تاریخ دریافت: 19 آبان 1401،
تاریخ بازنگری: 19 بهمن 1401،
تاریخ پذیرش: 15 اسفند 1401
چکیده
«صمد» از واژگان مورد اختلاف مفسران، در برخی منابع لغوی، روایی و تفسیری، به «کُن فَیَکون» یا فاعلیت امری خداوند و مقوله آفرینش تبیین شده است. این پژوهش، امکان معنای «کُنْ فَیکُونْ» را برای «صَمَد» با نظر به هدف سوره توحید مورد سنجش قرار داده است. مشاهده معنای صنع الهی و فاعلیت امری (کُنْ فَیکُونْ) برای واژه «صَمَد» در متون لغوی، روایی و تفسیری، وجود اهداف هستی-خداشناسی در حیطه‌های معرفتی ذات، صفات، اسماء و افعال خداوند در سوره توحید، و همچنین صفت فعل بودن «صَمَد»، معنای کُن فَیَکون (صُنع لا مِن شئ) را برای «صَمَد» ممکن می‌سازد. همچنین معنای مختار، ارتباط وثیقی با دیگر آیات سوره توحید دارد و لحاظ آن با نظر به هدف سوره، ظرفیت پاسخگویی به برخی شبهات هستی-خداشناسی را دارد. خداوندی که خلق و امر به دستان اوست، خالقی است فراتر از چیزی که می‌زاید، زاییده می‌شود و همسری داشته باشد؛ او خالقی است که با «کُنْ فَیکُونْ» ابداع می‌کند.
Feasibility Study of the Meaning of Kun fa yakūn for the word Ṣamad
نویسندگان [English]
Ezzatullah Mola’iniya1؛ Yusuf Farshadniya2
1Associate Professor, Qum University
2M.A. Student, Qum University
چکیده [English]
Ṣamad (the Eternal), as one of the words disputed by the interpreters, is explained in some lexical, narrative, and exegetical sources as kun fa yakūn (Be, and it was) or the subjectivity of God’s command and the category of creation. This research has surveyed the feasibility of the meaning of kun fa yakūn for Ṣamad considering the purpose of Sūrat al-Tawḥīd. Observing the meaning of divine creation and the subjectivity of command kun fa yakūn for the word Ṣamad in the lexical, narrative and exegetical texts, the existence of existential-theological goals in the epistemic areas of God’s essence, attributes, names and actions in Sūrat al-Tawḥīd, as well as the attribute of Ṣamad as being a verb, makes the meaning of kun fa yakūn (ṣun‘ lā min shay‘ = created from nothing) possible for Ṣamad. Also, the meaning of mukhtār (self-determined) has an authenticated relationship with other verses of Sūrat al-Tawḥīd, and considering its purpose, it has the capacity to answer some existential-theological misconceptions. God, in Whose hands lies the creation and the command, is a creator who transcends what He creates, being born, and having a spouse; He innovates by kun fa yakūn.
کلیدواژه‌ها [English]
Sūrat al-Tawḥīd, Ṣamad, kun fa yakūn, command subjectivity, existential-theological
مراجع
قرآن کریم.
ابن فارس، احمد (1399ق)، معجم مقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دارالفکر.
ابن منظور، محمد‌بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارصادر.
ازهری، محمد‌بن احمد (بیتا)، تهذیب اللغة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
بحرانی، سید هاشم (بیتا)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة البعثة.
برنجکار، رضا (1374)، «خدا و جهان در اندیشه ارسطو»، کیهان اندیشه، شماره ۵۹، ص153-136.
بروجردی، سید ابراهیم (1341)، تفسیر جامع، تهران: انتشارات صدر.
بهجت پور، عبدالکریم (1395)، همگام با وحی، قم: مؤسسه تمهید.
ثقفی کوفی، ابراهیم‌بن محمد (1359)، الغارات، تحقیق جلال الدین محدث، تهران: انجمن آثار ملی.
جودوی، امیر؛ برومند، محمدحسین؛ صالحی، اکرم (1390)، «صمد، نفی مادیّت از ذات أحد»، کتاب قیّم، شماره 4، ص70-53.
حرعاملی، محمد‌بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت:.
حسینی شاهعبدالعظیمى، سید حسین (1363)، تفسیر اثنى عشرى، تهران: میقات.
حویزى، عبدعلى‌بن جمعة (1415ق)، تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان.
رازى، ابوالفتوح حسین‌بن على (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1416ق)، مفردات الفاظ القرآن، دمشق: الدار الشامیة.
ربانی گلپایگانی، علی (1392)، «فاعلیّت خداوند در معجزات»، کلام اسلامی، سال ۲۲، شماره ۸۷، ص45-19.
رضوی، مرتضی (1387)، دو دست خدا، وبسایت بینش نو، https: //binesheno.com .
سبحانی، جعفر (1383)، منشور جاوید، قم: مؤسسه امام صادق7.
سبحانی، جعفر (1412ق)، مفاهیم القرآن، قم: مؤسسة الامام الصادق7.
شریف کاشانی، ملا حبیب الله (1383)، تفسیر ستّ سور، تهران: مؤسّسة شمس الضحى الثقافیة.
شکر، عبدالعلی؛ عبیداوی، هادی؛ فرشادنیا، یوسف (1400)، «انگاره انتساب «فرزند» و «ولادت» به خدا، و نقد لوازم آن بر اساس آیات قرآن»، پژوهشنامه معارف قرآنی، شماره 47، ص286-255.
صدوق، محمد‌بن علی‌بن بابویه (1394)، التوحید، واحد تحقیقات مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان.
صدوق، محمد‌بن علی‌بن بابویه (1395ق)، کمال الدین و تمام النعمة، تهران: اسلامیه.
صدوق، محمد‌بن علی‌بن بابویه (بیتا)، معانی الأخبار، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374)، المیزان فى تفسیر القرآن، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسى، فضل‌بن حسن (بیتا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ هاشم رسولی، تهران: فراهانی.
طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
