بی‌صدا، با فکر

فیلم و سینما

بی‌صدا، با فکر

همه چیز درباره‌ی انیمیشن‌های بدون گفت‌وگو (صامت)

علی خانمرادی

تا حالا به این فکر کرده‌اید که در دنیای امروز همه چیز در حال کوتاه شدن و جمع‌وجور شدن است؟ آدم‌ها دیگر کم‌تر حوصله دارند یک رمان سی‌صد صفحه‌ای بخوانند. اکثر مردم وقتی در فضای مجازی با یک پیام بلند مواجه می‌شوند خیلی تند از آن می‌گذرند و علاقه‌ای به خواندن آن نشان نمی‌دهند. وقتی کسی می‌خواهد ماجرایی را که برایش اتفاق افتاده با آب‌وتاب تعریف کند، می‌گوییم: «خب، آخرش چی شد؟!»

بد نیست بدانیم این دیدگاه در سال‌های اخیر تبدیل به یک مکتب فکری و شیوه‌ی زندگی شده است و آن را «مینی مالیسم» نام‌گذاری کرده‌اند؛ مینی‌ مالیسم؛ یعنی هر محتوای بزرگی را در کوتاه‌ترین زمان ممکن و کم‌ترین حجم، بیان کردن و به تصویر کشیدن. مینی‌ مالیست‌ها می‌گویند: «حتی کم هم زیاد است!» و دوست دارند تا جایی که امکان دارد همه چیز مختصر و مفید و کم حجم باشد.

شاید پیدایش داستان کوتاه و فیلم و انیمیشن‌های کوتاه هم حاصل همین فکر باشد؛ چرا که تماشای یک انیمیشن کوتاه 5-6 دقیقه‌ای که پیام و محتوای بزرگی پشت آن پنهان شده است، برای بیننده جذاب‌تر از تماشای یک انیمیشن 120 دقیقه‌ای باشد و به همین علت است که در سال‌های اخیر تعداد انیمیشن‌ها و فیلم‌های کوتاه پرمحتوا بسیار زیاد شده است. مردم دوست دارند در حالی که در مترو نشسته‌اند یا در ایستگاه اتوبوس منتظرند و یا در دقایق استراحت‌شان در محل کار و حتی لا‌به‌لای زمان‌های درس خواندن‌شان برای کنکور سراغ تلفن همراه‌شان بروند و یک انیمیشن خیلی کوتاه ببینند و دنیای ماشینی امروز فرصت کم‌تری به آن‌ها می‌دهد تا با آرامش بنشینند و فیلم‌های 120 دقیقه‌ای تماشا کنند.

حالا که دانستیم چرا تعداد انیمیشن‌های کوتاه زیاد شده است، بد نیست این را هم بگوییم که بیش‌تر انیمیشن‌های کوتاه، صامت هستند؛ یعنی بدون گفت‌وگو (دیالوگ) و تنها تصویر و موسیقی است که به همراه جذابیت قصه‌ی فیلم، بیننده را برای چند دقیقه میخکوب می‌کند تا با دقت ماجرای فیلم را دنبال کند مبادا چیزی از نگاهش پنهان بماند. اتفاقاً این‌گونه فیلم‌ها به علت کوتاه و فشرده بودن‌شان بسیار روی جزئیات حساس هستند و در حقیقت این جزئیات است که کلیات اثر را می‌سازد، پس برای تماشای یک انیمیشن کوتاه نه تنها نباید سرسری از کنار آن گذشت، بلکه باید با دقت بیش‌تری به جزئیات آن توجه کرد.

مهم‌ترین ویژگی این نوع انیمیشن‌ها علاوه بر صامت بودن و موسیقی متناسب با قصه و هم‌چنین فضاسازی و ماجرای جذاب‌شان، «برخورداری از یک ایده‌ی ناب و اندیشمندانه» است. فکر و ایده‌ی اولیه‌ی این نوع آثار، شاید مهم‌ترین بخش کار باشد، چرا که کارگردان تا زمانی که یک ایده‌ی جالب نداشته باشد اقدام به ساخت فیلم نمی‌کند. اصلاً قرار بر این است که در قالب چند تصویر و شخصیت‌پردازی و... یک پیام، یک ایده، یک مفهوم خلاقانه انتقال داده شود تا بیننده‌ی کم حوصله‌ی امروزی در پایان فیلم نگوید: «خب که چی؟!» بلکه به جای آن، حیرت و اندیشه‌ی بیش‌تر به سراغش بیاید و ناچار شود برای فهم بهتر انیمیشن به آن فکر کند. مطمئناً آدم وقتی با فکر کردن، موضوعی را کشف می‌کند، لذت بیش‌تری می‌برد و دوست دارد برای فهم بهتر قصه به آن توجه بیش‌تری کند؛ چیزی که به آن «کشف و شهود» می‌گویند و می‌تواند بسیار لذت‌بخش‌تر از تماشای فیلم‌هایی باشد که همه چیز مشخص است و کارگردان پاسخ تمام سؤال‌های ذهن بیننده را داده است و به عبارتی لقمه را آماده و جویده تحویل مخاطب می‌دهد.

همان‌طور که می‌دانید معتبرترین جایزه‌ی سینمایی در دنیا جایزه‌ی اسکار است که هر سال به بهترین‌های سینما داده می‌شود. جایزه‌ی بهترین انیمیشن کوتاه هم از سال 1932 به جمع جوایز اسکار اضافه شد و هر سال، این جایزه به بهترین انیمیشن کوتاه تعلق می‌گیرد. بد نیست بدانید شرکت انیمیشن‌سازی «والت دیزنی» از 22بار جایزه‌ی اسکاری که دریافت کرده دوازده مرتبه به خاطر بهترین انیمیشن‌های کوتاه بوده و در این زمینه پیشتاز است.

انیمیشن سریال «تام و جری» که از سوی شرکت «‌ام جی ام» ساخته شده است تا حالا سیزده بار نامزد دریافت این جایزه شده و هفت مرتبه نیز برنده‌ی این بخش شده است.

بیایید با هم هفت انیمیشن کوتاه از بهترین انیمیشن‌های صامت را که موفق به کسب جوایز معتبر دنیا شده‌اند مرور کنیم شاید تصمیم گرفتید آن‌ها را ببینید یا اگر قبلاً دیده‌اید دوباره تماشا کنید و لذت ببرید؛ البته سایر آثار صامت و کوتاه در این یادداشت جا نمی‌شوند؛ وگرنه می‌توانستیم لیستی بیست یا حتی سی‌تایی از این دست آثار تهیه کنیم.

انیمیشن کوتاه: برای پرندگان

For The Birds (2000)

حتماً این انیمیشن سه دقیقه‌ای را دیده‌اید؛ تعدادی پرنده‌ی کوچک روی سیم برق نشسته‌اند. ناگهان پرنده‌ی بزرگی به جمع آن‌ها اضافه می‌شود. پرندگان کوچک حضور او را نمی‌پذیرند و سعی می‌کنند از شر او خلاص شوند؛ اما حتماً می‌دانید چه اتفاقی خواهد افتاد. به خاطر کسانی که آثار را ندیده‌اند پایان انیمیشن‌ها را تعریف نمی‌کنم.

انیمیشن کوتاه: بازی جری

Geri’s Game (1997)

این انیمیشن هم یکی دیگر از آثاری است که احتمالاً دیده‌اید. پیرمردی که تنهاست و برای بازی شطرنج رقیبی ندارد پس تصمیم عجیبی می‌گیرد...

انیمیشن کوتاه: تعادل

 Balance (1989)

انیمیشن بسیار زیبا و اندیشمندانه‌ای درباره‌ی پنج مرد که روی یک صفحه‌ی بزرگ مستطیل شکل ایستاده‌اند و باید مدام در جایی قرار بگیرند که تعادل آن صفحه‌ی بزرگ به هم نخورد...

انیمیشن کوتاه: پدر و دختر

Father and Daughter (2000)

انیمیشنی بسیار زیبا و با احساس با موسیقی فوق‌العاده جذاب درباره‌ی دختری که از کودکی تا کهن‌سالی منتظر بازگشت پدرش می‌ماند.

انیمیشن کوتاه: مرد کاغذی

 PaperMan (2012)

این انیمیشن هم که مانند دیگر آثار معرفی شده برنده‌ی جایزه‌ی اسکار شده است، حکایت عاشقانه‌ی مردی است که دنبال گم‌شده‌ی خود است. انیمیشنی سیاه و سفید که فقط قسمت‌های کوچکی از فیلم دارای رنگ است و همین موضوع، جذابیت‌های اثر را چند برابر کرده است.

انیمیشن کوتاه: آقای هابلوت

 Mr. Hublot (2014)

انیمیشنی در باره‌ی دنیای تیره‌ی ماشینی و شخصیتی حساس و وسواسی.

انیمیشن کوتاه: آلما

 Alma (2009)

انیمیشنی پنج دقیقه‌ای درباره‌ی دخترکی که توی ویترین مغازه‌ای با عروسکی مواجه می‌شود که دقیقاً شبیه خود اوست با همان لباس‌ها، شکل و ظاهر...