حمیدی, محمد رضا. (1401). مشابهت سنجی نظریه «بخت اخلاقی» و «تأثیر عوامل غیر ارادی بر استحقاق کیفر» نزد اصولیان. اسلام و مطالعات اجتماعی, 8(4), 7-42. doi: 10.22034/jrj.2022.62729.2384
محمد رضا حمیدی. "مشابهت سنجی نظریه «بخت اخلاقی» و «تأثیر عوامل غیر ارادی بر استحقاق کیفر» نزد اصولیان". اسلام و مطالعات اجتماعی, 8, 4, 1401, 7-42. doi: 10.22034/jrj.2022.62729.2384
حمیدی, محمد رضا. (1401). 'مشابهت سنجی نظریه «بخت اخلاقی» و «تأثیر عوامل غیر ارادی بر استحقاق کیفر» نزد اصولیان', اسلام و مطالعات اجتماعی, 8(4), pp. 7-42. doi: 10.22034/jrj.2022.62729.2384
حمیدی, محمد رضا. مشابهت سنجی نظریه «بخت اخلاقی» و «تأثیر عوامل غیر ارادی بر استحقاق کیفر» نزد اصولیان. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1401; 8(4): 7-42. doi: 10.22034/jrj.2022.62729.2384
استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز- ایران
تاریخ دریافت: 29 آذر 1400،
تاریخ بازنگری: 12 تیر 1401،
تاریخ پذیرش: 04 مرداد 1401
چکیده
اصطلاح بختِ اخلاقی اشاره به تأثیر عواملِ مبتنی بر بخت بر قضاوت های اخلاقی پیرامون کارهای انسان دارد؛ ویژگی های وراثتی و نهادینه، موقعیت های زمانی و مکانی و نیز پیامدهای غیر قابل پیش بینی یا پایش، از برجسته ترین عوامل مبتنی بر بخت به شمار می آیند. اندیشمندان اخلاق پاسخ های مختلفی برای حلّ این چالش پیشنهاد داده اند که چگونه می توان علیرغم وجود عوامل مبتنی بر بخت، قضاوت اخلاقی منصفانه ای را انجام داد. در چالشی مشابه، اندیشمندان اصول فقه نیز کوشیده اند مسئلۀ استحقاق کیفر اخروی را با توجه به تأثیر عوامل غیر ارادی بر کردار انسان مورد واکاوی قرار دهند. در این نوشتار به شناسایی و نقد رویکردهای اصولیان پیرامون مسئلۀ یادشده پرداخته می شود. حاصل سخن آنکه اصولیان غالباً می پذیرند که امر مبتنی بر بخت، غیر اختیاری و خارج را از کنترل را نمی توان در کیفردهی دخیل دانست؛ اما برداشت آنان از این مفاهیم متفاوت است. باورها، دسته بندی ها و راه حلهای ارائه شده از سوی اصولیان در این مسئله، مشابهت و اشتراکات قابل توجۀ با باورهای اندیشمندان اخلاق در مسئلۀ بخت اخلاقی دارد.
Comparison of the Theory of 'Moral Luck' with 'The Influence of Involuntary Factors on the Deserve of Punishment' among Uṣūlīs
نویسندگان [English]
Mohammad Reza Hamidi
Assistant professor of Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Faculty of Theology & Islamic Studies, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]
The term ‘moral luck’ refers to the influence of factors based on luck on moral judgements about human actions. Hereditary and regulative characteristics, temporal and spatial situations, as well as unforeseeable or unmonitored consequences, are among the most distinguished factors based on luck. Scholars of ethics have proposed different answers to solve this challenge that how to make a fair moral judgement despite the existence of luck-based factors. In a similar challenge, the Uṣūlīs have also tried to analyze the issue of deserving afterlife punishment according to the influence of involuntary factors on human actions. This study has identified and criticized the approaches of Uṣūlīs regarding the mentioned issue. As a result, Uṣūlīs often accept that things based on luck, which are involuntary and out of control cannot be considered involved in punishment. But, their understanding of these concepts is different. The beliefs, classifications and solutions presented by the Uṣūlīs in this issue have significant similarities and commonalities with the beliefs of scholars of ethics regarding the issue of moral luck.
کلیدواژهها [English]
Moral Luck, Subjugation, Tajarrī, Involuntary Action
اصل مقاله
در حال صفحه آرایی
مراجع
قرآن کریم.
آمدی، عبدالواحد. غرر الحکم و درر الکلم. 1378. ترجمۀ سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
اراکى، محمدعلى. 1375. أصول الفقه، قم: مؤسسه در راه حق.
امام خمینی، سید روح الله. 1415ق. چاپ دوم، انوار الهدایة فی التعلیقة على الکفایأ، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی 1
انصارى، مرتضى. 1383. مطارح الأنظار، چاپ دوم، قم: نشر خاتم الانبیا6.