آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,388 |
| تعداد مقالات | 34,316 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,995,646 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,706,913 |
پژوهشی قرآنی-تفسیری در معرفی و تبیین تئوریِ توحید بنیان تقریب | ||
| نقد و نظر | ||
| دوره 27، شماره 105، فروردین 1401، صفحه 160-188 اصل مقاله (638 K) | ||
| نوع مقاله: علمی ـ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jpt.2021.60615.1833 | ||
| نویسندگان | ||
| جواد ایروانی* 1؛ رضا حق پناه2؛ محمد رضا انجم شعاع3 | ||
| 1دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران | ||
| 2استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران | ||
| 3دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 17 فروردین 1400، تاریخ بازنگری: 18 بهمن 1400، تاریخ پذیرش: 03 تیر 1400 | ||
| چکیده | ||
| هویت مذاهب اسلامی وابستگی شدیدی به قرآن و تفسیر آن دارد و از جانب دیگر، جوهر و هویت قرآن، چیزی به جز توحید نیست. پژوهش حاضر با مطالعۀ کتابخانهای تفاسیر منتخب و برجستۀ شیعی، اشعری و معتزلی اثبات میکند که اصیلترین ایده و فرایند تقریب، تئوری توحید بنیان تقریب است. بر همین اساس، تقریب همچون تمام آموزههای اسلامی، ریشه از توحید میگیرد و در جهان مفاهیم با مرکزیت توحید و بر مدار عقل و حکمت، به جنبش در میآید. حداقل نتیجۀ اثبات تئوری حاضر، دو قاعدۀ بنیادین تقریبی است: نخست اینکه نسبت به نصوص توحیدی، مذاکره هیچ منطق و اعتباری ندارد، اما دربارۀ ظواهر، مجملات و متشابهات میتوان به دنبال همراهی و هماهنگی بود؛ دیگر اینکه، تفاوت به سبب تناقض و یا تخالف رخ میدهد. تفاوتها تا جایی که به نقض باور توحید منجر نشود، در دایرۀ تقریب و همراهی واردند و چون تناقض بروز کند، تقریب، معنا و کاربردی ندارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| توحید؛ تقریب؛ نصوص و ظواهر؛ تناقض و تخالف | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Quranic-Exegetical Characterization and Account of the Monotheistic Theory of Approximation between Islamic Denominations | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Javad Irvani1؛ Reza Hagh Panah2؛ Mohammad Reza Anjomshoaa3 | ||
| 1Associate professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran | ||
| 2Assistant professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran | ||
| 3PhD student, Department of Quranic Sciences and Hadith, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The identity of Islamic denominations is closely tied to the Quran and its exegesis. Moreover, the core identity of the Quran is nothing but monotheism. In this research, we deploy the library method to study prominent, selected Shiite, Ashʿarite, and Muʿtazilite exegeses of the Quran, establishing that the most authentic idea and process of approximation between Islamic denominations is the monotheistic theory of approximation. Accordingly, just like all other Islamic doctrines, approximation is originated from monotheism, figuring in a world of concepts with a central role by monotheism around reason and wisdom. This theory has at least two outcomes: first, it makes no sense to negotiate over explicit monotheistic texts, but as for apparent meanings and ambiguous phrases of religious texts, one might seek harmony and reconciliation. Moreover, differences result from contradictions or conflicts. As long as such differences do not contradict the belief in monotheism, they are included in the scope of approximation and reconciliation, and when such a contradiction occurs, approximation makes no sense. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Monotheism, approximation between Islamic | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم * نهج البلاغه 1. ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد. (بیتا). النهایة فی غریب الحدیث و الاثر (ج4). قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان. 2. ابن عاشور، محمد طاهر. (1420ق). التحریر و التنویر (ج6). بیروت: مؤسسة التاریخ العربی. 3. ابن عباد، صاحب. (1414ق). المحیط فی اللغة (ج3). بیروت: عالم الکتاب. 4. ابن عربی، محمد بن علی. (1410ق). رحمة من الرحمن فی تفسیر و اشارات القرآن (ج4). دمشق: مطبعة نضر. 5. ابن عربی، محمد بن علی. (بیتا). الفتوحات المکیة (ج2). بیروت: دار احیاء التراث العربی. 6. ابن فارس، احمد. (1404ق). معجم مقائیس اللغة (ج5 و 6). قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیۀ قم. 7. ارشد ریاحی، علی؛ قاسمی مقدم، خدیجه. (1388). قاعدۀ الواحد در بوتۀ نقد. خردنامه، (57)، صص 22-32. 8. اغر، کریم نجیب. (1425ق). إعجاز القرآن فی ما تخفیه الأرحام. بیروت: دار المعرفة. 9. اقبالی، محمدطاهر؛ حسینی، سیدجواد. (1388). برداشتهای مختلف از تقریب مذاهب اسلامی. بازتاب اندیشه، (109-113)، صص 285-293. 10. آلوسی، محمود بن عبدالله. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی (ج1، 5 و 12). بیروت: دار الکتب العلمیة - منشورات محمد علی بیضون. 11. آملی، حیدر علی. (1422ق). تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم. قم: نور علی نور. 12. برقی، احمد بن محمد. (1371ق). المحاسن (ج1، چاپ دوم). قم: دار الکتب الاسلامیة. 13. تسخیری، محمدعلی. (1384). وحدت اسلامی و تقریب مذاهب. حکومت اسلامی، (37)، صص 20-35. 14. جوادی، محسن. (1391). وجود ذهنی از دیدگاه ملاصدرا. دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی حکمت صدرایی، 1(1)، صص 33-46. 15. حسینی خامنهای، سیدعلی. (1399). طرح کلی اندیشۀ اسلامی در قرآن. تهران: صهبا. 16. حسینی همدانی نجفی، محمد. (1363). درخشان پرتوی از اصول کافی (ج3). قم: چاپخانۀ علمیۀ قم. 17. حکمت، نصرالله. (1385). ابن عربی و نقد قاعدۀ الواحد. فصلنامه فلسفه دانشگاه تهران، (12)، صص 127-141. 18. حمیری، نشوان بن سعید. (1420ق). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم (ج11). بیروت: دار الفکر المعاصر. 19. خمینی، سیدروح‌الله. (بیتا). کشف الاسرار. بیجا. 20. دانش، اسماعیل. (1387). نقش مشترکات کلامی شیعه و اهل سنت، در تقریب مذاهب اسلامی. اندیشۀ تقریب، (15)، صص 109-132. 21. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). المفردات. لبنان - سوریه: دار العلم - الدار الشامیة. 22. رشید رضا، محمد. (1414ق). المنار (ج5 و 7). بیروت: دار المعرفة. 23. زمخشری، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (ج1، 2 و 4، چاپ سوم). بیروت: دار الکتاب العربی. 24. سبحانی، محمدتقی. (1397). الگوی مطلوب تقریب، از نظریه تا تطبیق ]نشست علمی[. بازیابی شده در 12 دی 1397، از: https://khabarban.com/a/22214282 25. سید قطب، ابراهیم حسین. (1425ق). فی ظلال القرآن (ج1، 2 و 4، چاپ سی و پنجم). بیروت: دار الشروق. 26. سیوطی، جلال‌الدین. (1421ق). الاتقان فی علوم القرآن (ج2، چاپ دوم). بیروت: دار الکتاب العربی. 27. شجاری، مرتضی. (1388). آفرینش بر اساس عشق و قاعدۀ الواحد از دیدگاه ابن عربی. پژوهشهای فلسفی کلامی، 10(4)، صص 83-108. 28. شفیعی‌نیا، احمد. (1396). معناشناسی واژۀ تقریب. اندیشۀ تقریب، 13(3)، صص 13-26. 29. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1361 الف). تفسیر القرآن الکریم (ج1، 4 و 5، چاپ دوم). قم: بیدار. 30. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1383 ب). شرح اصول کافی (ج1). تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگى. 31. الصعیدی، عبدالمتعال. (1370ق). التقریب بین المذاهب الإسلامیة و دراسة علم التوحید. رسالة الاسلام، 3(3)، صص 179-183. 32. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1390ق). المیزان (ج1، 3، 4، 7، 8، 14 و 17، چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات. 33. طبرانی، سلیمان بن احمد. (2008م). تفسیر القرآن العظیم (ج6). اربد (اردن): دار الکتاب الثقافی. 34. طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ج2، 3، 4، 6، 7، 8 و 10، چاپ سوم). تهران: ناصر خسرو. 35. طوسی، محمد بن حسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن (ج1، 3 و 10). بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 36. عبدو، محمد. (1388). چالشهای وحدت و راهبرد رویارویی؛ کنکاشی در تشخیص موانع وحدت و تقریب و راههای برطرف ساختن آنها. اندیشۀ تقریب، (20)، صص 19-30. 37. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله. (1373). کنز العرفان (ج1). تهران: مرتضوی. 38. فخر رازی، ابو عبدالله. (1420ق). مفاتیح الغیب (ج2، 4، 7، 9، 10، 12، 13، 14، 16، 17، 18، 19، 26، 27، 32). بیروت: دار احیاء التراث العربی. 39. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410ق). کتاب العین (ج3، چاپ دوم). قم: هجرت. 40. قاضی عبدالجبار، عبدالجبار بن احمد. (1426ق). تنزیه القرآن عن المطاعن (چاپ دوم). بیروت: دار النهضة الحدیثة. 41. قمی، محمدتقی. (1389). سرگذشت تقریب؛ یک فرهنگ، یک امت (مترجم: محمد مقدس، مصحح: سیدهادی خسروشاهی). تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی. 42. کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق). کافی (ج1 و 2). قم: دار الحدیث. 43. محمدی عراقی، ناهید؛ مبلغی، احمد و سند، محمد. (1387). بازخوانی اندیشۀ تقریب مذاهب اسلامی. بازتاب اندیشه، (107)، صص 65-73. 44. مرتضوی، عبدالصمد. (1392). راهکارهای قرآنی وحدت و تقریب. حبل المتین، 2(3 و 4)، صص 145-165. 45. مصباح یزدی، محمدتقی. (1393). معارف قرآن (ج1، چاپ هفتم). قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمة الله). 46. مصباح یزدی، محمدتقی. (1394). آموزش فلسفه (ج1، چاپ چهارم). قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشى و پژوهشى امام خمینى(رحمة الله). 47. مصطفوی، حسن. (1374). شرح حدیث الحقیقه. فصلنامۀ پژوهشی دانشگاه امام صادق(علیه السّلام)، (2)، صص 11-20. 48. مصطفوی، حسن. (1402ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ج1). تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر. 49. مطهری، مرتضی. (1372). عدل الهی (ج1، چاپ هفتم). تهران: انتشارات صدرا. 50. مغنیه، محمدجواد. (1424ق). التفسیر الکاشف (ج1 و 6). قم: دار الکتاب الاسلامی. 51. مکارم شیرازی، ناصر. (1371). تفسیر نمونه (ج3 و 5، چاپ دهم)، تهران: دار الکتب الاسلامیه. 52. موسوى سبزوارى، عبدالاعلى. (1409ق). مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن (ج8، چاپ دوم). بیجا: دفتر سماحة آیت‌الله العظمى السبزوارى. 53. میرعلی، محمدعلی. (1391). نظریۀ اطاعت از حاکم جائر در فقه سیاسی اهل سنت. حکومت اسلامی، 17(3)، صص 125-150. 54. مجموعه آثار مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی (نرم افزار)، خدمات فرهنگی مرکز نور. 55. نظام الاعرج، حسن بن محمد. (1416ق). غرائب القرآن و رغائب الفرقان (ج1). بیروت: دار الکتب العلمیة - منشورات محمد علی بیضون. 56. واسطی زبیدی، سیدمحمدمرتضی. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس (ج2). بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع. 57. هاشمی خویی، میرزا حبیب‌الله؛ حسن‌زاده آملی، حسن و کمرهای، محمدباقر. (1400ق). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (مصحح: ابراهیم میانجی، چاپ چهارم). تهران: مکتبة الاسلام. 58. یزدی، محمد. (1415ق). فقه القرآن (ج4). قم: اسماعیلیان. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,984 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 209 |
||