زن در جهان ناسوت، اصالت بیشتری دارد

پرونده ویژه

بررسی نظریه ابن‌عربی در تابندگی زن در نظام مظهریت

زن در جهان ناسوت، اصالت بیشتری دارد

مهدیه سادات مستقیمی

استاد دانشگاه

برخی عرفا معتقدند جنسیت زن در مقایسه با مرد در مظهریت کامل‌تر و حتی تابندگی بیشتری دارد. می‌توان با قاطعیت اذعان کرد که آینه وجود زن در مظهریت صفات و اسما الهی بنا به دلایل عقلی و نقلی و اذعان مفسران، از مرد کمتر نیست.

این نقل‌قول شریف که در کتاب «آینه جمال و جلال» آیت‌الله جوادی آملی از فتوحات مکیه عنوان شده، شاهد صادقی بر این ادعاست: «ما من صفه للرجال الا و للنساء فیها مشرب تولاهم الله بالحکم» صفتی در مردان نیست مگر آن‌که در زنان نیز مشربی در آن صفت وجود دارد و خداوند آن صفات را با حکمت خود تولیت می‌فرماید.

ابن‌عربی در کتاب «فصوص» در فص محمدیه، رمز محبوبیت زن را در این نکته می‌داند که: «ذات اقدس خدا منزه از آن است که بدون مجلی و مظهر ظاهر شود و هر مظهری که بیشتر جامع اسماء و اوصاف الهی باشد بهتر خداوند را نشان می‌دهد و زن در مظهریت خدا کامل‌تر است.» (ابن‌عربی، صفحه‌های ۴۷۷ و ۴۷۸)

ابن‌عربی در این فص شریف، در تبیین معنی مظهریت انسان نسبت به صفات و اسما الهی به این نکته اشاره می‌کند که روح ناطقه انسانی از نفس رحمانی است و آن روح در کالبد و روح انسانی انسان مستتر شده است. لقای الهی در این جهان از منظر ابن‌عربی به‌راحتی ممکن نیست، زیرا حجاب‌ها ماده امکان تحقق کامل این معنی را فراهم نمی‌کند و کسانی که به خدا مشتاق‌اند باید او را در آینه مظاهر رویت کنند.

ابن‌عربی معتقد است: خداوند شخص را با مظهریت صورت خود آفرید و او را «زن» نامید. نگاه حق در آینه وجود (تکوینی) این مظهر ظاهر شد.

ابن‌عربی درباره یکی از رمزهای تابناک‌تر بودن مظهریت تکوینی زن نسبت به مرد، این مطلب را مطرح می‌کند که: مظهریت وجود زن نسبت به بازتاباندن و ظاهر کردن انوار اسما الهی ویژگی خاصی دارد. از این ویژگی، تعبیر به جامعیت می‌کند. زیرا عین ثابته مرد می‌تواند صفاتی که نشان‌دهنده پذیرش و اجابت و عطوفت باشد را نشان دهد. (همان، صفحه ۵۱۶)

محی‌الدین ابن‌عربی در مباحث مطرح دیگر در این فص، راز محبت پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم به زنان را به این حقیقت مرتبط دانسته و می‌نویسد: محبت پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم به زنان، به‌واسطه محبت مرتبه انسان نزد حق است.

بعضی عرفا معتقدند حقیقت مرتبط با نفس کلیه و حقیقت فاطمیه در تکثیر و تناکح عوالم وجود نقش موثرتری دارد و در جهان ناسوت نیز جنس زن در تکثیر نسل و نقش زاد و ولد اهمیت و اصالت بیشتری دارد.