چگونه کم‌تر توی سروکله‌ی هم‌ بزنیم!

چگونه کم‌تر توی سروکله‌ی هم‌ بزنیم!

گفت‌وگو با فاطمه محمدی- روان‌شناس

سارا بهمنی

تا به حال به این‌که اصلاً چه‌طوری باید صحبت کرد، فکر کرده‌اید؟ من بارها فکر کرده‌ام و هر بار به احتمال زیاد وسط فکر و خیال‌های جدی بلند شده‌ام رفته‌ام سر یخچال و همه چیز یادم رفته است.

اولش که گفتند مصاحبه‌ای انجام بده درباره‌ی این‌که چگونه گفت‌وگو کنیم تا با درست صحبت کردن، خشونت از بین برود، به خودم گفتم چه پاسخ‌های آبکی و بی‌مزه‌ای خواهم شنید. خودم را برای شنیدن کلی حرف تکراری آماده کرده بودم؛ اما وقتی پاسخ‌های خانم فاطمه محمدی (روان‌شناس و طرح‌واره درمانگر، عضو رسمی انجمن بین‌المللی طرح‌واره درمانی ISST) را خواندم؛ پاسخ‌ها را از توی اتاقم بلند بلند برای پدر و خواهرم که در اتاق پذیرایی نشسته بودند، می‌خواندم.

با خواندن خیلی از پاسخ‌ها که نکات ظریف و دقیقی داشت سری تکان می‌دادم و می‌گفتم: «آره، آره همینه!»

حالا از این‌که چیزهایی را می‌دانم که قبلاً نمی‌دانستم بسیار حس خوبی دارم و احتمالاً خواسته یا ناخواسته در گفت‌وگوهای بعدی‌ام تأثیر مثبتی می‌گذارند.

در خانه بهتر است چگونه صحبت کنیم که دیگران عصبانی نشوند؟

روابط خانوادگی معمولاً پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد و نکته‌ی مهم این است که یادمان باشد ما می‌توانیم با کمک این دو گام روابط‌مان را مخصوصاً روابط نزدیک‌مان را بهتر مدیریت کنیم. این دو گام مهم، شامل گام دل‌بستگی و گام جرئت داشتن است!

دل‌بستگی، ضامن این است که در روابط‌مان، دل‌گرمی بماند و حواس‌مان به روابط‌مان باشد، احساسات، نیازها، خواسته‌ها و رنج‌های فرد مقابل و همین‌طور خودمان را در نظر بگیریم. گام جرائت داشتن، ضامن این است که مرزهای‌مان مشخص‌تر باشد، مراقبت از خودمان بهتر اتفاق بیفتد، و آسیب کم‌تری ببینیم. 

بخش جرئت داشتن بیش‌تر در زمان‌هایی لازم است که تحت فشاریم، قرار است جواب نه بدهیم و یا مرزهای‌مان را مشخص کنیم؛ اما گام دل‌بستگی می‌تواند هر لحظه در نظر گرفته بشود از خودمان بپرسیم: این حرفی که می‌زنیم آیا ما را به هم نزدیک‌تر می‌کند یا دورتر؟ رابطه‌مان را صمیمانه‌تر و امن‌تر می‌کند یا نه؟ آن وقت بهتر می‌توانیم تشخیص بدهیم چه کلمه‌ها، جمله‌ها و لحن‌هایی مناسب خانه و خانواده است یا نه.

آیا صحبت کردن ترفند دارد؟

درست است که از بچگی شروع می‌کنیم به صحبت کردن و صحبت کردن به نظر خیلی آسان می‌آید، اما در واقع این صحبت کردن، ابتدایی‌ترین شکل استفاده از زبان است! صحبت کردن روش‌ها، تکنیک‌ها و ترفندهای فوق‌العاده جذابی دارد که می‌تواند روی موفقیت‌های ارتباطی، شغلی و تحصیلی افراد تأثیر زیادی داشته باشد.

مثلاً هر وقت می‌خواهیم برای درخواستی یا بیان حرفی، صحبت کنیم بپرسیم، آیا زمان مناسبی است که با شما صحبت کنم؟ یا زمانی که می‌خواهیم ناراحتی‌مان را بگوییم می‌توانیم این‌طور شروع کنیم: «ممکن است فقط فکر یا حس من این‌طور باشد و واقعیت چیز دیگر؛ اما می‌خواهم بدانی که این ماجرا این احساس را به من داد.»

اصلاً در خانه گفت‌وگو بکنیم یا همه چیز را بسپاریم به بزرگ‌ترها؟

در خانه و خانواده، حتماً باید صحبت کنیم، از احساسات و نیازهای‌مان بگوییم، هم دیگران را درک کنیم و هم کمک‌شان کنیم بقیه ما را درک کنند، گاهی تکنیک‌های مذاکره خیلی می‌توانند کمک‌کننده باشند.

بیرون از خانه چگونه صحبت کنیم که دعوا نشود؟

این نکات می‌تواند خیلی کمک‌کننده باشد تا روابط‌مان را بهتر مدیریت کنیم.

حد و مرز دیگران را رعایت کنیم، اگر کسی خوشش نمی‌آید به گوشی‌اش دست بزنیم این کار را نکنیم.

به نقطه درد دیگران وارد نشویم؛ کسی که چاق هست و حساس، بهش نگوییم چاق!

ادب را رعایت کنیم؛ حتی وقتی خیلی صمیمی هستیم به دوست‌مان یا به دشمن‌مان نگوییم زشت، کوتوله، بی‌عرضه، خنگ و...

در حرف دیگران نپریم، ممکن است منظور متفاوتی داشته باشد و در کل توی حرف پریدن، سرعت احساسات منفی را بالا می‌برد، صبر کردن، سکوت در زمان صحبت فرد دیگر، هم شخصیت خودمان را نشان می‌دهد و هم اثرگذارتر می‌شویم و هم باعث حفظ آرامش می‌شود.

واقعاً به صحبت‌های دیگران گوش کنیم، گاهی این‌قدر در ذهن‌ما‌ن چیزهای مختلف هست که واقعاً گوش نمی‌کنیم و آن وقت سوءتفاهم می‌شود.

هر جای صحبت دیگری مبهم بود، سؤال کنیم. بگوییم لطفاً این جملات را بیش‌تر توضیح بده. این یعنی حس کنجکاوی مثبت و ربطی به خنگ بودن ما ندارد.

هر وقت احساس کردیم تنش و هیجان در ما زیاد شده، بگوییم الآن خیلی حس عصبانیت یا منفی دارم، بهتر است بعداً صحبت کنیم که به نتیجه برسد.

یا نهایتاً چند دقیقه صحبت کردن را فاصله بیندازیم تا دوباره آرامش خودمان را پیدا کنیم؛ چون در حالت هیجانی، نه به درستی  متوجه صحبت دیگران می‌شویم و نه دیگران متوجه صحبت اصلی ما می‌شوند؛ فقط زمینه‌ برای دعوا و ناراحتی و کشمکش فراهم می‌شود. اشکالی ندارد به خودمان و آن فرد فرصت بدهیم که آرام بشویم و بتوانیم دوباره صحبت کنیم.

اگر متوجه شدیم صدای فرد مقابل یا خودمان بالاتر رفته و داریم وارد حالت هیجانی می‌شویم، می‌توانیم بگوییم، به نظر هر دو عصبانی هستیم. بهتر است کمی فضا بدهیم به خودمان تا آرام شویم.

دعواهای داخل خانه را چگونه کنترل کنیم؟

دعواهای داخل خانه انواع مختلفی دارد. اگر دعوا در سطح عادی و معمولی و بین دو نفر دیگر از اعضای خانواده است، مخصوصاً پدر و مادر، بهتر است دخالتی نکنیم و اجازه دهیم مسائل‌شان را حل کنند و می‌توانیم بعداً که آرام شدند بهشان پیشنهاد بدهیم که از زوج‌درمانی کمک بگیرند. اگر سطح دعوا شدید باشد و احتمال آسیب جسمی باشد می‌توانیم با شماره‌ی ۱۲۳ تماس بگیریم و کمک بگیریم.

اگر دعوا بین من و افراد دیگر رخ داده و به هر دلیلی نشده که پیش‌گیری کنم، اگر در سطح معمول و کم هست هر وقت متوجه شدم، بگویم چند دقیقه سکوت کنیم تا آرام بشویم تا بتوانیم حرف هم را بفهمیم.

آیا واژه‌هایی وجود دارند که استفاده از آن‌ها تأثیر جادویی در خوب شدن گفت‌وگو بگذارد؟

کلمات و جمله‌های جادویی‌ای هستند که اثرگذارند فقط باید با لحن مناسب بیان شوند، مثل:

لطفاً

ممنونم. 

می‌شود به من گوش کنی؟

حق با شماست (آن قسمتی که گفتند این حرف درست است)

آره، بله، موافقم، دقیقاً

همین‌طوره ببخشید (در جای درست)

می‌فهمم که حس‌ات بد شده

اجازه بده بیش‌تر درکت کنم

کمکم کن بهتر بفهممت

می‌خواهم درکت کنم

می‌خواهم واقعاً منظورت را بفهمم

نمی‌خواهم بین‌مان دعوا شود

نمی‌خواهم رابطه‌ی‌مان خراب شود

من این احساس را دارم

من این نیاز و خواهش را دارم

شاید غلط باشد، اما من این برداشت را کردم

می‌توانی حدس بزنی چه احساسی دارم؟

برای کنترل خشم چه کتابی پیشنهاد می‌کنید؟

من با کنترل خشم موافق نیستم؛ اما با مدیریت خشم خیلی موافقم. کتاب‌های خیلی خوبی هست، مثل «موهبت خشم»، «زندگی بدون خشونت» و «مهارت‌های ارتباطی».

آیا در زمینه‌ی کنترل خشم فیلم وجود دارد؟

خیلی از فیلم‌ها اتفاقاً برعکس، خشم و مخصوصاً انتقام را خوب جلوه می‌دهند مثل فیلم‌های هندی و یا فیلم جان ویک. هر چند  در کنارش فیلم‌های خوبی مثل «Angermanagement» هم برای مدیریت خشم کمک‌کننده هستند.

***

شخصاً خیلی ممنونم از خانم محمدی و بیان نکاتی که ضروری بودند؛ اما جای‌شان خالی بود.

خب! بالأخره باید روزی اتفاقی می‌افتاد تا دعواهای بین من و خواهرم کم‌تر شود.