تاریخ‌نوردی با دکمه‌ها

تاریخچه

تاریخ‌نوردی با دکمه‌ها

هاجر زمانی

مثلاً مقدمه

خیلی از وسایل کاربردی هستند که ما هیچ وقت در موردشان زحمت فکر کردن به خودمان نمی‌دهیم. یکی از این مظلوم‌ترین‌ها که فقط وقتی گم می‌شود یا کنده می‌شود به یادش می‌افتیم، دکمه است! و شاید هیچ وقت به این فکر نکرده‌ایم که دکمه چه نقشی در گذران زندگی ما دارد. به احتمال زیاد خیاط‌ها تنها افرادی هستند که به دکمه‌ها توجه خاصی دارند و بیش‌تر از همه به شکل و قیافه و رنگ و جنس‌شان توجه می‌کنند. بد نیست ما هم سری به دنیای دکمه‌ها بکشیم و ببینیم از کی به وجود آمدند و آمدن‌شان به قول شاعر بهر چه بود؟

تاریخ تولد اولین دکمه

گفته شده دکمه‌ها بیش از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح، وجود داشتند. اسنادی وجود دارد که می‌گوید 2800 سال قبل از میلاد، در دوره‌ی سند باستان وجود داشته و در امپراطوری چین هم تا 2000 سال پیش از میلاد، از دکمه استفاده می‌کردند. جالب آن‌جاست که دکمه‌ها مثل دکمه‌های امروزی سوراخ داشتند که برای دوختن به لباس بوده و اشکال مختلف هندسی داشته‌اند. جنس این دکمه‌های باستانی هم از صدف بوده است. تا این‌جا همه چیز عادی است؛ اما از این‌جا به بعد ماجرا جالب می‌شود! می‌پرسید چه‌طور؟ از آن‌جا که در آن زمان دکمه را به خاطر نقشش در بستن لباس استفاده نمی‌کردند، بلکه فقط به عنوان یک شیء تزئینی روی لباس استفاده می‌کردند!‌ در حقیقت دکمه‌های اولیه، جا دکمه نداشتند و مثل یک سنجاق سینه، ‌به لباس دوخته می‌شدند. جنس این دکمه‌ها هم معمولاً فلزات و صدف و شاخ حیوانات بوده است! (بیچاره حیوانات که از هزاران سال قبل تاکنون کشته می‌شوند تا انسان‌ها از اجزای بدن‌شان به عنوان یک وسیله‌ی تزئینی استفاده کنند!)

پس با این وجود نتیجه می‌گیریم مردم در آن زمان برای بستن لباس خود از سنجاق،‌ گیره و کمربند استفاده می‌کردند و هنوز کاربرد اصلی دکمه را متوجه نشده بودند! اما بالأخره انسان‌های باهوش‌تری پیدا شدند و فهمیدند می‌شود از دکمه کار بهتری کشید! آن‌ها یک حلقه کوچک نخی به لباس می‌دوختند و لباس را از آن رد می‌کردند. خب خدا را شکر بالأخره متوجه اصل ماجرا شدند.

دکمه و اروپایی‌های تجمل‌پرست

می‌گویند دکمه 1200 سال قبل از میلاد مسیح به اروپا رسید و بالأخره در قرن سیزدهم با جادکمه، به آلمان رسید و بعد در سراسر اروپا پخش شد. اروپایی‌ها ایده‌ی استفاده از دکمه را از ترک‌ها و مغول‌هایی که در طول سفرهای‌شان می‌دیدند، وام گرفتند و طولی نکشید که دکمه جزء جدانشدنی لباس‌های‌شان شد. مثل سایر ابزار و اختراعات که سایر ملت‌ها کشف می‌کردند؛ اما اروپایی‌ها با سرعت باورنکردنی، آن را همه‌گیر می‌کردند و کپی‌کاری‌شان همیشه عالی بوده است.

فرانسوی‌ها زودتر از بقیه کشورهای اروپایی روی خوش به دکمه نشان دادند و انجمن سازندگان دکمه را تأسیس کردند. این انجمن از عده‌ی زیادی افراد هنرمند بود که دکمه‌های زیبایی برای فروختن به قشر ثروتمند و اشراف می‌ساختند. جالب است بدانید دکمه فقط متعلق به اشراف بود؛ و اگر شما یک دهقان فداکار بودید که یک سال درآمد خودتان را پس‌انداز می‌کردید تا پول خرید دکمه را به دست می‌آوردید،‌ باز هم به شما اجازه‌ی خرید دکمه نمی‌دادند! کمی بعد طبقه‌ی اشراف قانونی را تصویب کرد که مردم طبقه‌ی عادی هم بتوانند از دکمه استفاده کنند با این شرط که تنها از دکمه‌های پارچه‌ای و نخی استفاده کنند! در کمال ناباوری، دکمه باز هم به نماد طبقه‌ی اشراف تبدیل شد و تنها یک وسیله برای بستن لباس نبود، ‌بلکه نشانه‌ای از پول‌دار بودن شد!

عاشقان دکمه

در اواسط قرن چهاردهم میلادی، دکمه به تجارت بزرگی تبدیل شد. خصوصاً انجمن سازندگان دکمه در فرانسه پول خوبی از طریق فروش دکمه‌هایش به جیب زد و مردم هر روز شیفته‌ی دکمه‌ها می‌شدند. این علاقه آن‌قدر شدید و دیوانه‌وار بود که کلیسا هم وارد صحنه شد و گفت که دکمه‌ها «دام شیطان» هستند. اما مردم گوش‌شان به این حرف‌ها بدهکار نبود و حتی لباس‌هایی وجود داشت که هزاران دکمه روی آن‌ها دوخته می‌شد! پادشاه فرانسه در ملاقات با هنری هشتم لباسی پوشید که در آن از 13600 دکمه تزئینی استفاده شده بود!

اما دکمه در قرن شانزدهم شانس نیاورد و فرقه‌ای از پروتسان‌های انگلستان که علیه الیزابت قیام کرده بودند و طرفدار سادگی بودند، استفاده از دکمه را گناه دانستند. برای همین از محبوبیت دکمه کم شد؛ اما هنوز هم بودند افرادی که از دکمه‌هایی با جنس طلا و عاج و صدف و حتی الماس استفاده‌ می‌کردند و دکمه‌ها پرکار و ظریف بودند.

جنگ دکمه‌ای

این جنگ را خیاطان فرانسه ایجاد کردند. آن‌ها با استفاده از گلوله‌های کوچک نخی دکمه‌های زیبای نخی درست کردند؛ اما انجمن سازندگان دکمه که منافعش را در خطر می‌دید از آن‌ها شکایت کرد و خیاط‌ها به خاطر ساخت دکمه ارزان جریمه شدند! ‌در این زمان کشورهای آلمان، آمریکا و انگلستان هم به لیست مشتریان دکمه‌سازهای فرانسوی اضافه شده بودند.

در قرن هجدهم ناپلئون کت‌های کوتاه با دکمه‌های فلزی را مد کرد. البته این موضوع باعث توقف صنف دکمه‌سازان نشد و آن‌ها پر قدرت به کارشان ادامه دادند. حتی یک محموله مروارید از ژاپن به فرانسه وارد شد که باعث به وجود آمدن دکمه‌های مرواریدی در لباس ملکه‌ها و شاه‌ها شد.

دوران اوج دکمه‌ها قرن نوزدهم بود. زمانی که انواع و اقسام دکمه‌های گوناگون با هم به رقابت می‌پرداختند و همه مدل دکمه‌ی ارزان و گران در بازار وجود داشت.

قرن بیستم هم با ورود پلاستیک به عرصه‌ی تولید، دکمه‌هایی با ظاهرهایی متفاوت به وجود آمد که همه می‌توانستند آن را تهیه و برای زیباتر کردن لباس خود از آن استفاده کنند. با وجود این هنوز هم صنعت ساخت دکمه‌هایی با فلزهای گران‌بها، استخوان، ‌شاخ گوزن، صدف، عاج فیل و... وجود دارد.