آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,551 |
| تعداد مقالات | 36,121 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,165,525 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,329,081 |
رفعِ تعارض حقوق و منافع در توسعۀ معابـر شهـری، با نگاه به قاعدۀ لاضرر | ||
| جستارهای فقهی و اصولی | ||
| مقاله 4، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 26، فروردین 1401، صفحه 89-124 اصل مقاله (733.49 K) | ||
| نوع مقاله: مقالات فراخوان فقه شهر | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jrj.2022.63138.2417 | ||
| نویسندگان | ||
| مجتبی الهی خراسانی* 1؛ علی ثناگو2 | ||
| 1مدرّس خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد، استادیار مرکز تخصصی آخوند خراسانی ره، رییس میز تخصصی توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی (قم) | ||
| 2پژوهشگر و دانش پژوه سطح چهار حوزه علمیه مشهد | ||
| تاریخ دریافت: 06 بهمن 1400، تاریخ بازنگری: 22 اسفند 1400، تاریخ پذیرش: 22 اسفند 1400 | ||
| چکیده | ||
| توسعۀ معابر و خیابان‌ها و در مجموع، شبکه‌های ارتباطی، استخوان‌بـندی شهرها هستند و به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل شکل‌دهی ساختار شهر به‌شمار می‌روند و رشد، پویایی، اقتصاد شهر و کلیۀ فعالیت‌های ساکنانِ یک شهر، ارتباط روشنی با شبکۀ معابر دارد. با توجه به پیشرفت جوامع و گسترش شهرنشینی و بُروز مشکلات و محدودیت‌های بسیار در بافت‌های ناکارآمد شهری، نیاز است سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های عمومی و عمرانیِ توسعۀ معابر صورت پذیرد. اما در مسیر اجرای توسعۀ معابر شهری جهت تأمین منافع شهروندان، با حقوق و منافع اشخاص در حوزۀ ملکیت و منافع و حقوق مرتبط تعارضاتی ایجاد می‌شود که همواره سازش‌پذیر نیست و نیازمند مبنایی فقهی برای حل آن تعارضات است. راه‌حلی مناسب برای حل این تعارضات، خوانِش «قاعدۀ لاضرر» با رویکرد ولایی ـ حکومتی توسط امام خمینی و آیت‌الله سیستانی است. قاعدۀ لاضرر در این خوانش، نمایانگر اختیارات و وظیفه حاکم شرع در نفی ضرر از عامه است و در این خوانِش، شهرداری به‌عنوان بازوی اِعمال حاکمیت و مأذون از آن ناحیه است و در مسیر عملیاتِ توسعه، نه اینکه حق دارد بلکه وظیفه تعریض معابر دارد و شهرداری موظف است برای رفع تعارض حقوق خصوصی و منافع عمومی، هر کجا که نفی ضرر از عامه ثابت شود به نفع حقوق و منافع عمومی اقدام کند، گرچه به ضرر حقوق و منافع خصوصی باشد. نتایج حاصل از این دیدگاه، حقوقِ عموم شهروندان را بهتر و بیشتر تأمین می‌نماید و طرح مصوّب شهرداری در فرض دارا بودنِ شرایط قانونی و تصویب بالاترین مقام این نهاد، همان حکم حکومتی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تعریض معابر؛ منافع عمومی؛ تعارض حقوق و منافع؛ قاعدۀ لاضرر؛ حکم حکومتی؛ امام خمینی؛ آیت‌الله سیستانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Resolving the Conflict between Rights and Interests in the Development of Urban Passageways | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mojtaba Elahi Khorasani1؛ ALi Sanagou2 | ||
| 1Department of Jurisprudence, Akhund Khorasani Specialty Center of Islamic Propagation Office of Qom Seminary, Khorasan Razavi Branch | ||
| 2researchist | ||
| چکیده [English] | ||
| The development of passageways, streets and communication networks are the framework of cities in general. They are one of the main factors shaping the structure of the city that play the role of its vital arteries. There is a clear relationship between the development of the city, the growth of its land price, the dynamics and economy of the city, and all the activities of the inhabitants of the city with the passageways network. The development of societies, the expansion of urbanization, and the emergence of many problems and restrictions in inefficient urban contexts, have created the need for policy-making, planning, and the implementation of public and development projects in the urban context. To solve this challenge, improvement and renovation plansconsider widening the passages as one of the appropriate solutions. Regarding the implementation of the principles and rules of these plans or not, there is a conflict between public rights and interests and private rights and interests of individuals. In this study, the reading of ‘LāḌarar’ maxim with the approach of the governmental jurisprudence of Imam Khomeini and Ayatollah Sistani is introduced as the appropriate criterion for solving this conflict.According to this theory, the maxim of ‘LāḌarar’ represents the authority and duty of the Islamic judge (ḥākim al-sharʻ) in denying harm (ḍarar) to the public.Accordingly, there is no doubt that the municipality has public power, but based on the theory of governmental jurisprudence, the municipality is appointed by the guardian-jurist (walī al-faqīh) as the arm of governing. In the course development process, the municipality does not have the right but the duty to widen the passageways. To resolve the conflict between private rights and public interests, the municipality is obliged to act in favour of public rights and interests wherever the denial of harm (ḍarar) to the public is proven, even if it is to the detriment of private rights and interests. The results of this view provide better and greater protection for the general rights of citizens and in cases of refusal and withdrawal, there is no need for a governmental decree, because the plan approved by the municipality, assuming it has legal conditions and the approval of the highest official of this institution, is the same as the governmental decree of the ruler. Keywords: Widen the Passageways, Urban Management, Conflict of Rights and Interests, the ‘lā ḍarar’ Maxim, Governmental Decree, Governmental Jurisprudence, Ayatollahs Khomeini and Sistani. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Widen the Passageways, Urban Management, Conflict of Rights and Interests, the ‘lā ḍarar’ Maxim, Governmental Decree, Governmental Jurisprudence, Ayatollahs Khomeini and Sistani | ||
| اصل مقاله | ||
|
در حال آماده سازی است. | ||
| مراجع | ||
|
اسفندی، سعید؛ گل بخش، عباس. (1399). گزارش نشست تخصصی اجرای برنامۀ انتقال حق توسعه در شهر تهران. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران. الزیلعی الحنفی، عثمان‌بن علی. (1314ق). تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق. مصر: مطبعة الکبری الامیریة. امجدیان، حسن. (1396). تعارض مالکیت خصوصی و منفعت عمومی در فقه امامیه و آراء دیوان عدالت اداری. رسالۀ دکتری رشته حقوق، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران. ایرانشاهی، حمید. (1397). بررسی حقوقی تعارضات قانون زمین‌شهری با مالکیت خصوصی اشخاص. رسالۀ دکتری، دانشگاه خوارزمی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی،. بحرینی، سید حسین. (1386). فرایند طراحی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. بروجردی طباطبایی، سید محمدحسین. (1429ق). جامع الاحادیث الشیعة. تهران: انتشارات فرهنگ سبز. بهشتیان، سید محسن. (1385). روش تملک اراضی تأمین حقوق مالکانه اشخاص نسبت به املاک واقع در طرح‌های عمومی شهرداری. مجلۀ حقوقی عدالت آرا، (6 و 7). بهشتیان، سید محسن. (1391). تملک اراضی توسط شهرداری‌ها، بررسی نظری و کاربردی نظم حاکم بر حقوق مالکانه در برابر طرح‌های عمومی شهرداری. تهران: انتشارات مجد. بهرامی احمدی، حمید. (1377). سوءاستفاده از حق. چاپ سوم. تهران: نشر روزنامۀ اطلاعات. بهرامی احمدی، حمید. (1390). قواعد فقه «قاعده لاضرر».چاپ دوم. تهران: نشر دانشگاه امام صادقA. تاجدینی، مَهشید و سید مهدی، میر سعید قاضی. (1392). بررسی شبکۀ دسترسی در بافت‌های فرسوده شهری. فصلنامۀ مطالعات مدیریت ترافیک. (29)، 64-39. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1361). دایرة المعارف علوم اسلامی. تهران: گنج دانش. جمال، محمدجعفر. (1388). راهکارهایی برای کاهش معضل بافت‌های فرسوده شـهری. ماهنامۀ اطلاع‌رسانی، آموزشی و پژوهشی شوراها، (40). حسینی، سید حسن و اعتدالی‌پژوه، ثریا. (1396). قاعده تسلیط در فقه و تأثیر آن بر حق مالکیت در حقوق ایران». کنفرانس ملی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی. خادمی، مسعود و دیگران. (1389). مطلوبیت خیابان‌های شهری. تهران: انتشارات طحان. خسروپناه، عبدالحسین. (1378). جایگاه مصلحت در حکم ولایی. مجموعه آثار کنگرۀ امام خمینی. خمینی، سید روح‌الله. (1414ق). بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر. چاپ دوم. قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (1). خمینی، سید روح‌الله. (1421ق). البیع. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (1). خمینی، سید روح‌الله. (1410ق). الرسائل. تحقیق مجتبی تهرانی. قم: اسماعیلیان. خمینی، سید روح‌الله. (1368). صحیفۀ امام. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (1). خمینی، سید روح‌الله. (1381). القواعد الفقهیه و الاجتهاد و التقلید. قم: اسماعیلیان. خمینی، سید روح‌الله. (1381). المکاسب المحرمه. تحقیق مجتبی تهرانی. قم: اسماعیلیان. خمینی، سید روح‌الله. (1381). منشور روحانیت. 3/ 12/ 1363. خویی، ابوالقاسم. (1368). اجود التقریرات. قم: انتشارات مصطفوی. خیرالدین، رضا؛ دلایی میلان، ابراهیم. (1395). تعادل بخشی بین حقوق مالکانه و منافع عمومی در اقدامات نوسازانۀ شهری. فصلنامۀ پژوهش‌های معماری اسلامی. 4 (13)، 22-40. درویشی عباس‌آبادی، سجاد. (1391). بررسی مبانی و روش‌های تحدید مالکیت خصوصی در تعارض با مالکیت عمومی. پایان‌نامۀ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.، دانشکدۀ حقوق. رسولی، سید حسن و همکاران. (1395). ضرورت بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسودۀ شهری (مطالعۀ موردی شهر ساری). سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، 1-26. رهنما، محمدرحیم؛ لیس، آنا. (1385). اندازه‌گیری تغییرات دسترسی در منطقه مادر شهر سیدنی. مجلۀ جغرافیا و توسعه، 4 (7)، 137-155. زرگوش، مشتاق. (1391). حقوق اداری تملک املاک، شبه تملک‌ها و سلب مالکیت از سرمایه‌ها توسط دولت. تهران: انتشارات میزان. زریونی، محمدرضا. (1356). برنامه‌ریزی حمل‌ونقل شهری. تهران: انتشارات دهخدا. سالاری، مصطفی. (1400). تحصیل و تملک اراضی توسط دولت. چاپ ششم. تهران: انتشارات دادگستر. سلطان‌زاده، حسین. (1370). فضاهای شهری در بافت‌های تاریخی ایران. تهران. سیستانی، سید علی. (1414ق). قاعدۀ لاضرر و لاضرار. قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله سیستانی. شبان‌نیا، قاسم؛ قربانی، محمد. (1392). کارآمدی نظریۀ ولایت فقیه در تأمین مصلحت عموم. مجلۀ حکومت اسلامی، 18 (1)، 23-44. شمس، عبدالله. (1385)، آیین دادرسی مدنی. چاپ چهاردهم. تهران: انتشارات دراک. شیرزاد، امید. (1392). دلایل ابطال مصوبات دولتی در دیوان عدالت اداری. تهران: نشر جنگل. شهرداری‌ها. (1381). ماهنامۀ پژوهشی آموزشی شهرداری‌ها. 14 (46). صادقی، شعبان. (1380). مکان‌یابی کاربری اراضی شهری با تأکید بر حمل‌ونقل درون‌شهری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه علم و صنعت ایران. صدر، سید محمدباقر. (1417ق). بحوث فی علم الأصول. چاپ سوم. قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامى. صدرزاده افشار، سید محسن. (1382). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی. طباطبایی نژاد، سید محمد؛ کاظمی، محمود. (1398). تعامل حقوق عمومی و خصوصی در مورد مسئولیت مدنی. فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، 49 (4)، 697-716. طباطبایی، سید محمدصادق؛ صافیان اصفهانی، احسان. (1391). ماهیت توافق شهرداری با مالک ملک در راستای اجرای طرح عمرانی. مجلۀ حقوقی دادگستری، 78، 47-76. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر. (1372). حقوق اداری. تهران: انتشارات سمت. کاتوزیان، ناصر. (1376). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی (اموال و مالکیت). تهران: دادگستر. کاتوزیان، ناصر. (1390). فلسفۀ حقوق. چاپ چهارم. تهران: شرکت سهامی انتشار. کاتوزیان، ناصر. (1380). مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. چاپ بیست و یکم. تهران: شرکت سهامی انتشار. کامیار، غلامرضا. (1395). شهر در پرتو رویه قضایی. تهران: انتشارات مجد. کامیار، غلامرضا. (1394). حقوق اداری اموال، سلب مالکیت به سبب منفعت عمومی (مطالعه تطبیقی ایران و فرانسه). تهران: انتشارات مجد. کامیار، غلامرضا. (1387). حقوق شهری و شهرسازی. چاپ سوم. تهران: مجد. کاویانی، محمدهادی. (1391). قاعدۀ لاضرر و تعارضات فرد و اجتماع در جامعه. مجلۀ پژوهش‌های فقهی، 8 (1)، 71-104. کلینی، محمدبن یعقوب. (1429ق). الکافی. قم: نشر دارالحدیث. عباسی، بیژن. (1389). حقوق اداری.چاپ سوم. تهران: نشر دادگستر. عباس زادگان، مصطفی؛ بیدرام، رسـول؛ مختارزاده، صفورا. (1391). نگاهی سـاختاری به اصلاح شبکۀ معابر در بافت‌های فرسوده جهت حل مشکل نفوذپذیری و انزوای فضایی این محلات؛ نمونه موردی: بافت‌های فرسوده مشهد. مجلۀ مدیریت شهری، (30)، 178-163. عظیمی، آزاده. (1389). دیدگاه‌ها و نظریات بهسازی، نوسازی و مرمت شهری. ماهنامۀ اطلاع‌رسانی، آموزشی و پژوهشی شوراها، 54. عندلیب، علیرضا. (1387). مجموعه یادداشت‌های نوسازی بافت‌های فرسوده. تهران: ری پور، سازمان آمار و اطلاعات خدمات کامپیوتری (واحد آمار). عمید زنجانی، عباسعلی. (1389). دانشنامۀ فقه سیاسی (مشتمل بر واژگان فقهی و حقوق عمومی). تهران: نشر دانشگاه تهران. عمید زنجانی، عباسعلی. (1388). قواعد فقه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). عمید زنجانی، عباسعلی. (1377). فقه سیاسی. تهران: امیرکبیر. عمید زنجانی، عباسعلی و موسی‌زاده، ابراهیم. (1388). بایسته‌های فقه سیاسی. تهران: انتشارات مجد. فروغی، محمد؛ حیدری‌نژاد، نسیم. (1389). تحلیل وضعیت سکونتگاه‌ها و راه‌های ارتباطی در رابطه با گسل‌های فعال در استان چهارمحال و بختیاری. فصلنامۀ امداد و نجات، 2 (۴). قاسمی، الهام؛ رفیعیان، مجتبی. (1399). تحلیلی بر تعارض منافع در پروژه‌های بزرگ‌مقیاس مشارکتی در شهر با تأکید بر مدل شراکت عمومی ـ خصوصی ـ مردمی. فصلنامۀ مطالعات شهری، 9 (34). قربانی، رسول؛ جام کسری، محمد. (1389). جنبش پیاده‌گستری، رویکردی نو در احیاء مراکز شهری؛ مورد مطالعه پیاده راه تربیت تبریز. مجلۀ مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 2 (6)، 55-72. متین دفتری، احمد. (1385). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. چاپ دوم. تهران: انتشارات مجد. مدنی پور، علی. (1387). فضاهای عمومی و خصوصی شهر. شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. محقق داماد، مصطفی. (1376). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی. محمدی، ابوالحسن. (1376). مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه. تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران. مطهری، مرتضی. (1377). اسلام و مقتضیات زمان. چاپ نهم. قم: انتشارات صدرا. مظفر، محمدرضا. (1382)، اصول الفقه. تحقیق سید مهدی حسینی گلپایگانی. قم: بوستان کتاب. موسوی، سیروس. (1388)، فرسودگی شهری؛ زمینه‌های پیدایش و راهکارهـای رویـارویی با آن. ماهنامۀ اطلاع‌رسانی، آموزشی و پژوهشی شوراها، 40. مؤمن قمى، محمد. (1373). کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة. مؤمن قمى، محمد. (1375). تزاحم کارهای حکومت اسلامی و حقوق اشخاص. مجلۀ فقه اهل‌بیتD، 2 (5 و 6). مهندسین مشاوره آمود راه. (1376). مطالعات حمل‌ونقل و ترافیک در تهیۀ طرح‌های تفصیلی. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. نائینى، محمدحسین. (1417ق). فوائد الأصول. چاپ ششم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة. نجفی ضیاء، مهدی. (1397). رسالۀ مبانی مالکیت خصوصی، سلب و تحدید آن. دانشگاه خوارزمی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی. وزارت مسکن و شهرسازی. (1386). آیین‌نامۀ طراحی راه‌های شهری. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. وزارت مسکن و شهرسازی. (1382). مجموعه قوانین و مقررات شهرسازی. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. هاشمی، ســید محمد (1381). حقوق اساسی جمهوری اســلامی ایران (حاکمیت و نهادهای سیاسی). چاپ ششم. تهران: میزان. یوسفی، ایمان. (1393). مرحلۀ تصمیم‌گیری برای کفایت ادلۀ اثباتی در الگوی تحقیقاتی مقدماتی. مجلۀ مطالعات حقوقی، 6 (1)، 151.
josserand, Louis. (1939). De l esprit de droits et de leur relativité. Theorie dite des l abus de droits. 2eme ed. paris (DALLOZ), Peltonen, L. Sairinen, R. (2010). Integrating Impact Assessment and Conflict Management in Urban Planning: Experiences from Finland, Environmental Impact Assessment Review, 30, 328337. Zakharova, A. Jager, T. (2013).Stakeholder Participation to Improve Societal Acceptance for Mega Projects, A Case Study of the Forum for the Coalpower Plant “Datteln 4” Project, Master Thesis, Umeå School of Business and Economics, Umeå. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,456 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 526 |
||