مدیر گروه فقه و مبانی اجتهاد اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی
تاریخ دریافت: 01 شهریور 1401،
تاریخ بازنگری: 02 شهریور 1401،
تاریخ پذیرش: 06 شهریور 1401
چکیده
مکتب شناسی، مطالعه ای درجه دو و زیر فصلی از فلسفه فقه است که در آن به بازخوانی و تحلیل جریانهای فقهی با نظر به عناصری چون؛ نظام وارگی، گرایش، مبانی، روش و نظریه ها پرداخته میشود. به دلیل شیوع مغالطه در مکتب انگاری و توسعه این انگاره به اندیشه های فقهی مختلف، مطالعة موردیِ هر اندیشه در سطح مکتب را ضروری مینماید. امکان سنجی، مطالعه ای زمینه ای و ظرفیت شناسانه از اندیشه فقهی آیت الله شیخ عبدالکریم حائری با نظر به سنجش میزان تطبیق این عناصر با روشی توصیفی، تبیینی، تاریخی است. در این اندیشه، نظام وارگی به معنای تنظیم، پیوند و چینش متفاوت محتوا- اجزاء، تحلیل و نمونه ای از آن مشاهده نگردید؛ اما گرایش، مبانی، روش و نظریه های اختصاصی به دست آمده و احراز گردید. این ویژگی ها که ریشه در زمانه و زمینه شکل گیری فقه محقق حائری در نجف و سامراء دارد، منجر به احتیاط گرایی، عقلانی نگری و اعتدال محوری شده، نتایج متمایزی را رقم زده است. بر این اساس آیا اندیشه فقهی شیخ مؤسس می تواند به منزلۀ مکتب تلقی شود؟ نظرداشت آیت الله بروجردی به این اندیشه فقهی، مرجعیت شاگردان نامی وی در دوره های پسین و انتقال این میراث به نسلهای بعد همراه با پدیده انقلاب اسلامی در ایران، زمینه ساز شکل گیری، نضج و گسترش مکتبی در قم متأخر شده است که دست کم فقه شیخ مؤسس از مهمترین علل پیدایی آن است.
A Feasibility Study into the Finding a Jurisprudential School of Thought from the Thought of Shaykh al-Mu’asis
نویسندگان [English]
Ali Rahmani
Department of Jurisprudence, Akhund Khorasani Specialty Center of Islamic Propagation Office of Qom Seminary, Khorasan Razavi Branch
چکیده [English]
The study of the jurisprudential school of thoughtis a secondary study and sub-chapter of the philosophy of jurisprudence in which re-reading and analysis of jurisprudential movements with regard to elements such as: systematization, tendency, basics, methods and theories are discussed. Based on this, can the jurisprudential thought of Shaykh al-Mu’asis be considered as a school of thought? A contextual and capacity-based study of the jurisprudential thought of Āyatollāh Shaykh ‘Abd al-Karīm al-Hā’irī, to measure the degree of adaptation of these elements with a descriptive, explanatory, and historical method, shows that systematization means regulation, connection and a different arrangement of content and parts is not visible in his jurisprudence. However, there are trends, bases, methods and specific theories of jurisprudence that have their roots in the time and context of the formation of the jurisprudence of Muḥaqqiq al-Hā’irī in Najaf and Sāmarrā’, which has led to a distinctive cautiousness, rationality, and axial moderation. Thus, Āyatollāh Borūjerdī’s opinion on this jurisprudential thought, the authority of his famous students in the later periods, and the transfer of this legacy to the next generations, along with the phenomenon of the Islamic Revolution in Iran has been prepared the conditions for the formation, maturity and expansion of the late Qom School of Thought, which at least the jurisprudence of Shaykh al-Mu’asis is one of the most important reasons for its appearance.
Keywords:
کلیدواژه‌ها [English]
School Study of Jurisprudence, Late Qom School of Thought, Āyatollāh Shaykh ‘Abd al-Karīm al-Hā’irī, Jurisprudential School of Shaykh al-Mu’asis
اصل مقاله
فایل PDF
مراجع
قرآن کریم
آصف آگاه، سیدمحمدرضی. (1398). «معیارهای ساختاربندی علم فقه و شاخصهای ارزیابی آن» جستارهای فقهی و اصولی. (5) 17: 53-82؛
آل کاشف الغطاء، محمد رضا. (بیتا)، باب مدینۀ العلم، بیجا: مؤسسة کاشف الغطاء العامة.
آملی، میرزا هاشم. (1395ق)، مجمع الافکار، چاپ اول، قم: بی نا؛
أزرقی، احمد. (1429ق)، منهج السید محمد باقر الصدر فی فهم القرآن، قم: مرکز الشهیدین الصدرین للدراسات و البحوث.
اخوان صرّاف، زهرا. (بیتا)، «نسبت منهج آیت الله شیخ عبدالکریم حائری با مکاتب رایج اجتهادی» یادنامه آیت الله العظمی حائری. قم: مدرسه خاتم الاوصیاء6.
اراکی، محمد علی. (1414ق)، الخیارات، قم: مؤسسه در راه حق.
اراکی، محمد علی. (1415ق)، کتاب البیع، قم: مؤسسه در راه حق.
اسپرینگز، توماس. (1377)، فهم نظریههای سیاسی، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران: آگه.
اصفهانی، محمد حسین. (1404ق)، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیه، چاپ اول، قم: دار احیاء العلوم الاسلامیۀ؛
اصفهانی، محمد حسین. (1429ق)، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، الطبعۀ الثانیۀ، قم: مؤسسۀ آل البیت:.
امینی، عبدالحسین. (1403ق)، شهداء الفضیلة، چاپ اول، بیروت: مؤسسۀ الوفاء؛
انصاری، مرتضی. (1422ق)، فرائد الاصول، الطبعۀ الثالث و العشرون، قم: مجمع الفکر الاسلامی؛
ایروانی، علی. (1406ق) حاشیۀ المکاسب، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛
ایروانی، محمد باقر. (1432ق)، دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیۀ، الطبعة الخامسۀ، قم: دارالفقه للطباعۀ و النشر؛
موسوی بجنوردی، سید حسن. (1419ق)، القواعد الفقهیۀ، قم: نشر الهادی؛
بروجردی، سید حسین. (1426ق)، تبیان الصلاۀ، چاپ اول، قم: گنج عرفان؛
بهرامی احمدی، حمید. (زمستان 1383)، تاریخچه قانون مدنی، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق7، ش 24، 33-51؛
پاکتچی، احمد. (1367)، مدخل «اجتهاد»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، تهران: بینا؛
پاکتچی، احمد. (1392)، مجموعۀ درس گفتارهایی درباره روش شناسی تاریخ، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق7
پاکتچی، احمد. (1396) روش تحقیق با تکیه بر حوزه علوم قرآن و حدیث، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق7؛
عابدی، احمد. (1390ش)، استفتائات حاج شیخ عبدالکریم حائری، چاپ اول، قم: زائر؛
عاملی، سیدجواد بن محمد. (1419ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامۀ، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی؛
غلامی جلیسه، مجید. (1401ش). «نگاهی به رساله عملیه آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی»، صدسالگی حوزه علمیه قم، جعفریان، رسول، چاپ اول، قم: نشر مورخ؛
فاضل لنکرانی، محمد. (1408ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلۀ، الصلاۀ، چاپ اول، قم: ؟؟
فتحی، علی اشرف. (1393ش)، «ناگفتههایی از تأسیس حوزه علمیه قم»، در گفتگو با آیتالله دکتر سیدمصطفی محققداماد، فصلنامه شهر قانون، سال سوم، شماره 9 (3) 29؛
فشارکی، سید محمد. (1413ق)، الرسائل الفشارکیۀ، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی؛
قره گوزلو، ناصر. (1386ش)، اصلاحات و تجدد در عصر قاجار، چاپ اول، تهران: بینا،
کشی، ابی عمرو، محمد بن عمر بن عبدالعزیز. (1430ق)، رجال الکشی، بیروت: مؤسسۀ الاعلمی للمطبوعات؛
معلوف، لوئیس. (1415ق)، المنجد، بیروت: دارالمشرق؛
مبلغی، احمد. (1383ش)، «مکتب اصول امام خمینی»،کاوشی نو در فقه، ش 41، سال 1383، 191-202؛
مجمع اللغة العربیه. (1425ق)، المعجم الوسیط، الطبعة الرابعۀ، قاهره: مکتبة الشروق الدولیۀ؛
محمدی، ذکرالله. (1383ش)، آیت الله حائری و تحولات سیاسی، اجتماعی دوران معاصر، قم: زائر.
