آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,388 |
| تعداد مقالات | 34,316 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,995,780 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,706,972 |
رویکرد وظیفه‌گرایانه به ایمان و واکنش‌های مختلف متکلمان امامیه تا قرن پنجم به آن | ||
| نقد و نظر | ||
| دوره 27، شماره 105، فروردین 1401، صفحه 89-111 اصل مقاله (580.25 K) | ||
| نوع مقاله: علمی ـ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jpt.2022.62782.1908 | ||
| نویسنده | ||
| سعیده سادات نبوی* | ||
| دکترای کلام (گرایش فلسفۀ دین و مسائل جدید کلامی)، محقق رسمی مرکز پژوهش‌های اسلامی معصومیه(ع) قم، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 06 دی 1400، تاریخ بازنگری: 14 اسفند 1400، تاریخ پذیرش: 10 اسفند 1400 | ||
| چکیده | ||
| اگرچه در روایتی از پیامبر اسلام(صلّی الله)، ایمان «اقرار باللسان، معرفة بالقلب و عمل بالأرکان» شناخته شده، شرایط سیاسی-اجتماعی جامعۀ نوپای اسلامی به‌گونه‌ای رقم خورد که مؤلفۀ عمل اهمیت بسیار یافت و دیدگاهی ظهور کرد که می‌توانیم آن را وظیفه‌گرایی بنامیم. این دیدگاه از دو جهت اهمیت دارد: اولاً یکی از نظریه‌های پرنفوذ ایمان در تاریخ کلام اسلامی است؛ ثانیاً مستقیم یا غیرمستقیم دیگر نظریه‌های ایمان را تحت‌الشعاع قرار داد. در این مقاله به دنبال بررسی این رویکرد و شناخت ویژگی‌های آن با استفاده از روش تحلیلی‌ـ‌تطبیقی هستیم؛ اما هدف اصلی ما بررسی واکنش‌های متکلمان امامیه در پنج قرن نخست به آن است. این تحقیق نشان می‌دهد که رویکرد وظیفه‌گرایانه به ایمان، در عمل با وعیدگرایی و احباط‌باوری پیوند خورد و متکلمان امامیه سه نوع مواجهه با آن داشتند: شیخ صدوق آن را تأیید کرد؛ شیخ مفید رویکرد فضیلت‌گرایانه در پیش گرفت و به اصلاح آن دست زد. به این صورت که از مؤلفه‌های ایمان بر معرفت تأکید نمود و عمل را جزء جدایی‌پذیر ایمان به‌‌شمار آورد؛ و نوبختیان و سید مرتضی آن را رد کردند و ایمان را از مقوله اقرار یا تصدیق دانستند، هرچند در مورد احباط با هم اختلاف‌نظر داشتند | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ایمان؛ کفر؛ منزلة بین المنزلتین؛ رویکرد فضیلت‌گرایانه به ایمان؛ رویکرد ارجاء به ایمان؛ تجزیه‌پذیری/ ناپذیری ایمان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Deontological Approach to Faith and Various Responses by Imami Shiite Theologians until the Eleventh Century | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Saide Sadat Nabavi | ||
| PhD of Kalam (Philosophy of Religion and New Theological Problems), researcher at Masoumiyyeh Center for Islamic Research, Qom, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Although there is a hadith from Prophet Muḥammad that faith (īmān) is “verbal profession, cognizance in the heart, and doing the pillars,” the political social circumstances of the newly emerged Islamic society developed in such ways that the element of action or “doing the pillars” gained a great significance, leading to a view that we might refer to as “deontologism.” There are two ways in which the view is important: first, it is an influential theory of faith in the history of Islamic theology, and second, it directly or indirectly overshadowed other theories of faith. In this theory I seek to examine the approach and its characteristics by deploying the analytic-comparative method, but I am mainly concerned with how it was received by Imami Shiite theologians in the fifth century AH (eleventh century CE). I argue that the deontological approach to faith was practically tied with the tendency to “threats of divine punishment” (waʿīd) and the belief in “failure” (iḥbāṭ) of deeds. Imami theologians encountered the approach in three ways: it was endorsed by al-Shaykh al-Ṣadūq; al-Shaykh al-Mufīd adopted a virtue-based approach, and thus, modified the view. That is, he emphasized the knowledge or cognizance component of faith, seeing the “action” as an integral part of faith. Finally, the approach was rejected by Nawbakhtis and al-Sayyid al-Murtaḍā, who believed that faith belonged to the category of confession or endorsement, although they disagreed over the “failure” of deeds. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Faith (īmān), the position between the two positions, virtue-based ap-proach to faith, postponement (irjāʾ) approach to faith, divisibil-ity/indivisibility of faith | ||
| مراجع | ||
|
1. ابن‌المرتضی، احمد بن یحیی. (بی‌تا). طبقات المعتزله (محقق: سوسنه دیفلد-فلزر). بیروت: دار المکتبة الحیاة. 2. ابن‌فورک، محمد بن حسن. (1427ق). مقالات الشیخ أبی الحسن الأشعری إمام أهل السنه (محقق و ضبط: احمد عبدالرحیم سایح، چاپ دوم). قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة. 3. ابوحنیفه، نعمان بن ثابت. (1425ق). «العالم و المتعلم»، در: محمدزاهد کوثری و دیگران، العقیدة و علم الکلام و چند کتاب و رسالۀ دیگر (چاپ اول). بیروت: دار الکتب العلمیة. [نرم‌افزار کتابخانه کلام اسلامی]. 4. ابوزهره، محمد. (۱۳۸۴). تاریخ مذاهب اسلامی (مترجم: علیرضا ایمانی، چاپ اول). قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب. 5. اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل. (1424ق). الإبانة عن أصول الدیانة (چاپ اول). بیروت: دار ابن حزم. 6. اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل. (بی‌تا). اللمع فی الرد علی أهل الزیغ و البدع (مصحح، تعلیقه و مقدمه: حموده غرابه، بی‌چا). قاهره: المکتبة الأزهریه للتراث. [نرم‌افزار کتابخانه کلام اسلامی]. 7. اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل. (۱۴۲۶ق). مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین (مصحح: هلموت ریتر، چاپ چهارم). [برلین و] بیروت: کلاوس شقارتس فرلاغ [Klaus Schwarz Verlag]. 8. بغدادی، ابومنصور عبدالقاهر بن طاهر. (1408ق). الفرق بین الفرق و بیان الفرقة الناجیة منهم. بیروت: دار الجیل و دار الآفاق. [نرم‌افزار کتابخانۀ کلام اسلامی]. 9. جعفریان، رسول. (۱۳۷۱). مرجئه، تاریخ و اندیشه (بی‌چا). قم: نشر خرم. 10. جوینی، امام الحرمین عبدالملک بن عبدالله. (1430ق). الإرشاد إلی قواطع الأدلة فی أصول الاعتقاد (ضبط و تحقیق: احمد عبدالرحیم سایح، با همکاری توفیق علی وهبه، چاپ اول). قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة. 11. زرین‌کوب، عبدالحسین. (بهار ۲۵۳۶ش). دو قرن سکوت (چاپ هفتم). تهران: انتشارات جاویدان. 12. سید مرتضی، علی بن حسین موسوی. (1411ق). الذخیره فی علم الکلام (محقق: سیداحمد حسینی). قم: مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه. 13. سید مرتضی، علی بن حسین موسوی. (1405ق). رسائل الشریف المرتضی (مقدمه و اشراف: سیداحمد حسینی، اعداد: مهدی رجایی، ج1). قم: دار القرآن الکریم. 14. سید مرتضی، علی بن حسین موسوی. (۱۴۱۳ق). الفصول المختاره من العیون و المحاسن (چاپ اول). قم: کنگرۀ جهانی هزاره شیخ مفید. 15. سمرقندی، ابومنصور محمد بن محمد حنفی. (بی‌تا). شرح الفقه الأکبر، المتن المنسوب إلی الإمام أبی‌حنیفه نعمان بن الثابت (اهتمام و مراجعه: عبدالله بن ابراهیم انصاری، بی‌چا). قطر: [وزارت] الشئون الدینیة. 16. شیخ صدوق، ابوجعفر محمدبن علی بن حسین بن بابویه. (1400ق). أمالی الصدوق (چاپ پنجم). بیروت: اعلمی، [نرم‌افزار مجموعه آثار شیخ صدوق]. 17. شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه. (1357). التوحید (مصحح و تعلیقه: هاشم حسینی تهرانی، چاپ اول). قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه. 18. شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه. (1362). الخصال (مصحح و تعلیقه: علی‌اکبر غفاری، ج1 و 2، بی‌چا). قم: جامعه مدرسین حوزۀ علمیه. 19. شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه. (1378ق). عیون أخبار الرضا (ج1 و 2، چاپ اول). تهران: نشر جهان. [نرم‌افزار مجموعه آثار شیخ صدوق]. 20. شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1406ق). الاقتصاد فی ما یتعلق بالاعتقاد (چاپ دوم). بیروت: دار الأضواء. 21. شیخ طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن (ج2 و ۸، بی‌چا). بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 22. شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1394). تمهید الأصول (فی علم الکلام) و هو الشرح علی القسم النظری من رسالة جمل العلم و العمل للسید المرتضی علم الهدی (محقق و مصحح: مرکز تخصصی علم کلام اسلامی وابسته به مؤسسۀ امام صادق(علیه السّلام)، چاپ اول). قم: رائد. 23. شیخ مفید، محمد بن نعمان عکبری بغدادی. (1413ق). أوائل المقالات (محقق: شیخ ابراهیم انصاری، چاپ اول). قم: کنگرۀ جهانی هزاره شیخ مفید. 24. مشکور، محمدجواد. (۱۳۶۰). «تعلیقات المصحح»، در: اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق (محقق، مقدمه و تعلیقات: محمدجواد مشکور، چاپ دوم). تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,694 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 174 |
||