمان زمستان تهران و چند شهر دیگر خیلی خیلی خاکستری بود. انگار یک ماسک باید برای کرونا بزنیم و یک ماسک دیگر هم برای آلودگی! در خبرها آمد که علت این همه آلودگی استفاده از سوخت مازوت است. حالا از دور و با فاصله به سراغ این سوخت برویم، تا ببینیم چه از جان ما می‌خواهد. راستی این سوخت اسم‌های زیادی دارد، نفت کوره، نفت کثیف، نفت سنگین و نفت سیاه.

مازوت چیست؟

وقتی نفت‌ ‌خام را پالایش می‌کنند، مازوت تشکیل می‌شود. مازوت یکی از هیدروکربن‌های نفتی است که کیفیت پایینی دارد. وقتی مازوت را می‌سوزانند سولفات‌ها و نیترات‌ها به شکل ذرات بسیار ریز هوا تبدیل می‌شود که به آن «ذرات معلق»‌ موجود در هوا می‌گویند. به همین خاطر وقتی نیروگاه‌ها و صنایع از این ماده استفاده کنند، هوا شدیداً آلوده می‌شود.

از نفت کوره در بسیاری از گرمکن‌ها، موتورها، چراغ‌ها و کوره‌ها استفاده می‌کنند؛ البته بیش‌تر در گذشته. شوروی سابق از مازوت برای گرم کردن خانه‌ها استفاده می‌کرد؛ چون در آن زمان تجهیزات لازم برای تبدیل مازوت به محصولات پتروشیمی دیگر را نداشتند.

چرا نفت کوره خطرناک است؟

برای این‌که این سوخت سیاه را درجه‌بندی کنند، باید به گوگرد آن توجه کنند. وقتی سوخت‌های فسیلیِ دارای گوگرد می‌سوزند، ترکیباتی منتشر می‌شوند که بخش بیش‌تر آن را SO2 تشکیل می‌دهد. SO2 یک گاز سمی برای سلامتی مضر است. وزن این گاز از هوا بیش‌تر است و زمانی که غلظت آن در هوا به بیش از 500 ppb برسد، بوی بدی دارد که در این سطح، کشنده خواهد بود. وقتی غلظت معمول این گاز در اتمسفر کم‌تر از 10ppb باشد اثر مخربی بر سلامتی ندارد.

نفت کوره اثرات مخرب دیگری هم دارد. وقتی مازوت را می‌سوزانند اکسیدهای گوگرد به اسید تبدیل می‌شوند. اسید تحت شرایط خاص هواشناسی به باران اسیدی، برف و مه تبدیل می‌شود. فلزات سنگین در باران‌های اسیدی حل می‌شود و خاک‌ها هم دیگر نمی‌توانند ریشه‌ی درختان را نگه دارند. به همین خاطر فرسایش خاک اتفاق می‌افتد و بعد با نابود شدن پوشش گیاهی، سیل اتفاق می‌افتد.

اگر نیروگاه‌های حرارتی فاصله‌ی کمی با شهرها داشته باشد و از مازوت استفاده کنند، سلامتی انسان به خطر می‌افتد. وقتی مازوت ذرات در هوا را تنفس کنیم و یا آب‌ و غذای آلوده مصرف کنیم، در زمان تماس پوست با این مواد، مازوت وارد بدن می‌شود. اگر صنایع بزرگ، مازوت بسوزانند میزان آلایندگی‌شان چند ده برابر دیگر آلاینده‌هاست.

اثرات مازوت بر سلامتی

این گاز در غلظت‌های پایین‌تر باعث درد قفسه‌ی سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و در کل افزایش بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی مانند آسم، برونشیت و حتی سرطان می‌شود.

برای سلامتی‌مان چه کار کنیم؟

حالا که این مازوت هست و معلوم نیست چه وقتی می‌خواهد دست از سرمان بردارد، این راه‌کارها به سلامتی ما کمک می‌کند:

1- در زمان آلودگی در خانه بمانیم و به سفرهای غیرضروری نرویم.

2- در هوای آلوده ورزش نکنیم.

3- در روز شیر کم‌چرب، میوه و سبزی تازه و آب زیاد بخوریم.

4- در هوای آلوده نفس عمیق نکشیم.