جوادی, نصیرالدین. (1400). نگرشی جامع به گونه‌شناسی تقدیم و تأخیر لفظی در قرآن. اسلام و مطالعات اجتماعی, 26(99), 31-54. doi: 10.22081/jqr.2021.58262.2966
نصیرالدین جوادی. "نگرشی جامع به گونه‌شناسی تقدیم و تأخیر لفظی در قرآن". اسلام و مطالعات اجتماعی, 26, 99, 1400, 31-54. doi: 10.22081/jqr.2021.58262.2966
جوادی, نصیرالدین. (1400). 'نگرشی جامع به گونه‌شناسی تقدیم و تأخیر لفظی در قرآن', اسلام و مطالعات اجتماعی, 26(99), pp. 31-54. doi: 10.22081/jqr.2021.58262.2966
جوادی, نصیرالدین. نگرشی جامع به گونه‌شناسی تقدیم و تأخیر لفظی در قرآن. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1400; 26(99): 31-54. doi: 10.22081/jqr.2021.58262.2966
تاریخ دریافت: 25 تیر 1399،
تاریخ بازنگری: 11 بهمن 1399،
تاریخ پذیرش: 14 بهمن 1399
چکیده
دانش تقدیم و تأخیر از دیرباز مورد توجه علمای بلاغت و علوم قرآن بوده است. کاربرد این فن به منظور زیباسازی کلام، بیان حصر، تأکید بیشتر بر نکته‌ای، اهمیت صفتی بر صفت دیگر و یا خبری بر خبر دیگر در کلام است. این دانش از سوی دانشمندان متقدم و متأخر به گونه‌هایی تقسیم شده که نیاز به بازبینی و بررسی دارند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، در پی آن است که پس از تبیین گونه‌های ارائه شده، نخست به نقد و بررسی آنها پرداخته و در پایان با ارائه دسته‌بندی جامع، دیدگاه‌های قبلی را غنی‌تر سازد. در پایان گونه‌شناسی تقدیم و تأخیرهای لفظی در شش دسته قرار می‌گیرد که شامل تقدیم و تأخیر نحویِ وجوبی، نحویِ جوازی، نحوی اضطراری، رتبی، تفسیری و مقایسه‌ای می‌شود که نوع نحوی اضطراری در قرآن شاهدی نداشته و غالباً مربوط به اشعار است. گونه‌شناسی مطرح‌شده در این پژوهش، کاستی‌های تقسیم‌بندی‌های پیشین را ندارد و در شناسایی نوع تقدیم و تأخیر الفاظ، عبارات و آیات قرآنی کارآمدتر است.
A Comprehensive Approach to the Typology of Verbal Priority and Posterity in the Qur’an
نویسندگان [English]
Nasiruddin Javadi
Assistant Professor, University of Qur’an and Progeny, Isfahan University
چکیده [English]
The knowledge of priority and posterity has long been of interest to the scholars of eloquence and Qur’anic sciences. This technique has been used to beautify the word, to express the limit, to emphasize more on a point, the importance of an attribute on another attribute or a report on another report in speech. This knowledge has been divided by scholars of priority and posterity into species that need to be reviewed and examined. With the descriptive-analytical study, this research first seeks to explain the proposed species and then to critique and review them, and in the end review them and finally to enrich the previous views by providing a comprehensive classification.
Finally, the typology of priority and posterity fall into six categories, which include obligatory syntactic, permission syntactic, constraining syntactic, hierarchical, interpretive, and comparative priority and posterity, from among which obligatory syntactic has no example in the Qur’an and is mostly related to poetry. The typology presented in this research does not have the shortcomings of the previous divisions and is more efficient in identifying the type of priority and posterity of Qur’anic words, phrases and verses.
کلیدواژه‌ها [English]
the Qur’an, priority and posterity, typology, interpretation, eloquence
مراجع
قرآن کریم.
آلوسی، سید محمود (1423ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت: دارالفکر.
آمدی، ابوالقاسم حسن‌بن بشر (1392ق)، الموازنة بین شوابی تمام و البختری، تحقیق سید احمد صفر، قاهره: دارالمعارف.
ابن جنی، ابوالفتح عثمان (1429ق)، خصائص، تحقیق محمد عبدالحمید هنداوی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن سنان خفاجی، ابومحمد عبدالله‌بن محمد (1372ق)، سرّ الفصاحة، تصحیح عبدالمتعال الصعیدی، قاهره: مطبعة محمد علی صبیح و اولاده.
ابن عاشور، محمدطاهر (1420ق)، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابن فارس، احمد (1387)، ترتیب مقاییس اللغة، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ابن منظور، محمدبن مکرم (1408ق)، لسان العرب، تعلیق علی سیری، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
اندلسی، ابوحیان محمدبن یوسف (1428ق)، البحر المحیط، تحقیق احمد عبدالموجود و علی محمد معوّض، بیروت: دارالکتب العلمیه.
انصاری، ابن هشام جمال‌الدین (1370)، مغنی اللبیب، قم: انتشارات سیدالشهداء.
بحرانی، سید هاشم (1427ق)، البرهان فی التفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
بهرام‌پور، ابوالفضل (1389)، ترجمه و شرح قرآن، چاپ چهارم، قم: انتشارات اسوه.
پورجوادی، کاظم (1374)، ترجمه قرآن مجید، تهران: سازمان چاپ و انتشارات ارشاد.
شوکانی، محمدبن علی‌بن محمد (1427ق)، فتح القدیر، بیروت: دارالکتاب العربی.
شهریاری، وحیده؛ حسین خاکپور (1394)، «بررسی شناخت تقدیم و تأخیر در فهم قرآن با تکیه بر تفسیر تسنیم»، پژوهشنامه تفسیر کلامی قرآن، دوره 2، شماره 4، 649-669.
صافی، محمود (1409ق)، اعراب القرآن و صرفه و بیانه، بیروت: مؤسسة الایمان؛ دمشق، دارالرشید.
صرصری بغدادی، سلیمان‌بن عبدالقوی (1409ق)، الاکسیر فی علم التفسیر، تحقیق عبدالقادر حسینی، بیروت: دار الاوزاعی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1427ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طبرسی، فضل‌بن حسن (1425ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمدبن الحسن (1365)، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامی.
عامری، حمید احمد عیسی (1996)، التقدیم والتأخیر فی القرآن الکریم، بغداد: دارالشؤون الثقافیة العامة.
عباسپور، زینب (1395)، «تقدیم و تأخیر عبارات در قرآن»، گلستان قرآن، شماره 10، 33-35.
عبود، شلتاغ (1413ق)، الاعجاز قرآنی اسلوباً و مضموناً، بیروت: دارالمرتضی.
عرفان، حسن (1379)، کرانه‌ها (شرح فارسی مختصر المعانی تفتازانی)، قم: مؤسسه انتشارات هجرت.
عسکری، ابوهلال (1427ق)، الصناعتین، تحقیق علی محمد البجاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: المکتبة العصریة.
عون علی، ابوالقاسم (1426ق)، بلاغة التقدیم و التأخیر فی القرآن الکریم، بیروت: دار المدار الاسلامی.
غازی حسین، تومان و خالد کاظم حمیدی (2013)، «التقدیم و التأخیر فی محرمات النکاح فی القرآن الکریم دراسته دلالیه جمالیه»، مجلة التربیة الاساسیة للعلوم التربویة و الانسانیة، شماره 13، 535-555.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1425ق)، العین، قم: انتشارات اسوه.
فیروزآبادی، محمدبن یعقوب (1424ق)، القاموس المحیط، تهیه و تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فیض کاشانی، ملامحسن (1402ق)، تفسیر الصافی، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
قاسم‌پیوندی، محمدحسین (1387)، بررسی تحلیلی مسأله تقدیم و تأخیر در قرآن کریم، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
قربانی لاهیجی، زین العابدین (1384)، تفسیر جامع آیات الاحکام، تهران: نشر سایه.
قنوجی بخاری، صدیق‌بن حسن‌بن علی‌بن الحسینی (1420ق)، فتح البیان فی مقاصد القرآن، تحقیق ابراهیم شمس الدین، بیروت: دارالکتاب العلمی.
کلینی، محمدبن یعقوب (1383)، کافی (الاصول و الفروع و الروضه)، تحقیق و تعلیق علی‌اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامی.
کواز، محمد کریم (1386)، سبک شناسی اعجاز بلاغی قرآن، ترجمه سید حسین حسینی، تهران: نشر سخن.
