آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,398 |
| تعداد مقالات | 34,482 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,205,111 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,827,742 |
اراده آزاد و دشواره جبر در نظریه سلطنت | ||
| نقد و نظر | ||
| دوره 26، شماره 103، مهر 1400، صفحه 60-87 اصل مقاله (703.75 K) | ||
| نوع مقاله: علمی ـ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jpt.2021.60730.1835 | ||
| نویسندگان | ||
| امین صیدی* 1؛ حسن لاهوتیان2؛ بهروز محمدی منفرد3 | ||
| 1دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس، تهران | ||
| 2دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی، تهران | ||
| 3استادیار دانشگاه تهران، | ||
| تاریخ دریافت: 30 فروردین 1400، تاریخ بازنگری: 19 اردیبهشت 1400، تاریخ پذیرش: 22 اردیبهشت 1400 | ||
| چکیده | ||
| تقابل ضرورت علّی با ارادۀ آزاد و اختیار آدمی یکی از مسائل مهم و چالش برانگیز در تاریخ فلسفه و کلام اسلامی بوده است. بسیاری از متفکران سعی بر حل این دشواره داشته‌‌اند. شهید صدر از اندیشمندان ناسازگارگرای معاصر است که با وام‌‌گیری از «نظریۀ طلب» محقق نائینی و جرح‌‌وتعدیل و تکمیل آن، طرحی نو در این مسئله درانداخته است. با این بیان که «فعل انسان به عنوان یکی از مصادیق قاعدۀ ضرورت علّی تا وجوب پیدا نکند، وجود نمی‌‌یابد و وجوب (ضرورت) تنافی با اختیار دارد؛ پس انسان در افعالش مجبور است» طرح اشکال کرده است و با تخصیص قاعدۀ فلسفی «ضرورت بالغیر» که از وجوه و صُور ضرورت علّی است، جریان این قاعده در فاعل‌‌های مختار را انکار کرده و با افزودن مادۀ سلطنت به مواد سه‌‌گانۀ فلسفی (وجوب، امکان، امتناع) صورت قاعده را از «الشَئُ مَا لَم یَجِب لَم یُوجَد» به «الشَیءُ لایُوجَدُ اِلّا بِالوُجُوبِ أو السَلطَنَه» تغییر داده است. در پژوهش حاضر، برآنیم که به شیوه‌ای تحلیلی «نظریۀ سلطنت» را تبیین کنیم و با رفع اشکالات، اتقان و صحت آن را به اثبات برسانیم تا ارادۀ آزاد و شبهه جبر را بر محملی صحیح بنشانیم. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نظریۀ سلطنت؛ نظریۀ طلب؛ ارادۀ آزاد؛ جبر و اختیار؛ شهید صدر؛ محقق نائینی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Free Will and the Problem of Determinism in the Theory of Dominion | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Amin Seidi1؛ Hasan Lahootiyan2؛ Behrooz Mohammadimonfared3 | ||
| 1PhD student, Islamic Philosophy and theology, Tarbiat Modarres University, Tehran | ||
| 2PhD student, Islamic Philosophy and theology, Allameh Tabatabaei University, Tehran | ||
| 3Assistant professor, Department of Ethics, University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| The contrast between causal necessity and human free will has been a major challenging problem throughout the history of Islamic philosophy and theology. Many intellectuals have tried to solve the problem. Shahid Ṣadr is a contemporary incompatibilist Muslim scholar who contributed to the problem by borrowing and modifying Nāʾīnī’s ‘theory of will’ (ṭalab). He has formulated the problem as follows: as long as the human action is not necessitated as an instance of the principle of causal necessity it cannot exist, and such necessity is incompatible with free will, so human actions are deterministic. He then believes that the philosophical principle of “necessitation by the other,” as an aspect of causal necessity, finds an exception in free agents, and by adding the matter of dominion (salṭana) to the three philosophical matters (i.e. necessity, possibility, and impossibility), he has changed the principle from “the thing is not made existent as long as it is not necessitated” to “the thing is not made existent except by necessity or dominion.” In this paper, we seek to provide an analytic account of the ‘theory of dominion,’ establishing its cogency and accuracy by replying to objections, and in this way, we try to do justice to the free will and the problem of determinism. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Theory of dominion, theory of will, free will, determinism and free will, Shahid Ṣadr, Nā’īnī | ||
| مراجع | ||
|
1. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1426ق). کفایة الاصول (چاپ سوم). قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث. 2. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1394). الالهیات من کتاب الشفاء (محقق: حسن‌‌زاده آملی، چاپ پنجم). قم: بوستان کتاب. 3. اسماعیلی، محمدعلی. (1392). بررسی تطبیقی نظریۀ سلطنت نفس در اندیشۀ محقق نایینی، محقق خویی و شهید صدر(قدّس سرّه). کلام اسلامی، 22 (86)، صص 77-94. 4. برنج‌کار، رضا. (1392). علیت و سلطنت انسان از دیدگاه شهید صدر، اندیشه‌‌های حکمی و اجتهادی شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر (چاپ اول). تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. 5. پالمر، مایکل. (1389). مسائل اخلاقی (مترجم: علی‌‌رضا آل‌‌بویه، چاپ دوم). قم: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. 6. جوادی آملی، عبدالله. (1376). رحیق مختوم (ج2). قم: اسرا. 7. حسین‌زاده، محمد. (1393). اراده‌ی آزاد از دیدگاه صدر المتالهین. حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 5(1)، صص43_63. 8. حسینی حائری، سیدکاظم. (1433). مباحث الاصول (تقریرات درس خارج سید محمدباقر صدر) (ج1و2، چاپ سوم). قم: دارالبشیر. 9. سبحانی، جعفر. (1418ق). لب الاثر فی الجبر و القدر. قم: مؤسسه امام صادق(علیه السّلام). 10. عبدالساتر، حسن. (1423). بحوث فی علم الاصول (تقریرات درس خارج سیدمحمدباقر صدر، ج2). قم: محبین. 11. عسکری، حسن بن عبدالله. (1400ق). الفروق فی اللغه. بیروت: دارالافاق الجدیده. 12. کاپلستون، فردریک چالز. (1386). تاریخ فلسفه (مترجم: جمعی از مترجمین، ج5، چاپ پنجم). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 13. کاظمی خراسانی، محمدعلی. (1376). فوائد الاصول (تقریرات درس خارج نائینی، چاپ اول). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 14. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1416ق). نهایة الحکمه (چاپ دوازدهم). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 15. مبلغی، احمد. (1379). وجدان فقهی و راه‌‌های انضباط بخشی به آن در استنباط 1. مجله فقهی اهل‌بیت، 39(21)، صص 70-108. 16. مطهری، مرتضی. (1390). اصول فلسفه و روش رئالیسم (چاپ پانزدهم). تهران: صدرا. 17. ملاصدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی. (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیه (ج3 و 6). بیروت: دارالاحیا التراث العربی. 18. ملاصدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی. (1366). تفسیر القرآن الکریم (ج1، چاپ دوم). قم: بیدار. 19. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود. (1431ق). اضواء و آراء (تعلیقات علی کتابنا بحوث فی علم الأصول) (ج1، چاپ اول). قم: مؤسسة دائرةالمعارف فقه اسلامی. 20. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود. (1417ق). بحوث فی علم الأصول (تقریرات درس خارج سید محمدباقر صدر) (ج2، چاپ سوم). قم: مؤسسة دائرةالمعارف فقه اسلامی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,983 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,045 |
||