وقتی که قورباغه‌های مُرده، زنده می‌شوند

وقتی که قورباغه‌های مُرده، زنده می‌شوند

(نقش جلبک‌ها در احیای مغز مرده)

مترجم: فاطمه امانی

احتمالاً شما هم هنگام شنا کردن در دریا حس ناخوشایند لمس جلبک را تجربه کرده‌اید.

جلبک‌ها گروه متنوعی از موجودات آبزی هستند که توانایی انجام فتوسنتز را دارند. آن‌ها با استفاده از دی اکسیدکربن و نور خورشید کربوهیدرات و اکسیژن تولید می‌کنند. جلبک‌ها نه تنها برای ما مفیدند، بلکه برای زندگی ما حیاتی هستند. آن‌ها در شکل‌ها، رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف وجود دارند؛ در هر نقطه‌ای که آب و نور خورشید باشد رشد می‌کنند. جلبک‌ها تفاوت زیادی با گیاهان دیگر ندارند. آن‌ها فاقد ریشه، ساقه، برگ و آوند هستند. می‌توانند چند سلولی یا تک سلولی باشند. به صورت گروهی زندگی می‌کنند، هم در آب‌های شور و هم در آب‌های شیرین می‌رویند. جلبک‌ها در خشکی هم می‌توانند زنده بمانند مثلاً روی تنه‌ی درختان، پوست حیوانات و چشمه‌های آب گرم.

ویژگی خاص جلبک‌ها این است که خیلی سریع تکثیر می‌شوند.

جلبک‌ها، قوی‌ترین منبع اکسیژن در زمین هستند. اگر جلبک‌ها به صورت ناگهانی از بین بروند جهان و تمام انسان‌ها به سرعت نابود می‌شوند. جالب است بدانید جلبک‌ها در تولید دارو و لوازم آرایشی هم کاربرد دارند.

طی آزمایشی که اخیراً در یکی از دانشگاه‌های آلمان انجام شد دانشمندان برای اولین بار توانستند مغزهای مرده را در محیط آزمایشگاه و فقط با تزریق یک گیاه ساده که در رودخانه‌ها و باتلاق‌ها به وفور رشد می‌کند، احیا کنند. محققان امیدوارند بتوانند از این طریق مشکل کمبود اکسیژن حین سکته یا حمله قلبی را حل کنند و راهی برای تولید مستقیم اکسیژن در مغز پیدا کنند.

در واقع محققان جلبک سبز یا سیانوباکتری را به مغز قورباغه‌های پنجه‌دار آفریقایی تزریق کردند و حیوان را از اکسیژن محروم نمودند که باعث شد مغز از کار بیفتد. در نهایت متوجه شدند که این گیاهان ساده می‌توانند اکسیژن را به سلول‌های عصبی مغز بچه قورباغه‌ها برسانند؛ این دقیقاً همان چیزی است که در احیای قلبی ریوی اتفاق می‌افتد.

دانشمندان مشاهده کردند که وقتی حتی سلول‌های عصبی قورباغه هم خالی از اکسیژن است، ریز جلبک‌ها باعث می‌شوند سلول‌های عصبی در مغز دوباره فعال شوند و آن‌ها را از مرگ حتمی نجات می‌دهند. ریز جلبک‌ها گیاهان ساده‌ای هستند که توانایی تولید مقدار زیادی اکسیژن در جو را دارند. دانشمندان بر این باورند مهم‌ترین دلیل این‌که میلیون‌ها سال پیش سیاره‌ی ما هوای اکسیژن‌دار داشته است هم جلبک‌ها هستند.

محققان امیدوارند که این روش روزی به کمک انسان خواهد آمد؛ مثلاً هنگام سکته که مغز خالی از اکسیژن می‌شود، بتوان فرد را از مرگ نجات داد یا به محیط‌های بدون اکسیژن مثلاً فضا سفر کرد؛ اما در حال حاضر راه زیادی باقی مانده است.

مغز انسان برخلاف بقیه‌ی حیوانات تنها بیست درصد از اکسیژن بدن را مصرف می‌کند که این یک استثناء واقعی است.

اگر انسان پنج دقیقه یا بیش‌تر تنفس نکند سلول‌های عصبی که در سر انسان هستند برای همیشه می‌میرند.

عامل تأثیرگذار در موفقیت این آزمایش این بود که این قورباغه‌های کوچک که مورد آزمایش قرار گرفتند شفاف بودند، یعنی نور خورشید به سادگی می‌توانست از پوست قورباغه به مغز آن برسد. جلبک‌ها یا باکتری‌ها فتوسنتز می‌کنند و مقدار زیادی اکسیژن تولید می‌کنند که از طریق سیستم قلبی عروقی به بدن قورباغه می‌رود.

محققان پیشنهاد کردند به جای این‌که  جلبک‌ها را به مغز تزریق کنند به سیستم قلبی- عروقی تزریق کنند. به خاطر این‌که وقتی جلبک‌ها وارد جریان خون بدن بشوند نور بیش‌تری دریافت می‌کنند.

اما برای دستیابی به این اصل در انسان نیاز داریم که راه دیگری پیدا کنیم تا بتوانیم موجودات فتوسنتزی در مغزمان را تحریک کرده، به تولید حجم مناسبی از اکسیژن در مغز دست پیدا کنیم.

اما تیم علمی نگرانی‌هایی دارد. برای مثال این یک موضوع کاملاً جدید است و ممکن است خطراتی داشته باشد، مخصوصاً اگر این ریز جلبک‌ها در بدن انسان تحت کنترل نباشند. آن‌ها حتی می‌توانند جریان خون را ببندند و باعث مرگ شوند.

دایانا مارتینز عصب‌شناس آلمانی هم در این باره هشدار داده است اگر اکسیژن بیش از حد تولید شود ممکن است به اندازه‌ی کمبود اکسیژن خطرناک باشد؛ چون ناتوانی بدن در کنترل سطح اکسیژن در جریان استفاده از فتوسنتز به اندازه‌ی هیپوکسی¹ خطرآفرین است.

1. هیپوکسی به معنی کاهش اکسیژن در بافت‌های بدن است.