1استادیار، مدیر گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران
2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران
3گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران
تاریخ دریافت: 10 مرداد 1401،
تاریخ بازنگری: 22 مرداد 1402،
تاریخ پذیرش: 10 خرداد 1402
چکیده
بشر امروز از مشکلات روانی عدیده‌ای همچون استرس، اضطراب، وسواس، افسردگی و... رنج می‌برد که منشاء بسیاری از آنها به‌ویژه وسواس، عدم شناخت کافی یا برداشت نادرست فرد است. یکی از راه‌‌‌های درمان این‌گونه معضلات، ایجاد تغییرات در نگرش و بینش بیمار و به عبارت دیگر، «اصلاح‌شناختی» یا «شناخت‌درمانی» است. در این رابطه شناختِ درمانگر، در صدد شناسایی افکار و عقاید فرد و تصحیح آنهاست. پژوهش حاضر راهکارهایی جهت ورود به این حیطه با تأمل در آموزه‌‌‌های دینی به‌ویژه اصول فقه ارائه می‌دهد. این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد اصولی و فقهی پس از بیان انواع وسواس در امور شرعی، به معرفی و بررسی اصولی می‌پردازد که شناخت آنها در درمان وسواس مؤثر است. یافته‌‌‌های تحقیق نشان می‌دهد که اصل برائت، اصل استصحاب، اصل حلیت، اصل طهارت و... می‌توانند در درمان وسواس به‌صورت شناختی کمک نمایند. نتیجه اینکه، فرد مبتلا به اختلال وسواس به‌ویژه در امور شرعی و نیز شناخت درمانگر با اطلاع و آگاهی از موارد فوق می‌توانند نقش مؤثری در کاهش اثرات وسواس و یا حتی درمان آن داشته باشند.
1Assistant Professor, Director of the Department of Jurisprudence and Fundamentals of Law, University of Sistan and Baluchistan, Iran
2Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, University of Sistan and Baluchistan, Iran
3Department of Quran and Hadith Sciences, University of Sistan and Baluchistan, Iran
چکیده [English]
Humans today suffer from many psychological problems such as stress, anxiety, obsession, depression, etc., the origin of many of which, especially obsession, lack of adequate knowledge or wrong perception of the person. One of the ways to treat such problems is to make changes in the patient's attitude and vision, in other words, "cognitive correction" or cognitive therapy. In this regard, the therapist's knowledge is trying to identify the person's thoughts and opinions and correct them. The present research tries to provide solutions to enter this field by reflecting on religious teachings, especially the principles of jurisprudence, which, using a descriptive-analytical method with a principled and jurisprudential approach, introduces and examines the principles that know They are effective in treating obsessions.Research findings show that the principle of innocence, the principle of companionship, the principle of resolution, the principle of purity, etc. can help in the treatment of obsessions cognitively. The result is that: a person suffering from obsessive compulsive disorder, especially in religious matters, as well as the knowledge of the therapist with knowledge and awareness of the above cases, can play an effective role in reducing the effects of obsession or even treating it.
کلیدواژه‌ها [English]
Principles of jurisprudence, obsession, behavior, cognitive therapy
مراجع
قرآن کریم.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (صدوق)، (1362ش)، الخصال، قم: جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
اردکانی، مرتضی بن محمد، (1402ق)، الاجتهاد و التقلید، قم: مؤلف.
استکتی، گایل اس، (1376ش)، درمان‌رفتاری وسواس، ترجمه:بخشی‌پور، عباس و همکاران، تهران: روان پویا.
بائر، لی، غلبه بر وسواس، (1383ش)، مترجم:محمدی، مسعود و همکاران، تهران: انتشارات رشد.
تبریزی، جعفر، (1419ق)، مصادر الفقه الإسلامی و منابعه، بیروت- لبنان: دار الأضواء.
جزائری، سید نعمت‌الله، (1401ق)، منبع الحیاة و حجیة قول المجتهد من الأموات، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
حر عاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل‌البیتD.
حکیم، سید محسن طباطبایی، (1416ق)، مستمسک العروة الوثقی، قم: مؤسسة دار التفسیر.
حلبی، ابن‌زهره، حمزة بن علی حسینی، (1417ق)، غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادقj.
حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، (1419ق)، نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، قم: مؤسسۀ آل‌البیتD.
حلّی، محقق، نجم‌الدین، (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
حلّی، مقداد بن عبد اللّه سیوری، (1403ق)، نضد القواعد الفقهیة علی مذهب الإمامیة، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
راکمن، استنلی، (1391ش)، مترجم: افروز، غلامعلی و همکاران، اصول و روشهای درمانشناختی-رفتاری وسواس، تهران: ارجمند.
سعدی، ابوجیب، (1408ق)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحات، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
شریف مرتضی، علی بن حسین موسوی، (1417ق)، المسائل الناصریات، تهران: رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة.
طریحی، فخرالدین، (1416ق)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
طوسی، محمد بن الحسن، بی‌تا، تهذیب الأحکام، قم: دارالکتب الإسلامیه.
علامه حیدری، (1382ش)، ترجمه: زراعت، عباس و همکاران، اصول الاستنباط، تهران: نشر حقوق اسلامی.
فلاح زاده، محمد حسین، (1391ش)، آموزش فقه، قم: انتشارات الهادی.
فیض کاشانی، محمدمحسن بن مرتضی، (1406ق)، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین علیj.
قمّی، سید صادق حسینی روحانی، بی‌تا، فقه الصادقj، بی‌نا.
قمّی، سید صادق حسینی روحانی، بی‌تا، منهاج الصالحین، بی‌نا.
قمّی، صدوق، محمّد بن علی بن بابویه، 1413ق، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
کاشانی، فیض، محمدمحسن، (1425ق)، الشافی فی العقائد و الأخلاق و الأحکام، تهران: دار نشر اللوح المحفوظ.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1429ق)، الکافی، قم: موسسۀ علمی فرهنگی دارالحدیث.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، (1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، نشر دارالکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، (1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
هوبنر، داون، (1391ش)، مترجم: بسته حسینی، شهلا و همکاران، چیرگی بر وسواس، تهران: نشر ارجمند.
