آمار

تعداد نشریات48
تعداد شماره‌ها2,291
تعداد مقالات33,203
تعداد مشاهده مقاله11,798,179
تعداد دریافت فایل اصل مقاله4,989,807
مهدوی, حسن. (1402). مشروعیت مداخلات حکومت در تربیت دینی شهروندان. اسلام و مطالعات اجتماعی, 9(1), 63-100. doi: 10.22034/jrj.2022.64337.2510
حسن مهدوی. "مشروعیت مداخلات حکومت در تربیت دینی شهروندان". اسلام و مطالعات اجتماعی, 9, 1, 1402, 63-100. doi: 10.22034/jrj.2022.64337.2510
مهدوی, حسن. (1402). 'مشروعیت مداخلات حکومت در تربیت دینی شهروندان', اسلام و مطالعات اجتماعی, 9(1), pp. 63-100. doi: 10.22034/jrj.2022.64337.2510
مهدوی, حسن. مشروعیت مداخلات حکومت در تربیت دینی شهروندان. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1402; 9(1): 63-100. doi: 10.22034/jrj.2022.64337.2510

مشروعیت مداخلات حکومت در تربیت دینی شهروندان

جستارهای فقهی و اصولی
مقاله 3، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 30، خرداد 1402، صفحه 63-100    اصل مقاله (844.62 K)
نوع مقاله: پژوهشی (داوری عادی)
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jrj.2022.64337.2510
نویسنده
حسن مهدوی*
دانش‌آموخته حوزه علمیه قم، پژوهشگر مرکز فقهی ائمه اطهار (علیهم السلام) و مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم.
تاریخ دریافت: 12 تیر 1401،  تاریخ بازنگری: 18 آبان 1401،  تاریخ پذیرش: 24 آبان 1401 
چکیده
پس از انقلاب اسلامی، همواره پرسش‌های فروانی دربارة شیوة حکومت‌داری اسلامی و برخورد چنین حکومتی با هنجارها و ناهنجارهای اجتماعی وجود داشت و اکنون نیز همچنان این پرسش‌ها ادامه دارد. یکی از این پرسش‌های اساسی، آن است که نقش حکومت اسلامی در تربیت دینی افراد جامعه چه مقدار است و آیا حکومت شایستگی تربیت افراد جامعه را دارد و می‌تواند در تربیت شهروندان خود دخالت کند یا نه؟ در این نوشتار با استفاده از روش کتابخانه‌ای و بر اساس شیوة اجتهادی شیعه و با رویکرد فقهی، ابتدا ادلّة عدم صلاحیت حکومت در امر تربیت دینی بیان گردیده و به آنها پاسخ داده شده است و سپس ادلّة عقلی و نقلی گوناگونی برای اثبات صلاحیت، مطرح گردیده و مورد تأیید یا نقد قرار گرفته است. برآیند کلّی این تحقیق به این نتیجه می‌رسد که بر اساس چارچوب‌ها و قواعد مرسوم در استنباط فقهی، ادلّة عدم صلاحیت کافی نیست؛ ولی در مقابل، ادلّه و مؤیّدهای متعدّدی برای صلاحیت وجود دارد که هرچند برخی از آنها پذیرفتنی نیستند، ولی بسیاری از آنها نیز تمام و قانع کننده‌اند و ازاین‌رو، می‌توان به شایستگی عقلی و شرعی حکومت برای امر تربیت دینی شهروندان حکم کرد. البتّه این حکم فقط از حیث حکم اوّلی است و با در نظر گرفتن عناوین ثانوی و شرایط خاصّی که ممکن است در جامعه وجود داشته باشد، می‌توان به عدم جواز آن حکم نمود.
کلیدواژه‌ها
تربیت دینی؛ آموزش‌وپرورش دینی؛ تربیت حکومتی؛ تربیت شهروندان
عنوان مقاله [English]
Legitimizing the Government Interventions in the Religious Education of Citizens
نویسندگان [English]
Hassan Mahdavi
Howzeh Qom
چکیده [English]
After the Islamic Revolution, there were many questions presented about the way of Islamic governance and how such a government deals with social norms and anomalies, even now these questions continue. One of these basic questions is what is the role of the Islamic government in the religious education of the society and does the government have the competence to educate the people of the society and to interfere in the education of its citizens or not? Using the library method, and based on Shīʻah ijtihād and the jurisprudential approach, this study first states the evidence of the government’s lack of competence in the matter of religious education and responds to them. Then various rational and scriptural evidence that have been presented to prove the validity of this matter are stated and after that, these evidences are confirmed or criticized. The general result of this study concludes that based on the frameworks and conventional rules in jurisprudential inference, the evidence of incompetence is not sufficient, but on the other hand, there are many proofs and pieces of evidence for competence. Although some of them are not acceptable, many of them are complete and convincing. Thus, it is possible to rule the intellectual and religious competence of the government for the religious education of the citizens. Of course, this ruling is only in terms of the primary ruling. By considering the secondary titles and special conditions that may exist in society, it can be ruled that it is not permissible.
کلیدواژه‌ها [English]
Religious Education, Religious Training, Religious Upbringing, Education of Citizens
اصل مقاله

در دست اقدام ...

مراجع
قرآن کریم

نهج البلاغه.‌(1414ق). قم: مؤسّسه‌ نهج البلاغه‌.

  1. آقابخشی، علی. افشاری راد، مینو. (1383ش). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: چاپار.
  2. ابن اثیر جزری، مبارک بن محمّد. (بی‌تا). النهایه‌ فی غریب الحدیث و الاثر. قم: اسماعیلیان.
  3. ابن اثیر، عزالدین. (1385ق). الکامل فی التاریخ. بیروت: دار صادر.
  4. ابن زهره، حلبی. (1417ق). غنیه‌ النزوع إلی علمی الاُصول و الفروع. قم: مؤسّسۀ امام صادق علیه‌السلام.
  5. ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمّد. (1408ق). تاریخ ابن خلدون. بیروت: دار الفکر.
  6. ابن عساکر، ابوالقاسم علی بن حسن دمشقی. (1415 ـ 1419ق). تاریخ مدینه‌ دمشق. بیروت: دارالفکر.
  7. ابن قتیبۀ، عبد الله بن مسلم. (1410ق). الإمامه‌ و السیاسه‌ (تاریخ الخلفاء). بیروت: دار الاضواء.
  8. ابن منظور‌، محمّد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (چاپ سوم). بیروت: دار الفکر ـ دار صادر‌.
  9. ابوالحمد، عبد الحمید. (1384ش). مبانی سیاست (چاپ دهم). تهران: توس.
  10. اعرافی، علیرضا. (1388ش). فقه تربیتی: کلّیات (چاپ سوم). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  11. اعرافی، علیرضا. (1392، اسفند 6). مدرسه فقاهت. درس‌های خارج فقه آیت‌الله علیرضا اعرافی، بازیابی از: http://eshia.ir/feqh/archive/text/arafi/tarbiat/92/921206/Default.htm
  12. افلاطون. (1396ش). جمهور. (ترجمه: فؤاد روحانی) تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
  13. امام خمینى، سیّد روح الله. (1418ق). الاجتهاد و التقلید (تنقیح الاُصول). مقرّر: حسین تقوى اشتهاردى، تهران: مؤسّسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
  14. امام خمینی، سیّد روح الله. (1422ق). استفتائات. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  15. امام خمینی، سید روح الله. (بی‌تا). تحریر الوسیله‌. قم: دار العلم.
  16. امام خمینی، سیّد روح الله. (بی‌تا). کتاب البیع. تهران: مؤسّسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  17. انصاری، مرتضی. (1428ق). فرائد الاُصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  18. انصاری، مرتضی. (1415ق). کتاب المکاسب. محقّق و مصحّح: گروه پژوهش در کنگره‌، قم: کنگرۀ جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
  19. باقی‌زاده، محمّد جواد و امیدی فرد. «ضرورت حفظ نظام و جلوگیری از اختلال در آن در فقه امامیّه»، شیعه شناسی، 1393ش، شمارة 47: ص 169 ـ 200.
  20. بجنوردى، سیّد حسن. (1419ق). ‌القواعد الفقهیّه‌‌. محقّق و مصحّح: مهدى مهریزى و محمّد حسن درایتى‌، قم: نشر الهادی علیه‌السّلام‌.
  21. بلاذری، احمد بن یحیی. (1412ق). فتوح البلدان. بیروت: دار الکتب العلمیّه‌.
  22. بوردو، ژرژ. (1378ش). لیبرالیسم. (مترجم: احمدی) تهران: نشر نی.
  23. بیهقی، ابوالفضل. (1405ق). دلائل النبوّه‌ و احوال الصاحب الشریعه‌. بیروت: دار الکتب العلمیّه‌.
  24. بهایی، محمّد بن عزالدین. (1429ق). جامع عباسی و تکمیل آن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  25. پور مقدّس، علی. (1356ش). آموزش‌وپرورش تطبیقی. اصفهان: مشعل.
  26. توما، ژان. (1374ش). مسائل بزرگ آموزش‌وپرورش در جهان. (مترجم: صفی نیا) تهران: صفی نیا.
  27. ثقفی، ابراهیم بن محمّد. (1410ق). الغارات. تهران: دار الکتب الاسلامیّه‌.
  28. جوهری، اسماعیل. (1410ق). الصحاح- تاج اللغه‌ و صحاح العربیه‌‌. بیروت: دار العلم للملایین‌.
  29. حرّانی، ابن شعبه. (1404ق). تحف العقول عن آل الرسول صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  30. حلّى، ابن ادریس. 1410ق. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرّسین حوزۀ علمیۀ قم.
  31. محقق حلّی، مجم الدین جعفر بن حسن حلّی. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.
  32. علامه حلّی، حسن بن یوسف حلّی. (1388ق). تذکره‌ الفقهاء. قم: مؤسّسۀ آل البیت.
  33. علامه حلّی، حسن بن یوسف حلّی. (1420ق). تحریر الأحکام. قم: مؤسّسۀ امام صادق علیه‌السلام.
  34. علامه حلّی، حسن بن یوسف حلّی. (1413ق). قواعد الأحکام. قم: دفتر نشر اسلامی.
  35. خراسانی، محمّدکاظم. (1409ق). کفایه‌ الاُصول. قم: مؤسّسۀ آل البیت.
  36. حلبی، ابواصلاح. (1403ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانۀ عمومی امام امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام.
  37. خوئی، سیّد ابوالقاسم. (1416ق). صراط النجاه‌. قم: مکتب نشر المنتخب.
  38. خوئی، سیّد ابوالقاسم. (1422ق). مبانی تکمله‌ المنهاج. قم: مؤسّسۀ احیاء آثار الإمام الخوئی.
  39. دینوری مالکی، احمد بن مروان. (1419ق). المجالسه‌ و جواهر العلم. بیروت: دار ابن حزم.
  40. راغب اصفهانی، حسین بن محمّد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن . لبنان ـ سوریه: دار العلم ـ دار الشامیه‌.
  41. سبحانی، جعفر. (1423ق). الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف. قم: مؤسّسه امام صادق علیه‌السلام.
  42. سبزواری، سیّد عبد الاعلی. (1413ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسّسۀ المنار.
  43. سروش، عبدالکریم. «مدارا و مدیریت مؤمنان». کیان. مهر و شهریور 1373ش (شمارة 21): 370 ـ 373. بازیابی از: http://ensani.ir/fa/article/283715
  44. سروش، محمّد. «مسئولیت حکومت اسلامی در آموزش‌وپرورش رسمی». تربیت اسلامی. 1386ش (شمارة 5): ص 55 تا 80. بازیابی از: www.noormags.ir/view/fa/articlepage/487228
  45. سیّد مرتضی، علم الهدی، علی بن حسین. (1415ق). الانتصار فی انفرادات الإمامیه‌. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  46. صادق‌زادۀ قمصری، علیرضا. «جستاری در حدود مسئولیت تربیتی دولت اسلامی در دوران معاصر بر اساس کلام و سیره امام علی علیه‌السلام». پژوهش‌های تربیت اسلامی. 1379ش (شمارة 4): ص   27 تا 58. بازیابی از: http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/101259
  47. صانعی، مهدی. (1380). پژوهشی در تعلیم و تربیت اسلامی (چاپ سوم). مشهد: نشر سناباد.
  48. صدر، سیّد محمّدباقر، (1405ق). بحوث فی علم الاُصول. (تقریر هاشمی شاهرودی) قم: مجمع العلمی للشهید الصدر.
  49. طباطبایی، سیّد محمّدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسّسه نشر اسلامی.
  50. طوسی، محمّد. (بی‌تا). الفهرست. نجف: المکتبه‌ الرضویّه‌.
  51. طوسی، محمّد. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیّه‌. محقّق و مصحّح: محمّدباقر بهبودی، تهران: المکتبه‌ المرتضویّه‌ لاحیاء الآثار الجعفریّه‌.
  52. عاملی جبعی، زین الدین، «شهید ثانی». (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسّسۀ معارف اسلامی.
  53. عاملی جبعی، زین الدین، «شهید ثانی» (1410ق). الروضه‌ البهیّه‌ فی شرح اللمعه‌ الدمشقیّه‌. قم: مکتبه‌ داوری.
  54. عاملی نبطی، محمّد بن مکّی، «شهید اوّل». (1410ق). اللمعه‌ الدمشقیّه‌ فی فقه الامامیّه‌. بیروت: دار التراث.
  55. عاملی، سیّد محمّد جواد حسینی. (1419ق). مفتاح الکرامه‌ فی شرح قواعد العلاّمه‌. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  56. فراهانی، مجتبی. (1387ش). تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  57. فیّومی، احمد بن محمّد. (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: منشورات دار الرضی‌.
  58. قزوینی، سیّد علی موسوی. (1424ق). ینابیع ألأحکام فی معرفه‌ الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  59. کاشانی، حبیب الله. (1404ق). تسهیل المسالک إلی المدارک. قم: المطبعه‌ العلمیّه‌.
  60. کاشف الغطاء، جعفر. (1422ق). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه‌ الغراء. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  61. کدیور، محسن. «سخنرانی مجازی به دعوت جمعی از دانشجویان در تهران». 1397 ش، 21 اسفند. بازیابی از kadivar: https://kadivar.com/16793
  62. کلینی، محمّد. (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیّه‌.
  63. مازندرانی، محمّدصالح. (1382ق). شرح الکافی. تهران: المکتبه‌ الاسلامیّه‌.
  64. مجلسی، محمّدباقر. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسّسه‌ الوفاء.
  65. مجلسی، محمّدتقی. (1404ق). مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الاسلامیّه‌.
  66. مشیرآبادی، صمدسعید. «بررسی نقش حکومت اسلامی در تربیت دینی با تأکید بر عهدنامه مالک اشتر». فقه تربیتی، 1392ش (شمارة 1):  79 ـ 110.
  67. مصطفوی، حسن. (1402ق). التحقیق فی کلمات قرآن الکریم. تهران: مرکز الکتاب للترجمه‌ و النشر.
  68. مطهّری، مرتضی. (1397ش). تعلیم و تربیت در اسلام (چاپ نود و یکم). قم: انتشارات صدرا.
  69. مطهری، مرتضی. (1380ش). مجموعه آثار استاد شهید مرتضی مطهری. قم: انتشارات صدرا.
  70. مفید، محمّد بن بن محمّد نعمان، «شیخ مفید». (1413ق). المقنعه‌. قم: کنگرۀ جهانی هزاره‌ شیخ مفید.
  71. مکارم شیرازی، ناصر. 1395 «آمادگی دفاعی؛ ضرورت دینی و واجب عقلی». روزنامه کیهان. 3 مهرماه 1395.
  72. منتظری، حسینعلی. (1409ق). دراسات فی ولایه‌ الفقیه و فقه الدوله‌ الإسلامیّه‌. قم: نشر تفکّر.
  73. نجاشی، احمد بن علی. (1407ق). رجال النجاشی. (س. شبیری زنجانی، تدوین) قم: مؤسّسه‌ نشر اسلامی.
  74. نجفی، محمّدحسن. (1362ش). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  75. نراقی، محمّدمهدی. (1417ق). جامع السعادات. قم: دار التفسیر.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 158
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 165