مطالعات علوم قرآن
دوره 3، شماره 4 - شماره پیاپی 10 ، دی 1400، صفحه 131-156 1.8 M )
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jqss.2022.62633.1155 نویسنده
حجت عزیزالهی*
تاریخ دریافت : 20 آذر 1400 ،
تاریخ بازنگری : 22 اسفند 1400 ،
تاریخ پذیرش : 22 اسفند 1400
چکیده برخی احکام شرعی از فراگیری برخوردارند و می‌توان بسیاری از احکام شرعی دیگر را تحت پوشش آنها قرار داد. چنین احکام کلانی به قاعده فقهی مشهورند؛ البته برخی قواعد فقهی نیز در میزان شمول و موضوع و مستند و اعتبار بر برخی دیگر برتری دارند؛ قاعده احترام خون مسلمان یکی از قواعدی است که در فقه جزایی کاربرد فراوان دارد. با آنکه این قاعده به‌صورت پراکنده در مسائل مختلف فقهی با عبارت‌های مختلف مورد استناد فقها قرار گرفته، اما در هیچ‌یک از کتاب‌های قواعد فقه به‌صورت مستقل از آن سخن به میان نیامده است؛ پژوهش حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی در صدد تبیین مبانی قرآنی و روایی این قاعده و جایگاه آن در فقه است. مستندات این قاعده فقهی اعم از آیات و روایات کاملاً حجیت این قاعده را می‌رسانند. کلیدواژه‌ها
دم ؛ مسلم ؛ احترام خون ؛ قاعده عنوان مقاله [English]Qur'anic and Narrative Foundations of the Jurisprudential Principle of Respecting Muslim Blood نویسندگان [English]
hojt azizolahi
چکیده [English]Some Shari'a principles are comprehensive and they can cover many other Shari'a principles. Such macro principles are known as jurisprudential principles; Of course, some jurisprudential principles are superior to others in terms of inclusion, subject matter, documentation and validity. The principle of respecting Muslim blood is one of the principles that is widely used in criminal jurisprudence (fiqh). Although this principle has been cited sporadically in various jurisprudential issues with different phrases by jurists, but in none of the books related to the principles of jurisprudence have been mentioned independently. The present study uses an analytical-descriptive method to explain the Qur'anic and narrative foundations of this principle and its place in jurisprudence. The documents of this jurisprudential principle, including verses and hadiths, are completely proving this principle. کلیدواژه‌ها [English]
Dam, Muslim, respect for blood, principle
مراجع
* قرآن کریم
ابن‌اثیر جزرى، مبارک. (بی‌تا). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر . قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان.
ابن‌بابویه، محمد بن على. (بی‌تا). مجموعة فتاوى ابن‌بابویه . قم: ایران.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1386). علل الشرائع . قم: کتابفروشى داورى.
ابن بابویه، محمد بن علی. (1406ق). فقه الرضا (چاپ اول). مشهد: موسسه ال البیت(علیهم السلام).
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1413ق). من لا یحضره الفقیه (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1415ق). المقنع . قم: مؤسسه امام هادى(علیه السلام).
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1418ق). الهدایة فی الأصول و الفروع . قم: مؤسسه امام هادى(علیه السلام).
ابن داوودحلّى، حسن. (1383ق). رجال ابن داود . تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ابن‌زهره، حمزة. (1417ق). غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع . قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
ابن‌فارس، احمد. 1404ق). معجم مقائیس اللغة . قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
ابن‌منظور، محمد. (1414ق). لسان العرب (چاپ سوم). بیروت: دارالفکر - دارصادر.
اردبیلى، احمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان . قم: دفتر انتشارات اسلامى.
انصارى، مرتضى. (1415ق). کتاب الطهارة . قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
انصاری، مرتضى. (1410ق). کتاب المکاسب (المحشّى ) (به کوشش: سیدمحمد کلانتر، چاپ سوم). قم: مؤسسه مطبوعاتى دارالکتاب.
بحرانى، یوسف. (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة . قم: دفتر انتشارات اسلامى.
تبریزى، جواد. (بی‌تا). أسس القضاء و الشهادة . قم: دفتر مؤلف.
جوهرى، اسماعیل. (1410ق). الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة . بیروت: دارالعلم للملایین.
حر عاملى، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة . قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
حر عاملى، محمد بن حسن. (1412ق). هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة - منتخب المسائل . مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
حلّى، ابن‌ادریس. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
حلّى، یحیى بن سعید. (1394ق). نزهة الناظر فی الجمع بین الأشباه و النظائر . قم: منشورات رضى.
حمیرى، نشوان بن سعید. (1420ق). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم . بیروت: دارالفکر المعاصر.
خمینى، سیدروح اللّه. (1421ق). کتاب الطهارة . تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
خمینى، سیدروح الله. (بی‌تا). کتاب البیع (به کوشش: محمدحسن قدیری). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
خوانسارى، سید احمد. (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع (چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خویى، سیدابوالقاسم. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج . قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
راغب اصفهانى، حسین. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دارالعلم.
راوندى، قطب‌الدین. (1405ق). فقه القرآن (چاپ دوم). قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى(ره).
زبیدى، سیدمحمد مرتضى. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس . بیروت: دارالفکر.
سبحانى تبریزى، جعفر. (1415ق). نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء . قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
سیدمرتضى، على بن حسین موسوى. (1415ق). الانتصار فی انفرادات الإمامیة . قم: دفتر انتشارات اسلامى.
سیدمرتضى، على بن حسین موسوى. (1417ق). المسائل الناصریات . تهران: رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة.
شهید اول، محمد بن مکى. (1414ق). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد . قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
شهید اول، محمد بن مکى. (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامی ة (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
شهید ثانى، زین الدین بن على. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام . قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
صاحب بن عباد، اسماعیل. (1414ق). المحیط فی اللغة. بیروت: عالم الکتاب.
صدر، سیدمحمد. (1420ق). ما وراء الفقه . بیروت: دارالأضواء.
طباطبایى، سیدعلى. (1409ق). الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع - حدیقة المؤمنین . قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى(ره).
طباطبایى، سیدعلى. (1418ق). ریاض المسائل . قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
طباطبایی یزدى، سیدمحمدکاظم. (1409ق). العروة الوثقى (چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طریحى، فخرالدین. (1416ق). مجمع البحرین (چاپ سوم). تهران: کتابفروشى مرتضوى.
طوسی، محمد. (1378). المبسوط فی فقه الامامیه (چاپ سوم). تهران: مکتبه المرتضویه لآثار الجعفریه.
طوسى، محمد. (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار . تهران: دارالکتب الإسلامیة.
طوسى، محمد. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى (چاپ دوم). بیروت: دارالکتاب العربی.
طوسى، محمد. (1407ق). الخلاف . قم: دفتر انتشارات اسلامى.
طوسى، محمد. (1407ق). تهذیب الأحکام (چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
طوسى، محمد. (1427ق). رجال الشیخ الطوسی (چاپ سوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
عاملی، سیدجواد. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة . قم: دفتر انتشارات اسلامى.
علامه حلّى، حسن بن یوسف. (1412ق). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب . مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
علامه حلّى، حسن بن یوسف. (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
علامه حلّى، حسن بن یوسف. (1414ق). تذکرة الفقهاء . قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
علامه حلّى، حسن بن یوسف. (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة . قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
فاضل لنکرانى، محمد. (1422ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة . قم: مرکز فقهى ائمه اطهار.
فاضل مقداد. (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع . قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى(ره).
فخر المحققین، محمد بن حسن. (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد . قم: مؤسسه اسماعیلیان.
فراهیدى، خلیل بن احمد. (1410ق). کتاب العین (چاپ دوم). قم: نشر هجرت.
فیض کاشانى، محمد محسن. (1406ق). الوافی . اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین(علیه السلام).
فیض کاشانى، محمد محسن. (1425ق). الشافی فی العقائد و الأخلاق و الأحکام . تهران: دار نشر اللوح المحفوظ.
فیض کاشانى، محمدمحسن. (بی‌تا). مفاتیح الشرائع . قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى(ره).
فیومى، احمد. (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی . قم: منشورات دارالرضی.
کرکى، على. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد (چاپ دوم). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
گلپایگانى، سیدمحمدرضا. (1405ق). کتاب الشهادات . قم: جناب مقرر کتاب.
گلپایگانى، سیدمحمدرضا. (1407ق). کتاب الطهارة . قم: دارالقرآن الکریم.
مجلسى، محمدباقر. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول (چاپ دوم). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
مجلسى، محمدباقر. (1410ق). بحار الأنوار . بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
مجلسى، محمدتقى. (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (چاپ دوم). قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
محقق حلّى، جعفر. (1412ق). نکت النهایة . قم: دفتر انتشارات اسلامى.
مرعشى نجفى، سیدشهاب‌الدین. (1415ق). القصاص على ضوء القرآن و السنة . قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى(ره).
مشکینى، میرزاعلى. (بی‌تا). مصطلحات الفقه . بی‌جا: بی‌نا.
مصطفوى، حسن. (1402ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم . تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
مکارم شیرازى، ناصر. (1427ق). الفتاوى الجدیدة (چاپ دوم). قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب(علیه السلام).
منتظرى، حسینعلى. (1409ق). دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة (چاپ دوم). قم: نشر تفکر.
موسوى اردبیلى، سیدعبدالکریم. (1427ق). فقه الحدود و التعزیرات (چاپ دوم). قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید.
میرزای قمّى، ابو القاسم. (1427ق). رسائل المیرزا القمی . قم: دفتر تبلیغات اسلامى، شعبه خراسان.
نجاشى، احمد. (1407ق). رجال النجاشی - فهرست أسماء مصنفی الشیعة . قم: دفتر انتشارات اسلامى.
نجفى، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقى، احمد. (1415ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة . قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 2,682
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 156
