آمار

تعداد نشریات48
تعداد شماره‌ها2,296
تعداد مقالات33,250
تعداد مشاهده مقاله11,855,163
تعداد دریافت فایل اصل مقاله5,039,232
سهرابی افقو, منصوره, قبولی درافشان(نویسندۀ مسئول), سید محمد هادی, حائری, محمد حسن. (1401). حکم اهل خبره جهت قطع دست شلاء در قصاص و مقایسۀ آن با محاربه و سرقت (با تکیه بر دیدگاه خلاف مشهور صاحب جواهر). اسلام و مطالعات اجتماعی, 29(112), 157-184. doi: 10.22081/jf.2023.63401.2462
منصوره سهرابی افقو; سید محمد هادی قبولی درافشان(نویسندۀ مسئول); محمد حسن حائری. "حکم اهل خبره جهت قطع دست شلاء در قصاص و مقایسۀ آن با محاربه و سرقت (با تکیه بر دیدگاه خلاف مشهور صاحب جواهر)". اسلام و مطالعات اجتماعی, 29, 112, 1401, 157-184. doi: 10.22081/jf.2023.63401.2462
سهرابی افقو, منصوره, قبولی درافشان(نویسندۀ مسئول), سید محمد هادی, حائری, محمد حسن. (1401). 'حکم اهل خبره جهت قطع دست شلاء در قصاص و مقایسۀ آن با محاربه و سرقت (با تکیه بر دیدگاه خلاف مشهور صاحب جواهر)', اسلام و مطالعات اجتماعی, 29(112), pp. 157-184. doi: 10.22081/jf.2023.63401.2462
سهرابی افقو, منصوره, قبولی درافشان(نویسندۀ مسئول), سید محمد هادی, حائری, محمد حسن. حکم اهل خبره جهت قطع دست شلاء در قصاص و مقایسۀ آن با محاربه و سرقت (با تکیه بر دیدگاه خلاف مشهور صاحب جواهر). اسلام و مطالعات اجتماعی, 1401; 29(112): 157-184. doi: 10.22081/jf.2023.63401.2462

حکم اهل خبره جهت قطع دست شلاء در قصاص و مقایسۀ آن با محاربه و سرقت (با تکیه بر دیدگاه خلاف مشهور صاحب جواهر)

فقه
دوره 29، شماره 112، دی 1401، صفحه 157-184    اصل مقاله (718.62 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2023.63401.2462
نویسندگان
منصوره سهرابی افقو1؛ سید محمد هادی قبولی درافشان(نویسندۀ مسئول)* 2؛ محمد حسن حائری3
1دانشجوی دکترای الهیات (فقه و مبانی حقوق اسلامی)، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
2استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران .
3استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
تاریخ دریافت: 01 اسفند 1400،  تاریخ بازنگری: 14 شهریور 1401،  تاریخ پذیرش: 13 بهمن 1401 
چکیده
از نظر مشهور فقها و صاحب جواهر، یکی از شرایط قصاص عضو، تساوی اعضا در سالم‌بودن و عدم خوف تلف مرتکب یا صدمه به عضو دیگر اوست. بر این اساس دست سالم در برابر دست شل قصاص نمی‌‌گردد؛ اما قصاص دست شل در برابر دست سالم جایز است، مگر اینکه از نظر اهل خبره خوف سرایت به جان جانی باشد. مشهور بر‌‌خلاف صاحب جواهر در سرقت و محاربه، توجه به حکم اهل خبره را شرط ندانسته‌‌اند. لذا پرسش اساسی این است که توجه به حکم اهل خبره در قصاص عضو با مجازات‌های قطع دست سارق و محارب چه تفاوتی دارد؟ پژوهش حاضر به روش توصیفی‌ـ‌ تحلیلی به این نتیجه رسیده که در سرقت، استناد مشهور به عمومات قرآنی از قطع دست با وجود خوف تلف نفس، انصراف دارد. لذا ضمن رد روایات مطرح‌شده توسط مشهور و نیز با توجه به ایرادهای وارد بر ادلۀ محاربه، دیدگاه صاحب جواهر را با توجه به اصل عدم قطع و احتیاط در دماء قوی‌‌تر دانسته‌ایم. بنابراین حکم قطع دست شل در قصاص عضو با سرقت و محاربه یکسان نبوده و با خوف تلف نفس از سوی اهل خبره، عضو شل نباید قطع شود. البته برخلاف مادۀ 395 قانون مجازات، احکام قطع عضو شل و ناقص جداست؛ زیرا ماده، مجنی‌علیه را در هر دو صورت بین قصاص جانی یا پرداخت دیه مخیر می‌داند؛ حال آنکه حکم مذکور بنا بر روایات، مربوط به عضو ناقص است و حکم عضو شل، قصاص و در صورت خطر تلف نفس، عدول به دیه است.
کلیدواژه‌ها
عضو شل؛ حکم اهل خبره؛ قصاص عضو؛ سرقت؛ محاربه
عنوان مقاله [English]
The Opinion of Experts with Regard to the Amputation of a Paralyzed Hand in Case of Retaliation as Compared to Muharabah and Theft (with Emphasis on Sahib Javaher's Dissenting Viewpoint)
نویسندگان [English]
Mansoureh Sohrabi Afghoo1؛ Sayyed Mohammad Hadi Ghabooli Dorafshan(corresponding author)2؛ Mohammad Hassan Ha'eri3
1PhD student in theology (Fiqh and fundamentals of Islamic law), Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
2Assistant Professor, Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran (corresponding author).
3Professor at the Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
چکیده [English]
From the viewpoint of the famous jurists and Sahib Javaher, one of the conditions for implementation of retaliation against a body part is the equality of the parts in being healthy and the absence of any fear that retaliation is likely to lead to the perpetrator's death or injury to another part of his body. Therefore, a healthy hand is not retaliated for a paralyzed hand, while it is permissible to retaliate a paralyzed hand for a healthy hand unless, according to the experts, there is a fear that retaliation may lead to the criminal's death. The famous jurists, unlike Sahib Javaher, have not considered the opinion of experts to be a condition regarding theft and Muharabah. Accordingly, the main question is that what is the difference between taking into account the opinion of experts in the retaliation against a body part and punishments of amputating the hands of thieves and Muharibs? The present paper, using a descriptive-analytical method, has concluded that as regards theft, reference to the general rulings of Quran, does not include hand amputation in case of fearing from the criminal's death; therefore, in addition to refusing the hadiths raised by famous jurists and taking into account the objections raised against the proofs related to Muharabah, considers Sahib Javaher's viewpoint to be stronger, due to the principle of absence of certitude and the necessity of being causious to reserve the lives of people. Therefore, the ruling of amputation of a paralyzed hand in case of retaliation against a body part is different from its amputation in case of theft and Muharabah and the paralyzed part should not be amputated when according to the experts, there is a fear that amputation may lead to the criminal's death. However, unlike, article 395 of the Islamic Penal Code, there is a distinction between the rulings of amputation of paralyzed and defective parts; since that article, in both case,  gives the victim the choice between retaliation against the criminal or the payment of blood money while according to hadiths, the above said ruling belongs to a defective part and the ruling of a paralyzed part is retaliation and in case of danger of the criminal’s death, it is reduced to blood money.
کلیدواژه‌ها [English]
a paralyzed body part, the opinion of experts, retaliation for a body part, theft, Muharabah (waging war against the Islamic state)
مراجع
* قرآن کریم
1. آشتیانی، محمد. (1403ق). بحرالفوائد فی شرح الفرائد(ج1، چاپ اول). قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
2. ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد حلی. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى ‌(ج3). قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین. 
3. ابن بابویه قمی (الشیخ الصدوق)، محمد بن علی. (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
4. ابن براج طرابلسی، عبد العزیز. (1406ق). المهذّب: کتاب الدیات (ج2). بی‌‌جا: مؤسسة النشر الإسلامی.
5. ابن حمزه، محمد بن حمزه طوسی. (1408ق). ‌الوسیلة إلى نیل الفضیلة. قم: انتشارات کتابخانۀ آیة‌الله مرعشى نجفى(ره). 
6. ابن زهره حلبی، حمزة بن على. (1417ق). غنیة النزوع (چاپ اول). قم: مؤسسۀ امام صادق(علیه السلام).‌
7. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. (ج11، چاپ سوم). بیروت: دار صادر.
8. امامی، رسول. (1393). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی مصوب 1392ـ قصاص عضو (زیر نظر آیت‌الله هاشمی شاهرودی). چاپ دوم. قم: مؤسسۀ دائرةالمعارف فقه اسلامی.
9. انصاری، مرتضی. (1419ق). فرائد الاصول (ج1، چاپ اول). قم: مجمع الفکر الإسلامی.
10. آل طاها، سید حسین؛ آقایی جنت مکان، حسین؛ بشیری، عارف. (1399). ضمان در صدور و اجرای احکام منجر به سلب حیات. مجله حقوقی، 84(111)، صص1-22.
11. بجنوردی، سید حسن بن آقا بزرگ. (بی‌‌تا). منتهى الأصول (ج2). قم: کتابفروشى بصیرتى‌. 
12. تبریزی، جواد. (1429ق). تنقیح مبانی ‌الاحکام ‌ـ کتاب القصاص شرایع الاسلام. قم: دار الصدیقة الشهیدة(صل الله علیه و آله).
13. جوهری، إسماعیل بن حماد. (1407ق). الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة (ج5). بیروت: دار العلم للملایین.
14. حر عاملی، محمد بن الحسن. (بی‌‌تا). وسائل الشیعة(ج29،28). قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث. 
15. حسینی عاملی، سید محمدجواد. (بی‌‌تا). مفتاح الکرامة (ج11). قم: مؤسسة النشر الاسلامی. 
16. خمینی، سید روح‌الله. (1410ق). الرسائل (ج2، چاپ اول). قم: اسماعیلیان. 
17. خمینی، سید روح‌الله. (بی‌‌تا). تحریر الوسیله (ج2). تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره). 
18. خوانساری، سید احمد. (1355). جامع المدارک فى شرح مختصر النافع (ج7). تهران: مکتبة الصدوق.
19. خوئی، سید ابوالقاسم موسوی. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج (ج41،7،1). قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
20. روحانی، سید صادق. (1412ق). فقه الصادق (ج26، چاپ اول). قم: دارالکتاب.
21. زبیدی، سید محمد مرتضی. (1414ق). تاج العروس (ج14). بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر.
22. سبحانی، جعفر. (1390). درس خارج فقه(کتاب الحدود و التعزیرات).(مراجعه:23/11/1390)، https://www.eshia.ir/Feqh/Archive/sobhani/feqh/9 
23. سبزواری. سید عبدالاعلی. (بی‌‌تا). مهذّب الأحکام (ج28). بی‌‌جا: ‌دار التفسیر. 
24. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی عاملی. (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (ج10،9). قم: کتابفروشی داوری. 
25. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی عاملی. (1413ق). مسالک الافهام (ج14). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
26. طباطبایی حائری، سید علی. (1412ق). ریاض المسائل (ج16،13). قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
27. طریحی، فخر الدین. (1416ق). مجمع البحرین (ج5). تهران: کتابفروشى مرتضوى‌. 
28. طوسی، محمد بن حسن. (1364). تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة (ج10). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
29. طوسی، محمد بن حسن. (1373ق). رجال ‏الطوسی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 
30. طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة (ج8،7). تهران: المکتبة المرتضویة.
31. طوسی، محمد بن حسن. (1390ق). الاستبصار‌ (ج4). تهران: دار الکتب الإسلامیة‌.
32. طوسی، محمد بن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى‌. بیروت: دارالکتاب العربی.
33. طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). الخلاف (ج5). قم: دفتر انتشارات اسلامی. 
34. علامه حلی، حسن بن مطهر اسدى. (1413ق). قواعد الاحکام (ج9،3). قم: دفتر انتشارات اسلامى. 
35. فاضل لنکرانی، محمد. (1380). تفصیل الشریعة. قم: مرکز فقه الائمه الاطهار(علیهم السلام). 
36. فاضل مقداد سیورى، مقداد بن عبداللّه. (1404ق). التنقیح الرائع (ج4). قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی(ره).
37. فاضل هندی، محمد بن حسن‌ (اصفهانی). (1416ق). کشف اللثام و الإبهام (ج11). قم: دفتر انتشارات اسلامى. 
38. فخر المحققین حلی، محمد بن یوسف.‌ (1387ق). إیضاح الفوائد (ج4). قم: مؤسسۀ اسماعیلیان‌. 
39. کشی، محمد بن عبد العزیز. (1490ق). رجال الکشّی. مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد‌.
40. کلینی، محمد بن یعقوب‌. (1407ق). الکافی (ج‌14). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
41. گلپایگانی، سید محمدرضا. (1372). الدر المنضود (ج2). قم: دار القرآن الکریم. 
42. محقق حلی، جعفر بن یحیی. (1408ق). شرائع الإسلام (ج4). قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
43. محمدیان، علی؛ قلی‌زاده، الهه؛ محسنی دهکلانی، محمد؛ علمی سولا، محمدرضا. (1392). واکاوی شرط مماثلت در سلامت در قصاص عضو. پژوهش‌های فقهی. 3(9). صص55-84.
44. مدنی کاشانی، حاج آقا رضا.‌ (1410ق). کتاب القصاص للفقهاء و الخواص. قم: دفتر انتشارات اسلامى. 
45. مرعشی نجفی، سید شهاب‌الدین. (1415ق)‌. القصاص على ضوء القرآن و السنة (ج3،1). قم: کتابخانۀ آیة‌الله مرعشى نجفی. 
46. مرعشی نجفی، سید شهاب‌الدین.‌ (1424ق). السرقة على ضوء القرآن و السنة. قم: کتابخانه و چاپخانۀ آیة‌الله مرعشى نجفى.
47. مفید، محمد بن محمد. (1413ق). المقنعة. قم: کنگرۀ جهانى هزارۀ شیخ مفید.
48. مقتدایی. مرتضی. (1390). دروس خارج فقه(کتاب القصاص). 16/1/1390، 20/1/1390. (مراجعه: 23/11/1390).https://www.eshia.ir/Feqh/Archive/moghtadaei/feqh/88
49. منتظری، حسین‌علی. (1409ق). دراسات فی ولایة الفقیه(ج2). قم: نشر تفکر‌. 
50. موسوی اردبیلی، عبدالکریم. (1427ق)‌. فقه الحدود و التعزیرات(ج3). قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید.
51. نجاشی، احمد بن على. (1490ق). رجال النجاشی. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
52. نجفی، محمدحسن. (1362). جواهر الکلام (ج42،41،13). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
53. هاشمی شاهرودی، سید محمود (جمعى از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودى). (1426ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(علیهم السلام) (ج2). قم: مؤسسۀ دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(علیهم السلام).

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 124
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 271