استادیار گروه مسائل فقهی و حقوقی، پژوهشکده فقه و حقوق، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.
تاریخ دریافت: 21 اردیبهشت 1400،
تاریخ بازنگری: 07 مهر 1400،
تاریخ پذیرش: 05 آذر 1400
چکیده
زندگی در فضای صلح‌آمیز و به دور از جنگ، یکی از مهم‌ترین آرزوهای بشر بوده است و برای تحقق آن تلاش‌های بسیاری صورت گرفته که از جمله می‌توان به شناسایی «حق بر صلح» اشاره کرد که بر اساس آن «زندگی در صلح» به‌مثابه «حق بشری» در کنار سایر حق‌های به‌رسمیت‌شناخته‌شده برای بشر موردتأیید و تأکید قرار گرفته است. با این حال، علاوه بر مکاتب بشری، در اسلام نیز جنگ و جهاد در مواردی تجویز شده است و به مسلمانان اجازه داده شده با کسانی که با آنان سر جنگ دارند، به جهاد و مقاتله برخیزند. سؤالی که این مقاله درصدد یافتن پاسخ آن می‌باشد، این است که آیا می‌توان حق زندگی در صلح را برای کسانی که سر جنگ و ستیز با مسلمانان ندارند، از جمله غیرمسلمانان، به رسمیت شناخت؟ در پاسخ به این پرسش به‌نظر می‌رسد با استناد به ادله دینی، به‌ویژه آیات قرآن کریم، می‌توان قائل شد که جنگ و قتال با کسانی مجاز است که سر جنگ و ستیز با مسلمانان دارند؛ بنابراین غیرمسلمانانی که خواهان زندگی مسالمت‌آمیز با مسلمانان هستند، حق دارند در فضایی صلح‌آمیز زندگی کنند.
A Jurisprudential Study of the Right to Have Peace with Emphasis on the Verses of the Holy Qur'an
نویسندگان [English]
mahdi firouzi
Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Legal Affairs, Research Center for Jurisprudence and Law, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran.
چکیده [English]
Living in a peaceful environment away from war has been one of the most important human aspirations and many efforts have been made to achieve it, including the recognition of the "right to have peace", according to which "living in peace" as "the right of human" has been affirmed and emphasized along with other recognized human rights. However, in addition to the humanistic schools, war and jihad have been emphasized in Islam in some cases, and Muslims are allowed to wage jihad and fight against those with whom they are at war. The question, which this paper seeks to answer, is whether the right to live in peace can be recognized for those who are not at war with Muslims, including non-Muslims. In answer to this question, it seems that by referring to religious arguments, especially the verses of the Holy Qur'an, it can be considered that fighting is permissible with those who are at war with Muslims. Therefore, non-Muslims who want to live peacefully with Muslims have the right to live in a peaceful environment.
کلیدواژه‌ها [English]
he Holy Qur'an, Fiqh, war, jihad, peace, human rights, right to have peace
مراجع
قرآن کریم. 1. آلوسى، محمود. (۱۴۱۵ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی. بیروت: دارالکتب العلمیة. 2. ابن‌فارس، احمد. (۱۴۱۴ق). معجم مقاییس اللغة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی. 3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۴ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر. 4. احمدی میانجی، علی. (۱۴۱۹ق). مکاتیب الرسول. تهران: مؤسسه دارالحدیث. 5. جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۵). تسنیم. قم: مرکز نشر اسراء. 6. جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۸). روابط بین‌الملل در اسلام. قم: مرکز نشر اسراء. 7. جوهرى، اسماعیل بن حماد. (۱۴۱۰ق). الصحاح: تاج اللغة وصحاح العربیة. بیروت: دارالعلم للملایین. 8. حسینی جرجانی، سیدامیر ابوالفتوح. (۱۴۰۴ق). آیات الاحکام. تهران: انتشارات نوید. 9. حسینی واسطی زب‍ی‍دی، سیدمحمد. (۱۴۱۴ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دارالفکر. 10. خامنه‌ای، سیدعلی. (۱۳۸۵). مهادنه: قرارداد ترک مخاصمه و آتش‌بس. مجله علوم سیاسی، ۹(۳۳)، صص ۱۳-۵۸. 11. خمینی، سیدروح‌الله. (۱۴۰۹ق). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه دارالعلم. 12. خوانسارى، سیداحمد. (۱۴۰۵ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. قم: مؤسسه اسماعیلیان. 13. خویی، سیدابوالقاسم. (۱۴۱۳ق). منهاج الصالحین. قم: نشر مدینة العلم. 14. خویی، سیدابوالقاسم. (۱۴۳۰ق). البیان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخویی. 15. دهخدا، علی‌اکبر. (۱۳۷۳). لغت‌نامه دهخدا. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. 16. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (۱۴۱۲ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت - دمشق: دارالقلم - الدار الشامیه. 17. زحیلی، وهبه. (۱۴۱۲ق). آثار الحرب فی الفقه الاسلامی. بیروت: دارالفکر. 18. زمخشرى، محمود بن عمر. (۱۴۰۷ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل. بیروت: دارالکتاب العربی. 19. سید قطب. (۱۴۱۹ق). فی ظلال القرآن. بیروت: دارالشروق. 20. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (۱۴۱۰ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه. قم: داورى. 21. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرایع الإسلام. قم: موسسة المعارف الاسلامیه. 22. طباطبایی، سیدعلی. (۱۴۱۸ق). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل. قم: مؤسسة آل‌البیت. 23. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (۱۳۹۰ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات. 24. طبرسی، فضل بن حسن. (۱۳۷۲). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصر خسرو. 25. طبرسی، فضل بن حسن. (۱۴۱۲ق). تفسیر جوامع الجامع. قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم. 26. طبرى، محمد بن جریر. (۱۴۱۲ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفة. 27. طریحی، فخرالدین. (۱۴۱۶ق). مجمع البحرین. تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی. 28. طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). التبیان فی تفسیر القرآن. قم: مکتب الاعلام الاسلامی. 29. طیب، عبدالحسین. (۱۳۶۹). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات اسلام. 30. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۴ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسة آل‌البیت(علیهم السلام). 31. فاضل لنکرانی، محمدجواد. (۱۳۹۲). تولید و استفاده از سلاح‌های کشتارجمعی از دیدگاه فقه اسلامی. فصلنامه حقوق اسلامی، ۱۰(۳۹)، صص ۷-۳۴. 32. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله. (۱۳۶۹). کنز العرفان فی فقه القرآن. تهران: انتشارات مرتضوی. 33. فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۱۰ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت. 34. فضل‌الله، سیدمحمدحسین. (۱۴۱۹ق الف). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دارالملاک. 35. فضل‌الله، سیدمحمدحسین. (۱۴۱۹ق ب). کتاب الجهاد. بیروت: دارالملاک. 36. فیومی، احمد بن محمد. (۱۴۰۵ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: دارالهجرة. 37. قرشی، سیدعلی‌اکبر. (۱۳۷۷). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیة. 38. مشکینی، علی. (بی‌تا). مصطلحات الفقه. قم: نشر الهادی. 39. مصطفوی، حسن. (۱۳۶۸). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 40. معرفت، محمدهادی. (۱۴۲۹ق). التفسیر الأثری الجامع. قم: مؤسسة التمهید. 41. معین، محمد. (۱۳۷۵). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر. 42. مقدس اردبیلى، احمد. (بی‌تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن. تهران: مکتبة المرتضویه. 43. مکارم شیرازی، ناصر؛ همکاران. (۱۳۷۷). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه. 44. منتظری، حسینعلی. (۱۳۸۳). رساله حقوق. تهران: انتشارات سرایی. 45. منتظری، حسینعلى. (۱۳۸۷). حکومت دینى و حقوق انسان. قم: ارغوان دانش. 46. منتظری، حسینعلی. (۱۴۰۹ق). دراسات فی ولایة الفقیه وفقه الدولة الاسلامیة. قم: نشر تفکر. 47. نجفی، محمدحسن. (۱۹۸۱م). جواهر الکلام فی شرح شرایع‌الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی. 48. وحید بهبهانى، محمدباقر. (۱۴۲۶ق). حاشیة الوافی. قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی. 49. ورعی، سیدجواد. (۱۳۹۰). بررسی فقهی اصل در روابط خارجی دولت اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
50. Declaration on the Right to Peace, 19 December 2016. 51. Promotion of peace as a vital requirement for the full enjoyment of all human rights by all, 18 December 2014. 52. Resolution 5/XXXII of the UN Commission on Human Rights. 27 February 1976. 53. The ASEAN Human Rights Declaration, 18 November 2012. 54. UN General Assembly Resolution 71/189, 19 December 2016.
