چه‌جوری توبه کنم؟

چه‌جوری توبه کنم؟

ده نکته‌ی ناب در باب توبه

مرتضی دانشمند

۱. پاک‌کن

از خواهرم خواسته بودند درباره‌ی توبه انشاء بنویسد. خواهرم از پدربزرگ کمک خواسته بود. پدربزرگ گفته بود: «مدادت را بردار بنویس!»

به طواف کعبه رفتم به حرم رهم ندادند

که برون در چه کردی که درون خانه آیی

پدربزرگ شروع کرده بود به خندیدن. خواهرم هاج و واج نگاهش کرده بود.

- عزیزم! نوه‌ی گلم! به کلمه‌ی‌ طواف نگاه کن!

خواهرم «طواف» را «تواف» نوشته بود.

وقتی فهمید مرتکب چه خبطی^۱ شده پاک‌کن را برداشت و به جان کلمه افتاد.

پدربزرگ گفت: «عزیزم! توبه یعنی همین! یعنی این‌که غلط‌کاری‌های گناه را با پاک‌کن توبه از دفتر دلت پاک کنی.»

۲. تناسب

وقتی یک جاده هزار‌متری را اشتباه رفته باشی برای بازگشت از اشتباه باید همان هزار متر را دور بزنی و برگردی تا به نقطه‌ی اول برسی.

هر چه خطا بیش‌تر باشد توبه بزرگ‌تر است.

حُر در کربلا گناهش ایستادن در برابر امام حسین(علیه السلام) بود و توبه‌ی زیبایش، فدا کردن جانش در راه امام حسین(علیه السلام). سلام بر حُر که امام زمانع(ج الله تعالی فرجه الشریف) بر او سلام داد.^۲

۳. حرف‌های آدم

حرف‌هایی که آدم از خدا یاد گرفت و خداوند با آن‌ها توبه‌ی او را پذیرفت نام‌های پنج تن بود و شیوه‌ی توبه کردن که به آدم آموخت این‌گونه بود.

یَا حَمِیدُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ یَا عَالِی بِحَقِّ عَلِیٍّ یَا فَاطِرُ بِحَقِّ فَاطِمَه یَا مُحْسِنُ بِحَقِّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ مِنْکَ‏ الْإِحْسَان.³

قرآن درباره‌ی این حرف‌ها می‌گوید:

«البته آدم از خدا حرف‌هایی یاد گرفت و توبه کرد، خدا هم توبه‌اش را پذیرفت. زیرا فقط اوست توبه‌پذیر مهربان.»⁴

۴. نجات‌بخش

توبه زمانی ارزش دارد و می‌تواند انسان را نجات دهد که آدم در حالت آزاد و با انتخاب خود توبه کند نه وقتی که مرگ و خطر را پیش رو می‌بیند.

هنگامی که فرعون به تعقیب حضرت موسی(علیه السلام)و یارانش پرداخت آن‌ها را تا لب دریا دنبال کرد. با معجزه‌ی حضرت موسی(علیه السلام) دریا راه گشود و یاران حضرت موسی(علیه السلام) از راهی که در دل آب باز شده بود، گذشتند.

فرعون و لشکریانش به تعقیب ادامه دادند. دریا به هم آمد و امواج دریا آن‌ها را در کام خود فرو برد و همه به دیار باقی شتافتند.

وقتی فرعون داشت غرق می‌شد، گفت: «ایمان آوردم که معبودی نیست، جز همانی که بنی‌اسرائیل به او ایمان آورده‌اند و من دیگر جزء آن‌هایی‌ام که تسلیم محض‌اند!»

پس از آن نهیب موج‌ها بود که با زبان بی‌زبانی پاسخ فرعون را داد. «خفه شو!»

(سوره‌ی یونس، آیه‌ی91)

۵. بسامد۱

توبه و کلمات ‌هم‌خانواده‌ی آن ۸۷ بار در قرآن کریم به کار رفته است.

۶. محبوبان خداوند

خدا توبه‌کنندگان و پاکیزگان را دوست دارد.

إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ (سوره‌ی بقره، آیه‌ی۲۲۲)

۷. توبه‌ی نصوح

توبه‌ای است که تنها برای رضای خداوند انجام گیرد و از هر انگیزه دیگری خالص باشد و یا جوری توبه کند که هرگز به گناه باز نگردد.

پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «توبه نصوح آن است که شخص توبه کند و دیگر هرگز به گناه باز نگردد.»⁵

۸. صد بار

مادر کودکش را روی تاب می‌نشاند و تاب می‌دهد. هر بار که کودک از مادر دور می‌شود باز به مادر نزدیک می‌شود.

خداوند که آفریدگار مادر و کودک است از هر کسی به آدم مهربان‌تر است. همیشه دوست دارد بندگانش که از او دور شده‌اند؛ حتی پس از خطا و گناه و اشتباه باز به سوی او باز گردند و باز به او نزدیک شوند.

صدبار اگر توبه شکستی باز آی!⁶

۹. پس از بیست سال

گاهی فرد با ایمان گناهی می‌کند و بعد از بیست سال آن را به یاد می‌آورد، از خداوند بخشش می‌خواهد، خدا نیز او را می‌بخشد.⁷

(امام صادق(علیه السلام))

۱۰. تلاش برای معاش⁸

بعضی از گناهان (حتی) با نماز (خواندن) و صدقه (دادن) هم آمرزیده نمی‌شوند.

از پیامبر(صلی الله علیه و آله) پرسیدند: «یا رسول‌الله! پس با چه چیزی آمرزیده می‌شود؟»

فرمود: «جدیت و تلاش در طلب معیشت.»⁹

پی‌نوشت‌ها:

1. اشتباه.

۲. زیارت ناحیه‌ی مقدسه.

3. این عبارت با آن‌چه اکنون در برخی مجالس خوانده می‌شود که سند ندارد تفاوت‌هایی دارد. (مکارم، تفسیر نمونه، ج۱، ص ۱۹۶ تا ۱۹۹)
4. فَتَلَقَّىٰ آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ ۚ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ (سوره‌ی بقره، آیه‌ی۳۷، ترجمه‌ی علی ملکی)

سوره‌ی یونس، آیه‌ی۹۱.

5. مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۴۷۷.
6. ابوسعید ابوالخیر.
7. انّ المُؤمِن لَیُذنِبُ الذَنبَ فَیَذَکْرُ بَعدَ عِشرینَ سَنَهً فَیَستَغفِرُاللهَ مِنهُ فَیَغفِرُلَه. (اصول کافی، ج۴، ص ١٧١)
8. گذران، زندگی.
9. إنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوباً لا یُکَفِّرُها صَلاهٌ وَ لا صَدَقَهٌ، قِیلَ یا رسولَ اللهِفَما یُکَفِّرُها قالَ الهُمُومُ فی طَلَبِ المَعِیشَهِ؛ (مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۳)